Nikołaj Nowosilcow
| |
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przewodniczący Rosyjskiej Akademii Nauk | |
| Okres |
od 1803 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
     
| |
Nikołaj Nikołajewicz Nowosilcow (ros. Николай Николаевич Новосильцев lub Новосильцов, ur. 1761, zm. 20 kwietnia 1838 w Petersburgu) – rosyjski hrabia (1833), polityk i działacz państwowy.
Zastępca przewodniczącego Rady Najwyższej Tymczasowej Księstwa Warszawskiego, sprawujący nadzór nad policją w latach 1813–1815, i kontrolę nad skarbem od 1814 roku, przewodniczący Komitetu Wyższego Nadzoru Policyjnego, w 1815 roku członek Rządu Tymczasowego Królestwa Polskiego[1], przewodniczący Petersburskiej Akademii Nauk 1803–1810.
Postać Nikołaja Nowosilcowa pojawia się w III części Dziadów (1832) Adama Mickiewicza.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Uczył się w Korpusie Paziów.
Służył w rosyjskiej armii w latach 1783-1796 i uczestniczył w pokonaniu insurekcji kościuszkowskiej w 1794 w Polsce i na Litwie. Odsunięty w 1796 przebywał w Londynie.
Jeden z najbliższych współpracowników Aleksandra I w pierwszych latach jego panowania. Mając pełne zaufanie Aleksandra I był członkiem Tajnej Komisji. Był dyplomatą w latach 1804-1809. Zawarł w 1805 antynapoleoński sojusz z Wielką Brytanią.
13 marca 1813 wszedł do pięcioosobowej Rady Najwyższej Tymczasowej okupowanego Księstwa Warszawskiego, w latach 1813-1815 zarządzał jego finansami. Z inicjatywy Nowosilcowa, Aleksandra Rożnieckiego, przy wsparciu Mateusza Lubowidzkiego powołano Biuro Centralne Policji dla Warszawy i Królestwa Polskiego[2]. Powołał w Królestwie Kongresowym Wyższą Wojskową Tajną Policję[3]. W latach 1815–1830 komisarz carski przy Radzie Stanu Królestwa Polskiego. Wróg polskich ruchów wolnościowych, rusyfikator.
Od 1824 kurator wileńskiego okręgu szkolnego. Prowadził intrygi przeciw Adamowi Jerzemu Czartoryskiemu. Doprowadził do likwidacji Filomatów i Filaretów w prowincjach zabranych. Od 1832 do 1838 roku przewodniczący Rady Państwa i Komitetu Ministrów Imperium Rosyjskiego.
Był członkiem honorowym Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk[4].
W kulturze
[edytuj | edytuj kod]Nowosilcow jest głównym antagonistą dramatu Dziady część III Adama Mickiewicza.
Postać Nikołaja Nowosilcowa występuje w filmie Chopin. Pragnienie miłości (2002) w reżyserii Jerzego Antczaka. Rolę tę grał Piotr Fronczewski.
Odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]W 1818 został odznaczony Orderem Orła Białego[5]. W 1830 roku został kawalerem Orderu Świętego Stanisława 1. klasy[6].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Andrzej Biernat, Ireneusz Ihnatowicz, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 572.
- ↑ Hanna Dylągowa, Mateusz Lubowidzki, w: Polski Słownik Biograficzny, 1973, t. XVIII, s. 74.
- ↑ Elżbieta Kaczyńska, Dariusz Drewniak, Ochrana carska policja polityczna, Warszawa 1993, s. 19.
- ↑ Aleksander Kraushar, Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk 1800-1832: monografia historyczna osnuta na źródłach archiwalnych. Ks. 4, Czasy polistopadowe: epilog: 1831-1836, 1906, s. 493.
- ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 286.
- ↑ Stanisław Łoza, Kawalerowie orderu św. Stanisława (1.12.1815 – 29.11,1830), w: Miesięcznik Heraldyczny, nr. 8, r. IX, Warszawa, listopad 1930, s. 168.
