Mała Moskwa
| Gatunek | |
|---|---|
| Rok produkcji | |
| Data premiery |
28 listopada 2008 |
| Kraj produkcji | |
| Język | |
| Czas trwania |
115 minut |
| Reżyseria | |
| Scenariusz |
Waldemar Krzystek |
| Główne role | |
| Muzyka | |
| Zdjęcia | |
| Scenografia | |
| Kostiumy | |
| Montaż | |
| Produkcja |
Mała Moskwa – polski melodramat filmowy z 2008 roku w reżyserii i według scenariusza Waldemara Krzystka, wyprodukowany przez Pawła Rakowskiego. Tematem filmu jest nieszczęśliwa miłość żony radzieckiego pilota wojskowego (Swietłana Chodczenkowa), przebywającej w garnizonie wojsk radzieckich w Legnicy, do młodego polskiego oficera (Lesław Żurek). Mała Moskwa została nagrodzona Złotymi Lwami na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych, zdobyła też pięć statuetek na rozdaniu Polskich Nagród Filmowych.
Fabuła
[edytuj | edytuj kod]Jura Swietłow, były radziecki pilot wojskowy, po ponad trzydziestu latach wraca do Legnicy wraz ze swoją dorosłą córką, by odwiedzić grób swojej żony, Wiery. Podróż ta przywołuje jego wspomnienia z przeszłości[1].
Czas akcji filmu cofa się do roku 1967, gdy młody Jura zostaje skierowany do służby w szeregach 4 Armii Lotniczej Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej. Miejscem dyslokacji okazuje się dolnośląska Legnica - z powodu zamieszkiwania jej prawie w połowie przez personel i wojsko radzieckie przezywana podówczas Mała Moskwa. Pilot Jura do Legnicy przyjeżdża wraz ze swoją młodą żoną Wierą, którą urzeka Legnica oraz Polska. Wiera wygrywa polsko-radziecki piosenkarski „konkurs przyjaźni”, wykonując pieśń Grande Valse Brillante. Wtedy poznaje polskiego oficera i muzyka Michała. Wiera, pomimo że jej życie kontrolowane jest przez władze radzieckie, zakochuje się w Michale i spotyka się z nim po kryjomu[1].
Następnie akcja filmu przenosi się do roku 1968, gdy rozpoczyna się inwazja wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. Władze radzieckie w Legnicy wprowadzają wojenne regulaminy i prawa. Podczas gdy Jura wykonuje loty bojowe nad Pragę, Wiera rodzi dziecko z ukrywanego związku z Michałem, zamierza wziąć ślub z polskim oficerem i oficjalnie wystąpić o polskie obywatelstwo. Gdy dowiadują się o tym wojskowe władze radzieckie, Jura dostaje rozkaz natychmiastowego powrotu z rodziną do Związku Radzieckiego. Długo nieznane jest miejsce ukrywania się Wiery, w końcu jednak na drzewie w parku odnalezione zostaje jej ciało. Wedle oficjalnej wersji wydarzeń, przedstawionej przez władze komunistyczne, miała popełnić samobójstwo[1].
Akcja filmu przenosi się z powrotem do współczesności, gdy Jura oraz jego dorosła córka przemierzają opuszczone placówki „małej Moskwy”. Wyrachowana córka Wiery przeżywa ostatecznie wstrząs, kiedy spotyka się ze swoim prawdziwym ojcem, Michałem[1].
Obsada
[edytuj | edytuj kod]- Swietłana Chodczenkowa – Wiera Swietłowa/Wiera, córka Wiery
- Lesław Żurek – porucznik Michał Janicki
- Dmitrij Uljanow – Jura Swietłow, mąż Wiery
- Elena Leszczyńska – Nane
- Artiom Tkaczenko – Sajat, mąż Nane
- Jurij Ickow – oficer polityczny
- Aleksiej Gorbunow – major KGB
- Andrzej Grabowski – kapitan Wolniewicz
- Teresa Sawicka – Janicka, matka Michała
- Krzysztof Dracz – sekretarz PZPR
- Przemysław Bluszcz – handlarz Jan Bala
- Agata Meilute – pielęgniarka Aleksandra Matwiejewna Gorczikowa
- Weronika Książkiewicz – dziewczyna na cmentarzu
- Bartosz Kopeć – pilot, kolega Jury Swietłowa
- Edwin Petrykat – Plock, browarnik
- Anita Poddębniak – sprzątaczka w sali prób
- Janusz Chabior – porucznik WSW Szczerba
- Krzysztof Kuliński – oficer
- Marzena Kipiel-Sztuka – mieszkanka Legnicy
Produkcja
[edytuj | edytuj kod]SDC11685.JPG)
Mała Moskwa została wyprodukowana przez studio Skorpion Art pod kierownictwem Pawła Rakowskiego, we współpracy ze spółkami Banana Split Polska i Telewizją Polską – Agencją Filmową[2]. Pierwowzorem postaci Wiery Swietłowej była Lidia Nowikowa, która przyjechała do Polski z mężem – żołnierzem Armii Radzieckiej. Popełniła samobójstwo 8 października 1965 roku w wyniku nieszczęśliwej miłości do polskiego podoficera[3]. W odróżnieniu od swej filmowej odpowiedniczki, Nowikowa miała nie córkę, lecz dwóch synów[3].
