Petro Hryhorenko

Petro Hryhorenko
Петро Григорович Григоренко
generał major (przed degradacją) generał major (przed degradacją)
Data i miejsce urodzenia

16 października 1907
obwód zaporoski, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

21 lutego 1987
Nowy Jork, Stany Zjednoczone

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Czerwona

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Odznaczenia
Order „Za odwagę” I klasy (Ukraina) Order Lenina Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Wojny Ojczyźnianej I klasy Order Czerwonej Gwiazdy Medal „Za zasługi bojowe” Medal „Za Zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945” Medal jubileuszowy „Dwudziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal jubileuszowy „30 lat Armii Radzieckiej i Floty” Medal jubileuszowy „40 lat Sił Zbrojnych ZSRR” Medal jubileuszowy „50 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
Ukraińska moneta upamiętniająca Petra Hryhorenkę

Petro Hryhorowycz Hryhorenko (ukr. Петро Григорович Григоренко, ros. Пётр Григорьевич Григоренко, ur. 3 października?/16 października 1907 w obwodzie zaporoskim, zm. 21 lutego 1987 w Nowym Jorku[1]) – radziecki wojskowy i działacz państwowy pochodzenia ukraińskiego, później dysydent oraz działacz na rzecz praw człowieka w ZSRR. Kandydat nauk wojskowych (1949). Autor ponad 70 prac naukowych z zakresu wojskowości[2].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

W młodości należał i działał w ukraińskim Komsomole. W 1927 został członkiem Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. Od 1929 do 1931 był członkiem Komitetu Centralnego Komsomołu USRR[3][4]. W 1929 rozpoczął naukę na Politechnice Charkowskiej[5]. W 1937 wstąpił do Wojskowej Akademii Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych ZSRR im. K.J. Woroszyłowa, którą ukończył z wyróżnieniem w 1939[5].

Od 1939 służył na Froncie Dalekowschodnim, gdzie brał udział w walkach nad Chałchin-Goł z wojskami japońskimi. W 1941 skierowano go do walk z Niemcami. Hryhorenko miał kłopoty z awansowaniem, od momentu kiedy Smiersz przechwycił jego list do przyjaciela, w którym ten krytykował metody prowadzenia wojny przez Stalina. Od grudnia 1943 był zastępcą szefa sztabu 10 Armii Gwardii w składzie 2 Frontu Nadbałtyckiego. W lutym 1944 został ciężko ranny i skierowany na leczenie. Od sierpnia 1944 szef sztabu 8 Dywizji Piechoty w składzie 4 Frontu Ukraińskiego. Od lutego 1945 w stopniu pułkownika[6].

Za krytykę Nikity Chruszczowa, I sekretarza KC Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego został poddany działaniom tzw. psychiatrii represyjnej oraz zdegradowany do stopnia szeregowca, pozbawiony wszystkich przywilejów, pracy a także prawa do emerytury wojskowej. Po zwolnieniu ze szpitala zaangażował się w nurt opozycyjny. Opublikował między innymi na Zachodzie książkę pt. Ukrywanie prawdy historycznej – zbrodnia wobec narodu, w której krytycznie odniósł się do posunięć Józefa Stalina w czasie II wojny światowej. Wspierał prześladowane mniejszości narodowe i etniczne w ZSRR, w tym między innymi Tatarów krymskich oraz Czeczenów. W czasie interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji poparł protestujących przeciwko agresji na moskiewskim Placu Czerwonym dysydentów radzieckich, w tym Natalię Gorbaniewską. Sam pisał jednocześnie list do przywódcy Praskiej Wiosny Alexandra Dubčeka, który osobiście złożył w ambasadzie Czechosłowacji w Moskwie. Był jednym z twórców Grupy Helsińskiej w ZSRR oraz Ukraińskiej Grupy Helsińskiej[7]. Pod koniec lat 70. XX wieku wyjechał na leczenie do USA, gdzie pozostał na emigracji w związku z pozbawieniem go przez władze ZSRR radzieckiego obywatelstwa. Zmarł 21 lutego 1987 roku w Nowym Jorku.

Autor wspomnień pt. W podziemiach można spotkać tylko szczury (I wydanie: Nowy Jork, 1981)[8].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Григоренко Пётр Григорьевич (1907-1987) генерал-майор, правозащитник [online], sakharov-center.ru [dostęp 2015-04-29] (ros.).
  2. ↑ Генерал Григоренко [online], Радио Свобода [dostęp 2020-12-25] (ros.).
  3. ↑ Московская Хельсинкская Группа [online], web.archive.org, 19 lipca 2011 [dostęp 2020-12-25] [zarchiwizowane z adresu 2011-07-19].
  4. ↑ ВОЛТЕР РАЙЧ. ЧЕТВЕРТАЯ ЭКСПЕРТИЗА [online], www.sakharov-center.ru [dostęp 2020-12-25].
  5. ↑ a b Расширенная судебно- психиатрическая заочная экспертиза по делу Григоренко Петра Григорьевича, 1907 г.р., украинца, жителя г. Москвы (восстановлено на основании копии Самиздата) [online], www.mif-ua.com [dostęp 2020-12-25].
  6. ↑ Григоренко Пётр Григорьевич ::: Воспоминания о ГУЛАГе :: База данных :: Авторы и тексты [online], www.sakharov-center.ru [dostęp 2020-12-25].
  7. ↑ Generał, który został dysydentem [online], wyborcza.pl [dostęp 2015-04-29].
  8. ↑ В подполье можно встретить только крыс ...
  9. ↑ Sprawiedliwi 2015 – Petro Hryhorenko [online], dzieje.pl [dostęp 2015-04-29] (pol.).