Olga Niewska

Olga Niewska-Szczekowska
	; fotografia legitymacyjna, ok. 1920
Data i miejsce urodzenia	28 maja 1898 ; Charków
Data i miejsce śmierci	25 maja 1943 ; Warszawa
Narodowość	polska
Alma Mater	Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie
Dziedzina sztuki	rzeźba
	Ważne dzieła
	Kąpiąca się
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Olga Niewska-Szczekowska (z domu Niewska, 1.v. Zbiza, 2.v. Mader, 3.v. Szczekowska), (ur. 28 maja 1898 w Charkowie, zm. 25 maja 1943 w Warszawie) – polska rzeźbiarka, jedna z pierwszych studentek w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie^[1].

Życiorys

Urodziła się 28 maja 1898 w rodzinie Jana Niewskiego i Eugenii z Della-vos^[2].

Olga przejawiała upodobania rzeźbiarskie od wczesnych lat:

Już od dzieciństwa miałam tendencję do lepienia. Ofiarą padało ciasto w domu rodzicielskim. A często był świeży chleb. Ojciec powtarzał, oczywiście w żartach: „Oby tylko nie została rzeźbiarką”.

W tekście Kazimiery Alberti Rzeźby Olgi Niewskiej, „Świat Kobiecy” 1929, nr 8 z 15 IV

Po ukończeniu szkoły realnej studiowała w Kijowie w szkole malarskiej. W 1919 jako jedna z pierwszych kobiet rozpoczęła studia w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni Konstantego Laszczki^[3]. Oprócz niej w pracowni Laszczki studiowały wtedy: Zofia Baltarowicz-Dzielińska, Natalia Milan, Janina Reichert, Roma Szereszewska, Zofia Mars, potem Izabella Koziebrodzka. Początkowo studiowała jako wolna słuchaczka, a potem jako studentka zwyczajna. Od 27 listopada 1920 prezentowała swoje prace w Pałacu Sztuki w Krakowie, o czym pisał S. Nowiński w „Rzeczpospolitej”^[4]:

P. Niewska, młoda rzeźbiarka, ma pomysły na miarę męskich fantazji i dłoni. Wierzyć się wprost nie chce, by drobna panienka, którą mi pokazywano – kowała sobie tak kapitalne figury jak jej „Stary myśliciel”. Oglądali go znawcy i dziwowali się śmiałości pomysłu przy udatności prowadzenia i wykończenia dzieła. Jej „Satyr”, dwa studia, „Demon” i portret F. Jasieńskiego – podbiły Kraków artystyczny i oglądający wystawy, pasowaną ją od razu na dojrzałą artystkę i sądzę uznanie to zdobędzie wszędzie, gdzie ze swoimi dziełami wystąpi.

Stefan Nowiński, Sztuka w Krakowie, „Rzeczpospolita” nr 3 z dnia 4 stycznia 1921.

Z okresu jej studiów zachowały się portrety Ignacego Daszyńskiego^[5] oraz Feliksa Jasińskiego. Autoportret oraz Portret Feliksa Jasieńskiego został nagrodzony w lipcu 1922 Nagrodą Jasieńskiego. A Portret Feliksa Jasieńskiego został zakupiony do zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Po trzech latach studiów, w 1923 przeniosła się do Warszawy. Pod koniec 1923 do portretu pozowała Niewskiej Mieczysława Ćwiklińska. W styczniu 1924 wystawiła w Warszawie swoje rzeźby w Salonie Czesława Garlińskiego. W latach 1926–1928 przebywała w Paryżu, gdzie uczyła się w Académie de la Grande-Chaumière u Bourdelle’a.

Dużą popularność przyniosły jej portrety znanych osobistości. Zgodzili się jej pozować nawet Józef Piłsudski^[6] (w 1926) i Ignacy Mościcki.

