Niewiadom

Niewiadom

Dzielnica Rybnika
Szyb Głowacki w zabytkowej kopalni „Ignacy” w Rybniku Niewiadomiu.
Herb
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Rybnik
W granicach Rybnika	27 maja 1975[1] (1954–75 w granicach Niedobczyc)
SIMC	0942943 / 0942950
Zarządzający	Tadeusz Białous
Populacja (2021) • liczba ludności	4483[2]
Strefa numeracyjna	(+48) 032
Kod pocztowy	44-273
Położenie na mapie Rybnika Położenie na mapie Rybnika
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Niewiadom (śl. Niewiadům, niem. Niewiadom, czes. Nevědomí) – dzielnica Rybnika położona w południowo-zachodniej części Rybnika, w pobliżu granicy z Rydułtowami i Radlinem.

Składa się z dwóch dawnych wsi i jednego obszaru dworskiego^[3]:

• wieś Niewiadom Dolny (niem. Nieder-Niewiadom, 1908–1922 Nieder-Birkenau) – samodzielna gmina do 1929, włączona do Niewiadomia Górnego^[4];
  • obszar dworski Niewiadom Dolny (niem. Nieder-Niewiadom, 1908–1922 Birkenau) – samodzielna jednostka do 1924, włączona do gmin Niewiadom Dolny i Górny^[5];
• wieś Niewiadom Górny (niem. Ober-Niewiadom, 1916–1922 i 1939–1945 Lentzberg; 1931–1939 Niewiadom^[6]) – samodzielna gmina do 1945, właczona do gminy Niedobczyce^[7].

Cały obszar wraz z Niedobczycami włączono do Rybnika 27 maja 1975^[8].

Nazwa

Według niemieckiego językoznawcy Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy oznaczającej brak wiedzy – niewiedzy^[9]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości wymienia nazwę Niewiadom podając jej znaczenie „Unbekannter Ort”, czyli po polsku „Nieznana, niewiadoma miejscowość”^[9].

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 r. notuje dwie miejscowości o tej nazwie Ober-Niewiadom oraz Nieder-Niewiadom^[10].

11 sierpnia 1931 r. zmieniono nazwę gminy Niewiadom-Górny na Niewiadom^[11].

Górny Niewiadom zwyczajowo nazywany jest „Hoymą” lub „Ignacym” – nazwy te pochodzą od nazw kopalni. Dolny Niewiadom zwany jest Buzowicami; јest to najdalej na zachód wysunięta część Rybnika.

Historia

Herb rodu Kropaczów z Niewiadomia

• Zachowane dokumenty wskazują, iż Niewiadom (ówczesna pisownia: „Noviedomie”), istniał już w pierwszej połowie XIV wieku.

W owym czasie wieś stanowiła majątek rycerski^[12]. Często zmieniała właścicieli, a jednym z nich był m.in. rycerz Wacław Kropacz z Niewiadomia ((czes.) Václav Kropáč z Nevědomí), który brał udział w kampanii węgiersko-śląskiej przeciwko Wacławowi III Rybnickiemu. Na mocy pokoju ziemskiego z 6 czerwca 1473 r. rycerz ten wszedł w posiadanie Rybnika. (Ród Kropaczów z Niewiadomia w latach 1503–1536 posiadał zamek w Iwanowicach (Jindřich Kropáč z Nevědomí, Albert Kropáč z Nevědomí oraz Bohuš Kropáč z Nevědomí)^[13] Jan Kropáč z Nevědomí w latach 1533–1572 był panem na Hranicach)^[14]

• W 1792 r. na granicy Niewiadomia i Radlina otworzono jedną z pierwszych na Śląsku kopalni węgla kamiennego „Hoym” (później „Ignacy”). Wydobycie prowadzono w tej kopalni do 1995 r.
• W latach od 1859–1919 r. na terenie Niewiadoma działała kopalnia węgla kamiennego „Szczęście Beaty”
• 1 sierpnia 1924 zniesiono obszar dworski Niewiadom Dolny i włączono go do gminy Niewiadom Dolny^[5]
• 1 kwietnia 1929 gminę Niewiadom Dolny włączono do gminy Niewiadom Górny^[4]
• 11 sierpnia 1931 zmieniono nazwę gminy Niewiadom-Górny na Niewiadom^[11].
• 1 grudnia 1945 Niewiadom utracił status gminy jednostkowej i został włączony do gminy Niedobczyce (bez statusu gromady)^[15]
• 5 października 1954 gminę Niedobczyce przekształcono w gromadę Niedobczyce^[16]
• 13 listopada 1954 Niewiadom (a także Popielów) stały się integralną częścią miasta Niedobczyce, w związku z nadaniem gromadzie Niedobczyce statusu miasta^[17]
• 27 maja 1975 miasto Niedobczyce (z Niewiadomiem) włączono do Rybnika^[8]

Zabytki

W dzielnicy znajdują się m.in.:

• Zabytkowa Kopalnia „Ignacy”, dawniej „Hoym”,
• Kościół Bożego Ciała i św. Barbary w Niewiadomiu Górnym,
• Kościół Miłosierdzia Bożego w Niewiadomiu Dolnym.

Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego

Galeria

• 
  Tablica pamiątkowa z okazji 200 lat istnienia kopalni „Ignacy”
• 
  Kościół Bożego Ciała i św. Barbary
• 
  Wieża ciśnień

Przypisy

1. 1954-1975 w granicach miasta Niedobczyce.
2. Serwis Miejski, Niewiadom.
3. http://www.territorial.de/obschles/rybnik/lentzbg.htm Ortspolizeibezirk Lentzberg.
4. Gazeta Urzędowa Woj. Śl. nr 9 z 1929 r.
5. Dz.U. Śl. 1924 Nr 17, poz. 68.
6. Dz.U. Śl. 1931 Nr 16, poz. 31.
7. Śląsko-Dąbrowski Dziennik Wojewódzki z dnia 22 grudnia 1945 r., Nr. 34, Poz. 455.
8. Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 87.
9. HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 82, OCLC 456751858  (niem.).
10. Triest 1865 ↓, s. 759.
11. Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 17 lipca 1931 roku w sprawie zmiany nazwy gminy „Niewiadom-Górny” na „Niewiadom”. (Dziennik Ustaw Śląskich z 1931 r. Nr 16, poz. 32).
12. rybnik.pl.
13. www.ivanovicenahane.cz. [dostęp 2009-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-13)].
14. Muzeum i Galeria Miejska w Hranicach.
15. Rozporządzenie Wojewody Śląsko-Dąbrowskiego z dnia 27 listopada 1945 o podziale powiatu rybnickiego w województwie śląsko-dąbrowskim na gminy wiejskie i gromady (Katowice: Śląsko-Dąbrowski Dziennik Wojewódzki z dnia 22 grudnia 1945 r., Nr. 34, Poz. 455).
16. Uchwała Nr 22/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu rybnickiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 15 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 54).
17. Dz.U. 1954 nr 49, poz. 254.

Bibliografia

• FelixF. Triest FelixF., Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117  (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.

Linki zewnętrzne

• Niewiadom, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 131 .