Milik

Zobacz też: inne znaczenia.

Milik

wieś
Milik, dawna cerkiew łemkowska, obecnie kościół rzymskokatolicki św. Kosmy i św. Damiana
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Muszyna
Wysokość	500 m n.p.m.
Liczba ludności (2021)	763[2][3]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	33-370[4]
Tablice rejestracyjne	KNS
SIMC	0454818[5]
Położenie na mapie gminy Muszyna Milik
Położenie na mapie Polski Milik
Położenie na mapie województwa małopolskiego Milik
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego Milik
49°21′36″N 20°51′17″E/49,360000 20,854722[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Milik (dawniej Mikowa, Ukr.. Милик) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Muszyna^[6][5].

Wieś lokowana w 1574 r.^[7]. Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie sądeckim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku^[8]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Położenie

Milik położony jest w dolinie uchodzącego do Popradu (jako jego prawy dopływ) potoku Milik. Z wszystkich stron otoczony jest wzniesieniami należącymi do Pasma Jaworzyny w Beskidzie Sądeckim: Zapała 639 m, Piotrusina 645 m, Prehyba 573 m, Skała 769 m, Za Wierch 707 m, Mikowa Góra 638 m, Łysówka 617 m^[9].

Części wsi

Integralne części wsi Milik^[6][5]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0454824	Niżny Koniec	część wsi
0454830	Środek	część wsi
0454847	Wyżny Koniec	część wsi

Historia

30 lipca 1391 r. król Władysław Jagiełło przekazał biskupowi krakowskiemu Janowi Radlicy tzw. Państwo muszyńskie, w skład których oprócz Muszyny wchodziło jeszcze 11 wsi, w tym i Andrzejówka.

Milik powstał może nieco później niż w XIV w. – raczej w XV, wspomina go Jan Długosz (w testamencie Piotra Wyżgi, starosty czorsztyńskiego). W 1575 r. biskup krakowski Franciszek Krasiński nadał Teodorowi – sołtysowi z Andrzejówki – przywilej na lokację wsi na prawie wołoskim wzdłuż potoku Milik i na grunt dla księdza prawosławnego (poświętne). Synowie owego Teodora, Jan i Ignacy, uzyskali w 1596 r. potwierdzenie przywileju, a w 1770 w sporze z sołtysami tej wsi Jakubem Cichańskim i innymi prezbiter Konstanty Miejski wygrał przed biskupem Kajetanem Sołtykiem poświętne w szerszych granicach, jakie parochom od 1639 r. przysługiwało^[10].

W czerwcu 1770 r. wojska austriackie wkroczyły na Sądecczyznę, odcinając ją „kordonem sanitarnym” od reszty ziem Rzeczypospolitej. Milik wraz z całą południową Małopolską włączony został do Cesarstwa Austriackiego. W wyniku reform józefińskich w latach 80. XVIII w. muszyńskie dobra biskupów krakowskich uległy sekularyzacji.

W granicach Cesarstwa prowincjonalny Milik nie wyróżniał się niczym z grona biednych, łemkowskich wsi. Jeszcze w wydanym w 1919 r. „Ilustrowanym przewodniku po Galicyi (...)” Mieczysław Orłowicz opisał go krótko: Milik (45 km), ruska wioska nad Popradem z kilku niewyzyskanymi źródłami mineralnymi^[11].

Źródło wody mineralnej "Miliczanka"

Woda mineralna "Miliczanka"

W 1813 r. po gwałtownych opadach wody wezbranego potoku zniosły cerkiew w Miliku. Jeszcze w tym samym roku nieco powyżej, na terenie cmentarza parafialnego, parafianie wystawili nową świątynię. Milik, jak również sąsiednia Andrzejówka, były pierwotnie prawie jednolite wyznaniowo: w 1884 r. łączna liczba mieszkańców obu wsi wynosiła 1034, z czego było tylko 10 „łacinników” i 7 rodzin żydowskich, a resztę stanowili grekokatolicy. Po wysiedleniu w latach 1945–1948 ludności łemkowskiej do Milika przybyła głównie ludność rzymskokatolicka. Pierwsza parafia rzymskokatolicka dla Milika i Andrzejówki powstała w Miliku w 1951 r., a pierwszym proboszczem był ks. Czesław Kozdroń (zm. w 1972 r.). Zabezpieczył on i wyremontował obie splądrowane po wojnie cerkwie, a także wybudował w Miliku nową plebanię^[12].

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[13].

• Cerkiew, obecnie kościół parafialny pw. św. Kosmy i św. Damiana.
  