Autorem scenariusza, który powstał na podstawie prawdziwych wydarzeń, jest Waldemar Krzystek, który również wyreżyserował film. W wywiadzie dla „Kina” Krzystek twierdził, że Mała Moskwa jest „pytaniem o to, jakie prawo ma ustrój, ideologia do decydowania o życiu człowieka”[4]. Cytując słowa Wajdy, iż „trzeba robić takie filmy, których nikt inny za nas nie zrobi”[4], Krzystek podkreślał, że historia opowiedziana w Małej Moskwie wzięła się z osobistych doświadczeń: „wychowałem się dwieście metrów od radzieckiego osiedla w Legnicy”[4].
Podwójną rolę Wiery oraz jej córki w Małej Moskwie otrzymała Swietłana Chodczenkowa, która wygrała casting przeprowadzony przez Krzystka w Rosji. Jak twierdziła Chodczenkowa, „spodobała mi się historia tych dwóch kobiet. Kusiło mnie też zagranie dwóch tak różnych ról”. Na potrzeby roli Wiery Chodczenkowa musiała nauczyć się gry oraz śpiewu zarówno w języku rosyjskim, jak i polskim, przy czym najważniejszym momentem współpracy aktorki z Krzystkiem było wykonanie przez Chodczenkową pieśni „Grande Valse Brillante” Ewy Demarczyk[5].
Film kręcono od sierpnia do listopada 2007 w Legnicy (na dworcu PKP, w Parku Miejskim, na Rynku, w Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej, w Lasku Złotoryjskim) i we Wrocławiu (ul. Świątnicka, Katowicka, Urząd Wojewódzki, Aula Uniwersytetu Wrocławskiego)[2]. Prapremiera Małej Moskwy odbyła się 17 września 2008 w Legnicy[2].
Odbiór
[edytuj | edytuj kod]Mała Moskwa w chwili premiery na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych wzbudziła spore kontrowersje. Tomasz Raczek wyrażał się niepochlebnie o filmie Krzystka, krytykując ów utwór za uproszczoną „sytuację polityczną, obraz armii, historyczną relację z interwencji wojsk RWPG w Czechosłowacji, wreszcie uczucie”. Raczek twierdził, że „jeśli ten film ma być najlepszym polskim filmem ostatniego roku, to podtrzymuję moją wcześniejszą opinię, że nie widzę powodów do odtrąbienia końca kryzysu w tej dziedzinie”[6]. Tadeusz Sobolewski z „Gazety Wyborczej” uznał Małą Moskwę za przykład filmowego kiczu, dopowiadając ironicznie: „W Małej Moskwie Polacy zachowują się wobec Rosjan tak dumnie, jakby już należeli do NATO [...]. Znamienne, że Polska w tym filmie jest stroną męską – niedoszły rosyjski kosmonauta jest bezpłodny”[7].
Dla odmiany Bożena Janicka z „Kina” chwaliła Małą Moskwę za „przenikliwość” w portretowaniu rosyjskich bohaterów, przede wszystkim zaś za „precyzję scenariusza, płynność narracji, autentyzm obrazu rekonstruowanej rzeczywistości, znakomite i świetnie zagrane postacie”[8]. Również Agnieszka Tambor doceniła film za wiarygodne ukazanie wątku małżeńskiego: „Jest to uczucie dojrzałe, może momentami nazbyt spokojne i uładzone, ale zdecydowanie bardziej przekonujące w swojej prostocie. Jura kocha swoją żonę bezwarunkowo, jest w stanie wybaczyć jej wszystko i w końcu to on po śmierci Wiery staje się prawdziwym, kochającym ojcem dla córki swojej żony i obcego mężczyzny”[9]. Łukasz Maciejewski w felietonie dla portalu Filmweb zauważał, że Mała Moskwa: „to melodramat w starym stylu, który pamiętamy zwłaszcza ze łzawych, wspaniałych klasyków kina radzieckiego, żeby wspomnieć Lecą żurawie. Być może takie kino jest dzisiaj trochę passé, ale musimy pamiętać o tym, że w Polsce Mała Moskwa ma niewiele udanych poprzedników”[10]. Janusz Wróblewski z „Polityki” chwalił reżysera, „że decydując się na realizację staroświeckiego melodramatu w stylu Doktora Żywago zaprzeczył popularnemu w świecie stereotypowi Polaka rusofoba”[11].
