Martin Schrettinger
| |
| Data i miejsce urodzenia |
17 czerwca 1772 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
12 kwietnia 1851 |
| Zawód, zajęcie |
bibliotekarz |
Martin Schrettinger (ur. 17 czerwca 1772 w Neumarkt, zm. 12 kwietnia 1851 w Monachium) – zakonnik benedyktyński, niemiecki bibliotekarz, twórca teorii katalogu przedmiotowego i rzeczowej charakterystyki książek, wprowadził do powszechnego użycia pojęcie bibliotekoznawstwa[1][2]. Autor pierwszego nowożytnego podręcznika bibliotekarstwa i wielu prac z zakresu nauki o bibliotekach[2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]1772–1803
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w 17 czerwca 1772 jako syn Matthiasa Schrettingera, kapelusznika z zawodu oraz Ursuli Barbary prowadzącej w Neumarkt gospodę. Martin od dzieciństwa przejawiał skłonności do nauki, w wieku 5 lat potrafił już czytać. Po ukończeniu szkoły elementarnej rozpoczął naukę łaciny przy parafii, a jesienią 1785 został przyjęty do gimnazjum w Burghausen, od razu do drugiej klasy, gdzie uczył się pod kierunkiem zakonnika cysterskiego profesora Eugena Pauscha.
W 1790, w wieku 18 lat, rozpoczął zakonny nowicjat w klasztorze benedyktynów w Weissenohe koło Gräfenbergu, a w 1793 złożył śluby zakonne przyjmując imię Wilibald. W 1795 uzyskał święcenia kapłańskie. Ze względu na jego zdolności i oczytanie powierzono mu pieczę nad klasztorną biblioteką. Pracę rozpoczął od uporządkowania księgozbioru, co jednak przerwała sekularyzacja klasztorów (1802–1803).
W 1802 roku Schrettinger, wraz z innymi zakonnikami, wysłał pismo do władz Monachium popierające likwidację klasztoru. W tym samym roku sam wystąpił z zakonu. W 1803 roku otrzymał oficjalną zgodę na jego opuszczenie[2].
1803–1844
[edytuj | edytuj kod]
W 1803 roku Martin Schrettiger rozpoczął pracę w Bibliotece Królewskiej i Nadwornej w Monachium[1] kolejno na stanowiskach: kustosza, podbibliotekarza i zastępcy kierownika biblioteki. Głównym jego zajęciem było opracowanie zbiorów[3]. W międzyczasie przywrócono w Bawarii zakon benedyktynów. Schrettinger nie wrócił jednak do życia zakonnego, ale pozostał w stanie duchownym. W 1814 został kapłanem przy dworze królewskim, od 1839 pełnił funkcję kanonika przy kościele św. Kajetana. Głównym jego zajęciem pozostała praca w bibliotece i dążenie do uczynienia z niej instytucji użytkowej[2].
1844–1851
[edytuj | edytuj kod]W 1844 roku na życzenie Schrettingera zwolniono go z pracy w Bibliotece Królewskiej i Nadwornej. Pracę związaną z katalogowaniem kontynuował jako wolontariusz, pełniąc dalej równocześnie obowiązki kapłańskie[2].
Działalność bibliotekarska
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze prace Martina Schrettingera w Bibliotece Królewskiej i Nadwornej w Monachium polegały na uporządkowaniu wydań Biblii, następnie działu „filozofia”, dla którego Schrettinger zaproponował własny projekt układu książek. W 1812 w trakcie zebrania Bibliotecznej Komisji Administracyjnej zaproponował odejście od ustawienia książek według dziedzin wiedzy, a tym samym odejście od katalogów systematycznych. Ostatecznie w 1814 zgodzono się na działowe ustawienie książek według propozycji Schrettingera. Księgozbiór miał być podzielony na 12 głównych kategorii: Encyklopedie, Filozofia, Historia, Matematyka, Fizyka, Antropologia, Filologia, Estetyka, Polityka, Medycyna, Prawo, Teologia, w ramach których zaproponowano 200 grup. Książki i opisy otrzymały oznaczenia numerowe, następnie na podstawie kart z opisami stworzono jeden katalog alfabetyczny. Kolejnym etapem było stworzenie katalogu rzeczowego. Do śmierci Schrettingerowi udało się skatalogować ok. ¼ zbiorów biblioteki (ok. 84 000 tysiące tomów)[3].
Będąc praktykującym bibliotekarzem Schrettinger starał się również stworzyć podstawy teoretyczne wiedzy o bibliotece i zawodzie bibliotekarza. Efektem było wydanie podręcznika Próby pełnego podręcznika wiedzy o bibliotece albo wprowadzenia do kompletnych czynności bibliotekarza, ujętego w formie naukowej (część 1. i 2. w 1808, część 3. w 1810, część 4. w 1829). W 1834 ukazało się kolejne ważne dzieło Schrettingera Podręcznik wiedzy o bibliotece, szczególnie do użytku bibliotekarzy, którzy swoje prywatne zbiory pragną samodzielnie urządzić; mogący także posłużyć jako myśl przewodnia do wykładów z dziedziny bibliotekoznawstwa
Według Schrettingera organizacja biblioteki winna mieć na celu jak najszybsze wyszukanie książki. Zwracał uwagę na bezpieczeństwo zbiorów postulując np. lokalizację bibliotek w miejscach suchych, z dala od miejsc mogących powodować zagrożenie pożarem lub pyłem. Zalecał utrzymywanie sal bibliotecznych w czystości, odkurzanie książek, a także ochronę zbiorów przed kradzieżą np. poprzez zabezpieczenie okien. Jako bardzo ważne traktował notowanie wypożyczeń i przeglądanie zwracanych książek. Szczególną uwagę zwracał na wkładanie wyjętych książek w to samo miejsce na półce, zgodnie z „numerem miejsca”.
Nowatorskie było zalecenie tworzenia katalogu alfabetycznego w oparciu o karty z opisami, odrębne dla każdej pozycji. Jako główny uznał katalog przedmiotowy, wskazując na jego większość przydatność w szybkim wyszukiwaniu książki oraz na łatwość i szybkość jego sporządzenia[2].
Znaczenie dla bibliotekarstwa
[edytuj | edytuj kod]Schrettinger jest uznawany za prekursora nowoczesnego bibliotekarstwa. Za jego główne zasługi uznaje się przede wszystkim zastąpienie katalogu systematycznego przedmiotowym[1], działowe ustawienie książek oraz określenie warunków jakie winna spełniać biblioteka, a także zasad pracy bibliotekarza[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Aleksander Birkenmajer, Encyklopedia wiedzy o książce, Bronisław Kocowski, Jan Trzynadlowski, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971, s. 2136-2137.
- ↑ a b c d e f g Zbigniew Żmigrodzki, Martina Schrettingera życie i dzieło (1772–1851), wyd. 1, Katowice: Wydawn. Uniwersytetu Śląskiego, 2004, ISBN 83-226-1315-6, OCLC 66526259 [dostęp 2019-08-01].
- ↑ a b Jadwiga Woźniak, Katalog przedmiotowy – istota i wartość, Uniwersytet Warszawski, s. 4-5.