Drewniana cerkiew z 1813 r. z zachowanym pełnym wyposażeniem^[10]. Milik był pierwotnie filią parafii greckokatolickiej w Andrzejówce, a według przypuszczeń pierwsza cerkiew mogła w nim powstać już w 1575 r. Prawdopodobnie już w 1639 r. biskup krakowski Jakub Zadzik erygował w Miliku odrębną parafię greckokatolicką (w innych źródłach można spotkać informację, że Milik stał się odrębną parafią dopiero w XVIII w.). Stara cerkiew stała poniżej obecnego kościoła, zapewne w miejscu dzisiejszej plebanii nad potokiem. W 1801 r. osobne do tej pory parafie greckokatolickie Andrzejówki i Milika połączone zostały unią personalną. Siedzibą parafii stał się Milik, a pierwszym proboszczem „milickim i andrzejowskim” został ks. Gabriel Żegiestowski (1780–1835).

 Osobny artykuł: Przejście graniczne Milik-Legnawa.

Demografia

W XVII w. Milik szybko się rozwijał, przerastając liczbą ludności i zamożnością macierzystą Andrzejówkę. Pod koniec tego stulecia w Miliku na 17 łanach siedziało 40 kmieci, co daje liczbę mieszkańców na poziomie 200–250. W 1884 r. Milik liczył 591 mieszkańców. Liczba ta systematycznie wzrastała aż do blisko 950 pod koniec II wojny światowej.

Pod koniec XIX w. przybrała na sile emigracja zarobkowa: stała (głównie do Ameryki) i sezonowa (na Dolne Węgry). W latach 1908–1913 na emigracji przebywało stale 15-18% mieszkańców wsi.

W 1945 r. w wyniku pierwszej fali wysiedleń do ZSRR Milik opuściła większość rodzin łemkowskich (pozostało jedynie 7-8 rodzin). Resztę ludności łemkowskiej wysiedlono przymusowo w toku przeprowadzonej w 1947 r. akcji „Wisła”. Pomimo iż już od 1945 r. na opuszczone gospodarstwa połemkowskie zaczęli napływać polscy osadnicy, rekrutujący się głównie spośród najbiedniejszych rodzin z okolic Piwnicznej, Szczawy i Kamienicy^[12], spowodowało to drastyczny i długotrwały spadek liczby ludności wsi, która w 2009 r. ledwo osiągnęła stan sprzed 100 lat (patrz niżej).

W 1921 r. spośród 699 mieszkańców 28 było wyznania rzymskokatolickiego, 651 greckokatolickiego i 20 mojżeszowego. Narodowość polską zadeklarowało 35 osób, rusińską 655 i żydowską 9^[14].

Ludność według spisów powszechnych, w 2009 r. według PESEL^{[14][15][16][17]}.

Budynki mieszkalne Rok 1900 1921 1931 2002 Liczba 120 117 141 118

Zwierzęta hodowlane w 1900 roku[15] Zwierzęta Konie Bydło Owce Świnie Liczba 18 389 163 53

Ochotnicza straż pożarna

We wsi istnieje od 1947 roku jednostka ochotniczej straży pożarnej. W 2000 r. wybudowano garaże bojowe oraz wyposażono w nowoczesny sprzęt, posiada samochód bojowy Ford Transit^[18].

Zobacz też

• Parafia Świętych Kosmy i Damiana w Miliku

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 80636
2. Wieś Milik w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-03] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
3. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-02-03] .
4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 784 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
5. GUS. Rejestr TERYT
6. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
7. Henryk Stamirski, O nowożytnej akcji osadniczej w Sądeczyźnie [sic!] (l. 1573-1800), w:Rocznik Sądecki, t. X, Nowy Sącz 1969, s. 197.
8. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
9. Beskid Sądecki. Mapa 1:50 000. Piwniczna: Agencja Wyd. „Wit” s.c.. ISBN 83-915737-3-7. Brak numerów stron w książce
10. Na szlakach łemkowszczyzny, dr Krystyna Pieradzka, Kraków 1939
11. Orłowicz Mieczysław: Ilustrowany przewodnik po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim, wyd. Dr. Karol Kwieciński, Lwów 1919, s. 409
12. Kalupa Marek: Milik i Andrzejówka, w: „Magury 92”, Warszawa 1992, s. 50-59, ISBN 83-85141-09-X
13. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-15] .
14. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom XII – Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
15. Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, tom XII, "Galizien", Wien 1907
16. Statystyka Polski, t. XXVI, Warszawa 1926, Główny Urząd Statystyczny
17. Statystyka Polski seria C, z. 88 Warszawa 1938 Główny Urząd Statystyczny
18. Nowy Sącz 112 – OSP Milik [online], nowysacz112.pl [dostęp 2020-07-06]  (pol.).

Linki zewnętrzne

• Milik, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 426 .