W 1928 wyszła za mąż za Henryka Madera, aby do tego doszło, Mader musiał się najpierw rozwieść z Mieczysławą Ćwiklińską. Znajomość z Maderem zapoczątkowana była w czasie, kiedy Niewska rzeźbiła Ćwiklińską. W 1928 na dorocznej wystawie w Salonie Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków w Warszawie jej rzeźba Kąpiąca się uzyskała Nagrodę m. st. Warszawy za 1928. Rok później, 28 września, rzeźbę Kąpiąca się odsłonięto w parku Paderewskiego. Lata trzydzieste były okresem dużej aktywności twórczej artystki. Poza monumentalnymi rzeźbami portretowymi zajmowała się również rzeźbą sportową, oraz medalierstwem. Krótko przed wojną wykonała jedną ze swoich najlepszych prac, portret Stefana Jaracza^[3]^[7].

Odznaczona belgijskim Krzyżem Oficerskim Orderu Leopolda II^[8].

Olga Niewska zaprojektowała medal z okazji zdobycia na własność przez Polskę Pucharu Gordona Bennetta. Medal został wręczony w styczniu 1936 przez prezesa L.O.P.P. gen. Leona Berbeckiego lotnikom, którzy brali udział w zawodach z 1935^[9].

W 1936 wyszła za mąż za Władysława Szczekowskiego, był to jej trzeci mąż. We wrześniu 1939, podczas pierwszych nalotów na Warszawę spłonęła jej pracownia. W 1943 zachorowała i trafiła do szpitala. Zmarła w wyniku komplikacji pooperacyjnych 25 maja tego roku. Została pochowana w miejscu dla osób zasłużonych na Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym w Warszawie (kwatera F-2-2)^[10], niedaleko grobu Stefana Żeromskiego.

Wystawy indywidualne

luty 1922 – Wystawa rzeźb Olgi Niewskiej, w Pałacu Sztuki Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie^[3]^[11]
luty 1923 – Wystawa rzeźb Olgi Niewskiej, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie^[12]

Wystawy zbiorowe

Brała udział w trzydziestu dwóch wystawach zbiorowych, między innymi: w Krakowie, Warszawie, Poznaniu, Bydgoszczy, Amsterdamie, Los Angeles, Brukseli, Berlinie, Paryżu, Nowym Jorku.

Nagrody

1922 – nagroda Polskiej Akademii Umiejętności
1928 – nagroda m. st. Warszawy za rok 1928
1937 – złoty medal za rzeźbę Pelikan na międzynarodowej wystawie „Sztuka i technika” w Paryżu

Przypisy

↑ IwonaI. Demko IwonaI., Walka kobiet o prawo do studiowania w Akademii, „Wiadomości ASP”, kwiecień 2018, s. 46, ISSN 1505-0661 [dostęp 2019-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-20] .
↑ Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Stanisław Łoza (red.). Warszawa: 1939, s. 211. [dostęp 2021-08-20].
↑ ^a ^b ^c Michał Laszczkowski: Kobiety niepodległej. Warszawa: Biuro Programu „Niepodległa”, 2021, s. 115. ISBN 978-83-956053-2-1. (pol.).
↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2020-03-31] .
↑ W 1947 odlew z brązu tej rzeźby stanął na grobie Daszyńskiego na Cmentarzu Rakowickim.
↑ K. Winkler, Gdy Marszałek pozował do portretu…, „Polska Zbrojna”, R. 3, nr 151, z dnia 2 VI 1935, s. 3 [1].
↑ To właśnie z tej rzeźby, podczas wojny, artystka wykonała odlewy twarzy Jaracza, które były sprzedawane, by zgromadzić pieniądze dla chorego aktora.
↑ Tadeusz Jeziorowski: Belgijski Order Leopolda II..., [w:] Nikodem Pajzderski, Muzealnik – konserwator – historyk sztuki, Poznań: 2014, s. 278.
↑ Medal pamiątkowy dla zdobywców Gordon-Bennetta Ilustrowany Kurier Codzienny 1936, nr 29 s. 9.
↑ Cmentarz ewangelicko-reformowany – wyszukiwarka osób pochowanych [online], warszawa.grobonet.com [dostęp 2021-08-19] .
↑ W., Wystawy W. Weissa i Olgi Niewskiej, „Czas” nr 38, z dn. 16 II 1922 r. [2].
↑ J. Żyznowski, Rzeźby Olgi Niewskiej w Zachęcie, „Rzeczpospolita” 1923, nr 68, s. 5 (wydanie wieczorne).

