Mokrzesz

Mokrzesz

wieś
Ulica Częstochowska w Mokrzeszu
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	częstochowski
Gmina	Mstów
Liczba ludności (2022)	619[2]
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	42-244[3]
Tablice rejestracyjne	SCZ
SIMC	0138626
Położenie na mapie gminy Mstów Mokrzesz
Położenie na mapie Polski Mokrzesz
Położenie na mapie województwa śląskiego Mokrzesz
Położenie na mapie powiatu częstochowskiego Mokrzesz
50°48′42″N 19°23′10″E/50,811667 19,386111[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Mokrzesz – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, w gminie Mstów.

Położenie geograficzne

Mokrzesz leży na skraju Jury Krakowsko-Częstochowskiej, od południa i zachodu otoczona pagórkami, trzy najbliższe to „Figura”, „Pańska Góra”(zwana potocznie „Pańskie”) i „Dupnica”, na północ od wioski rozciąga się Wyżyna Przedborska, natomiast od zachodu obszary leśne („Pachowiec” i „Las Potocki”) Przez wieś przebiega Droga wojewódzka nr 786, krzyżują się drogi do Żurawia i Krasic.

Nazwa

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1220 roku, z dokumentu biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża^[4] w którym miejscowość wymieniona jest w formie Matrzessa^[5]. Kolejna wzmianka o miejscowości znajduje się w łacińskim dokumencie z 1250 roku wydanym przez papieża Innocentego IV w Lyonie gdzie wieś zanotowana została w zlatynizowanej, staropolskiej formie „Mocresa”^[6].

Historia miejscowości

Początki miejscowości sięgają średniowiecza. W 1220 r. miała składać dziesięcinę klasztorowi Kanoników regularnych we Mstowie. W latach 80. XVIII w. wieś była własnością Kazimierza Tymowskiego, chorążego piotrkowskiego, a po nim Mikołaja i Stanisława Tymowskich. W lustracji pow. lelowskiego w 1789 r. odnotowano, że Mokrzesz i Wola Mokrzeska miały łącznie 53 domy (w tym dwór, browar, dwie karczmy, młyn, 4 chałupy rzemieślnicze) i 267 mieszkańców (w tym 5 Żydów). W 1792 r. Mokrzesz liczyła 33 domy (w tym dwór i dom żydowski) i 196 mieszkańców (w tym 5 szlachty i 5 Żydów). Natomiast Wola Mokrzeska, będąca własnością szlachecką, miała w tym czasie 21 domów, w tym dom leśniczego, młyn, chałupy leśnego, przychodniego i stelmacha. Mieszkało tu 115 osób (w tym 4 szlachty i 6 Żydów). Z Mokrzeszą związana była jeszcze Skałka, w której znajdowała się chałupa leśnego. Do wsi należał las sosnowy, jodłowy, świerkowy i olszowy. Żydzi należeli do kahału w Janowie.

Po rozbiorach wieś znalazła się w Ekonomii Rządowej Częstochowskiej. W 1806 r. Jarosław Tymowski wykupił wieś z Ekonomii Rządowej. Po 1867 r. miejscowość znalazła się w pow. częstochowskim będącym częścią ówczesnej guberni piotrkowskiej.

W okresie II Rzeczypospolitej pozostając w pow. częstochowskim, należała wraz z nim do woj. kieleckiego. W okresie II wojny światowej Mokrzesz, będąc w Generalnym Gubernatorstwie, należała do dystryktu radomskiego. Następnie w latach 1952-1954 miejscowość była siedzibą gminy Mokrzesz. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Mokrzesz. W okresie 1954–1956 we wsi funkcjonowała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna (RSP). W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego. W 1953 r. w Mokrzeszy utworzono bibliotekę.

Według danych z końca 1970 r., Mokrzesz obejmowała 1153 ha powierzchni i liczyła 804 mieszkańców, OSP liczyła 19 strażaków. Przez dziesiątki lat Mokrzesz należała do parafii w Żurawiu, 1 października 1988 biskup Stanisław Nowak erygował parafię, wyłączając jej teren z parafii św. Bartłomieja w Żurawiu, pracę duszpasterską i katechetyczną prowadził ks. S. Kaczmarek.

Spis ulic

• Częstochowska
• Kościelna
• Krótka
• Ogrodowa
• Równoległa
• Wygwizdów

Instytucje działające w Mokrzeszy

• Szkoła podstawowa
• Filia Biblioteki Publicznej
• Jednostka OSP
• Klub piłkarski Iskra Mokrzesz^[7]
• Parafia katolicka pw. św. M.M. Kolbego
• Ośrodek zdrowia
• Gabinet dentystyczny
• Punkt apteczny

Znani ludzie

• Walenty Zwierkowski – polski publicysta niepodległościowy, polityk, uczestnik wojen napoleońskich i powstania listopadowego w stopniu majora

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 82867
2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 803 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Stefan Krakowski, Alfred Czarnota: Dzieje Częstochowy od zarania do czasów współczesnych. Katowice: Śląsk, 1964, s. 28-31.
5. Franciszek Kulczycki, "Monumenta mediiaevi historica res gestas Poloniae illustrantia", Tomus IX, Cracoviae, 1886, str. 27.
6. Grünhagen 1866 ↓, s. 280.
7. Strona WWW klubu.

Bibliografia

• ColmarC. Grünhagen ColmarC., Regesten zur Schlesischen Geschichte, Breslau: Josef Max & KOMP., 1866  (niem.).

Zobacz też

• Mokrzeszów
• Lgota-Mokrzesz

Linki zewnętrzne

• Mokrzesz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 636 .
• Mokrzesz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 349 .
• Strona Urzędu Gminy Mstów
• Mokrzesz na Zumi.pl