Ewa Mazierska w analizie Małej Moskwy zauważyła, że w filmie Krzystka „praktycznie wszyscy zwykli ludzie, w tym żołnierze rosyjscy stacjonujący w Polsce, są ofiarami bolszewizmu”. Ów sympatyczny stosunek do zwykłych Rosjan wynikał zdaniem Mazierskiej z wymogów polsko-rosyjskiej koprodukcji[12]. Podążając tropem Sobolewskiego, Natasza Korczarowska-Różycka pisała, że w Małej Moskwie „granica dzieląca swoich od obcych została [...] wyraźnie upłciowiona i useksualniona: to, co narodowe i swojskie, wiąże się z heroizmem, męskością i płodnością, która jest znakiem siły i władzy, obcość natomiast wyrażona zostaje poprzez bezpłodność i bierność”[13].
Nagrody
[edytuj | edytuj kod]| Rok | Festiwal/organizator | Nagroda | Odbiorca[2] |
|---|---|---|---|
| 2008 | Festiwal Polskich Filmów Fabularnych | Złote Lwy dla najlepszego filmu | Mała Moskwa |
| Nagroda za główną rolę kobiecą | Swietłana Chodczenkowa | ||
| Nagroda Rady Programowej TVP | Mała Moskwa | ||
| Nagroda Prezesa Zarządu Telewizji Polskiej | |||
| 2009 | Polska Akademia Filmowa | Orzeł za najlepszy scenariusz | Waldemar Krzystek |
| Orzeł za najlepszą scenografię | Tadeusz Kosarewicz | ||
| Orzeł za najlepsze kostiumy | Małgorzata Zacharska | ||
| Orzeł za najlepszy dźwięk | Piotr Knop
Michał Kosterkiewicz | ||
| Orzeł za odkrycie roku | Elena Leszczyńska | ||
| Tarnowska Nagroda Filmowa | Nagroda Publiczności | Mała Moskwa | |
| Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Moskwie | Nagroda Publiczności | ||
| Festiwal Filmu Polskiego w Ameryce | Nagroda Miasta Chicago |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Mała Moskwa [online], Akademia Polskiego Filmu [dostęp 2020-08-16].
- ↑ a b c d Mała Moskwa w bazie filmpolski.pl
- ↑ a b Kim była naprawdę bohaterka „Małej Moskwy”? [online], Wirtualna Polska, 30 grudnia 2009 [dostęp 2020-08-16] (pol.).
- ↑ a b c Jakimiak 2008 ↓, s. 25.
- ↑ Ciapara 2008 ↓.
- ↑ Raczek 2008 ↓.
- ↑ Sobolewski 2008 ↓.
- ↑ Janicka 2008 ↓, s. 97.
- ↑ Tambor 2008 ↓, s. 246.
- ↑ Maciejewski 2008 ↓.
- ↑ Wróblewski 2008 ↓.
- ↑ Mazierska 2016 ↓, s. 47.
- ↑ Korczarowska-Różycka 2016 ↓, s. 245.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Elżbieta Ciapara, Lecz lubię trudności, bo lubię wyzwania [online], Onet.pl, 26 listopada 2008 [dostęp 2020-08-16].
- Agnieszka Jakimiak, Za trzymetrowym murem, „Kino”, 42 (11), 2008, s. 25–26.
- Bożena Janicka, Mała Moskwa, „Kino”, 42 (11), 2008, s. 97.
- Natasza Korczarowska-Różycka, Ballada o pobożnym ubeku, czyli polskie kino i polityka (1989–2015), „Dyskurs”, 2 (21), 2016, s. 242–271.
- Łukasz Maciejewski, Maciejewski o „Małej Moskwie” i krytykach [online], Filmweb, 5 grudnia 2008 [dostęp 2020-08-16].
- Ewa Mazierska, At War: Polish-Russian Relations in Recent Polish Films, [w:] Sander Brouwer (red.), Contested Interpretations of the Past in Polish, Russian, and Ukrainian Film: Screen as Battlefield, Brill, 2016, s. 41–57.
- Tomasz Raczek, Odbite światła [online], Blog Tomasza Raczka, 29 października 2008 [dostęp 2020-08-16] [zarchiwizowane z adresu 2014-06-11].
- Tadeusz Sobolewski, Moskwa nawrócona na Polskę [online], Gazeta Wyborcza, 28 listopada 2008 [dostęp 2020-08-16].
- Agnieszka Tambor, Kronika filmowa 2008, „Postscriptum Polonistyczne”, 2, 2008, s. 243–255.
- Janusz Wróblewski, Recenzja filmu: „Mała Moskwa”, reż. Waldemar Krzystek [online], Polityka, 25 listopada 2008 [dostęp 2020-08-16].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Mała Moskwa w bazie IMDb (ang.)
- Mała Moskwa w bazie Filmweb
- Mała Moskwa w bazie filmpolski.pl
| 1980–89 | |
|---|---|
| 1990–99 | |
| 2000–09 | |
| 2010–19 |
|
| Seriale TV |
|
.jpg)