Bibliografia

WojciechW. Przybyszewski WojciechW., Olga Niewska. Piękno za kurtyną zapomnienia, Poznań: Rebis, 2001, ISBN 83-7301-104-8, OCLC 69488755 .
Joanna M.J.M. Sosnowska Joanna M.J.M., Poza kanonem. Sztuka polskich artystek 1890-1939, Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2003, ISBN 83-85938-84-2, OCLC 830494332 .
M. Pilikowski, Olga Niewska. Jedna z pierwszych, „Wiadomości ASP”, nr 86, s. 54–61, VII 2019 [3]
Paweł Freus, Olga Niewska na www.culture.pl
Joanna Daranowska-Łukaszewska, Olga Szczekowska (z domu Niewska, 1.v. Zbiza, 2.v. Mader), Internetowy Polski Słownik Biograficzny [4]
Anna Nadolska. Rzeźbiarka Piłsudskiego Związki Niewskiej z Bydgoszczą. „Acta Universitatis Nicolai Copernici, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo L”, 2019. ISSN 0208-533X.

Linki zewnętrzne

Ewa Szkurłat: Reportaż w Radiu Kraków: „Olga” – zapomniana rzeźbiarka. radiokrakow.pl. [dostęp 2014-05-18].
Fotografie i dokumenty w zbiorach Cyfrowego Muzeum Narodowego w Warszawie [5]
Blanka Kleszcz, Rzeźbiarka męskich serc na podstawie książki Wojciecha Przybyszewskiego Olga Niewska – piękno za kurtyną zapomnienia.
Dziesięć zdjęć na stronie Narodowego Archiwum Cyfrowego po wpisaniu „Olga Niewska”.
Olga Niewska w Muzeum Polskim w Ameryce i [6].
Zawody Gordon-Bennetta w Warszawie, medal sygnowany Olga Niewska (na fot. poniżej).
Niezwykła rzeźba w zbiorach MSiT. Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie. [dostęp 2020-03-31].
Fotografie rzeźb Olgi Niewskiej w bibliotece Polona

Galeria

„Bokser”
„Przebudzenie”
„Kąpiąca się”
„Łuczniczka”, 1927
Postać nagiej kobiety z dzieckiem na rękach
Witkacy. Portret Olgi Niewskiej, 1933

[1] IwonaI. Demko IwonaI., Walka kobiet o prawo do studiowania w Akademii, „Wiadomości ASP”, kwiecień 2018, s. 46, ISSN 1505-0661 [dostęp 2019-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-20] .

[2] Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Stanisław Łoza (red.). Warszawa: 1939, s. 211. [dostęp 2021-08-20].

[Kobiety-3] Michał Laszczkowski: Kobiety niepodległej. Warszawa: Biuro Programu „Niepodległa”, 2021, s. 115. ISBN 978-83-956053-2-1. (pol.).

[4] Polona [online], polona.pl [dostęp 2020-03-31] .

[5] W 1947 odlew z brązu tej rzeźby stanął na grobie Daszyńskiego na Cmentarzu Rakowickim.

[6] K. Winkler, Gdy Marszałek pozował do portretu…, „Polska Zbrojna”, R. 3, nr 151, z dnia 2 VI 1935, s. 3 [1].

[7] To właśnie z tej rzeźby, podczas wojny, artystka wykonała odlewy twarzy Jaracza, które były sprzedawane, by zgromadzić pieniądze dla chorego aktora.

[8] Tadeusz Jeziorowski: Belgijski Order Leopolda II..., [w:] Nikodem Pajzderski, Muzealnik – konserwator – historyk sztuki, Poznań: 2014, s. 278.

[9] Medal pamiątkowy dla zdobywców Gordon-Bennetta Ilustrowany Kurier Codzienny 1936, nr 29 s. 9.

[10] Cmentarz ewangelicko-reformowany – wyszukiwarka osób pochowanych [online], warszawa.grobonet.com [dostęp 2021-08-19] .

[11] W., Wystawy W. Weissa i Olgi Niewskiej, „Czas” nr 38, z dn. 16 II 1922 r. [2].

[12] J. Żyznowski, Rzeźby Olgi Niewskiej w Zachęcie, „Rzeczpospolita” 1923, nr 68, s. 5 (wydanie wieczorne).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]