Pastuchów

Pastuchów

wieś
Kościół św. Barbary w Pastuchowie
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	świdnicki
Gmina	Jaworzyna Śląska
Liczba ludności (III 2011)	1048[2]
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	58-115[3]
Tablice rejestracyjne	DSW
SIMC	0852559
Położenie na mapie gminy Jaworzyna Śląska Pastuchów
Położenie na mapie Polski Pastuchów
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Pastuchów
Położenie na mapie powiatu świdnickiego Pastuchów
50°56′59″N 16°26′22″E/50,949722 16,439444[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Wieża mieszkalno-obronna z XV w. przebudowana w 1565 w stylu renesansowym

Pastuchów (niem. Puschkau) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie świdnickim, w gminie Jaworzyna Śląska.

W latach 1954–1961 wieś była siedzibą władz gromady Pastuchów, po jej zniesieniu w gromadzie Jaworzyna Śląska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III.2011) liczył 1048 mieszkańców^[2]. Jest największą miejscowością gminy Jaworzyna Śląska.

Nazwa

Nazwa miejscowości wywodzi się od polskiej nazwy pastuch, pasterz^[4]. Niemiecki językoznawca Heinrich Adamy swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 we Wrocławiu wymienia jako pierwotną zanotowaną nazwę miejscowości Pastuchow podając jej znaczenie "Hirtendorf" - "Wieś pasterzy, pastuchów"^[4]. Wiąże się ona prawdopodobnie z pasterstwem, którym zajmowali się mieszkańcy.

Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w łacińskim dokumencie z 1223 wydanym przez biskupa wrocławskiego Lorenza gdzie zanotowana została w zlatynizowanej, staropolskiej formie „Poszucou”^[5]. Kolejna wzmianka znajduje się w łacińskim dokumencie z 1250 wydanym przez papieża Innocentego IV w Lyonie gdzie wieś zanotowana została w formie „Poschuchov”^[6]. Nazwa miejscowości została później zgermanizowana na Puschkau^[4] i utraciła pierwotne znaczenie.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[7]:

• kościół parafialny pw. św. Barbary, zbudowany około połowy XIII w. z kamienia łamanego, w stylu późnoromańskim, powiększony w XVIII w. o wieżę zachodnią. Jest to budowla jednonawowa z kwadratowym prezbiterium zakończonym absydą sklepioną półkopułą. W prezbiterium założono sklepienia krzyżowo-żebrowe wsparte na narożnych kolumienkach. W zachodniej ścianie nawy zachował się skromny portal uskokowy. W prezbiterium widnieje późnogotyckie tabernakulum i kamienna chrzcielnica
• zespół dworsko-folwarczny (nr 2), z 1565, przebudowany w drugiej połowy XIX w.:
  • wieża mieszkalno-obronna z XV w.^[8], pierwotny średniowieczny zamek wodny z wieża mieszkalną został rozbudowany w 1565, wówczas do wieży dostawiono skromny renesansowy pałac-dwór^[9]
  • dwór
  • ogród
  • teren folwarku

zabytki nieistniejące:

• kościół ewangelicki, zburzony w latach 60. XX w.
• cukrownia Pastuchów (Fabrik von Kramsta & Söhne in Puschkau), powstała w 1838. Założycielami byli Eduard i Georg Gotlieb Kramstowie. W 1844 produkty zakładu otrzymały nagrody na wystawie Deutschen Gewerbeausstellung w Berlinie za najwyższą ich jakość. Po II wojnie światowej wysoką jakość produktu zachowano - prowadzono m.in. produkcję eksportową. W 2004 koncern Südzucker Polska S.A. zamknął fabrykę. Był to najdłużej (przez 166 lat) funkcjonujący zakład produkcyjny w powiecie świdnickim. Po założeniu pozostały pojedyncze zabudowania i komin. Z Jaworzyną Śląską łączyła cukrownię bocznica kolejowa, która obecnie wykorzystywana jest przez jaworzyńskie Stowarzyszenie Miłośników Kolei^[10][11].

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 98054
2. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 920 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 12, OCLC 456751858  (niem.).
5. Grünhagen 1866 ↓, s. 117.
6. Grünhagen 1866 ↓, s. 281.
7. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 160,161. [dostęp 2012-10-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
8. Łuczyński Romuald M. Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 288
9. *** Pastuchów *** Zamki Polski *** Pastuchów *** [online], www.zamkipolskie.com [dostęp 2017-11-25]  (pol.).
10. Labiryntarium
11. SMK

Bibliografia

• ColmarC. Grünhagen ColmarC., Regesten zur Schlesischen Geschichte, Breslau: Josef Max & KOMP., 1866  (niem.).
• Rezydencje ziemi świdnickiej, zespół redakcyjny: W. Rośkowicz, S. Nowotny, R. Skowron, Świdnica 1997, s. 43.

Linki zewnętrzne

• Informacja w j. niemieckim o kościele ewangelickim, zburzonym w latach 60. XX w.
• Pastuchów - Puschkauna str. polska-org.pl