Podwójna helisa (książka)
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka | |
| Data powstania |
1958-1967 |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania |
1968 |
| Wydawca |
Atheneum Press (US), Weidenfeld & Nicolson (UK) |
| Pierwsze wydanie polskie | |
| Data wydania polskiego |
1975 |
| Wydawca | |
| Przekład | |
Podwójna helisa. Historia odkrycia struktury DNA (ang. The Double Helix: A Personal Account of the Discovery of the Structure of DNA) – autobiograficzna książka amerykańskiego genetyka Jamesa Watsona opisująca historię odkrycia struktury DNA. Opublikowana w 1968[1], w Polsce po raz pierwszy wydana w 1975 w przekładzie Włodzimierza Zagórskiego pod nieprawidłowym[a] tytułem Podwójna spirala: relacja naoczna o wykryciu struktury DNA przez Wydawnictwo „Wiedza Powszechna” w serii Omega[2]. W 1995 książkę wznowiła oficyna Prószyński i S-ka w serii „Na ścieżkach nauki” już pod właściwym tytułem[3].
Początkowo książka miała nosić tytuły Honest Jim i Base Pairs[4].
Problematyka
[edytuj | edytuj kod]
Autor, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 1962, przedstawia okoliczności, które doprowadziły w lutym 1953 do „bodaj największego odkrycia naukowego XX wieku”[5] – odkrycia struktury DNA. Ta „błyskotliwa i pełna anegdot opowieść”[5] opisuje lata 1951–1953, kiedy 23-letni Watson, „genialne dziecko genetyki”, przybył do Europy, by odbyć staż naukowy. Po rocznym pobycie w Kopenhadze trafił do laboratorium Cavendisha, prowadzonego przez sir Lawrence’a Bragga na Uniwersytecie Cambridge, gdzie zaczął pracować z Francisem Crickiem. Współpracował także z innymi naukowcami zaangażowanymi w badania DNA, z których najważniejsi okażą się Rosalind Franklin i Maurice Wilkins. Praca wkrótce przerodziła się w wyścig z, działającym w USA Linusem Paulingiem o to, kto pierwszy opisze prawidłowo strukturę DNA. Wśród wybitnych umysłów tej epoki, z którymi kontaktował się autor byli m.in.: Herman Kalckar, Max Perutz, John Kendrew, Hugh Huxley, Erwin Chargaff[6].
Watson w swej książce „opowiada (...) nie tylko o nauce, ale i o ludziach. Opisuje wady i dziwactwa swoich bohaterów, wybitnych uczonych i laureatów Nagrody Nobla. To chyba jedyna książka pokazująca tak otwarcie «robienie» nauki”[7]. Autor pisze: „Próbowałem przy tym oddać atmosferę Anglii lat powojennych, tej Anglii, która była areną najważniejszych wydarzeń z tym związanych”[8].
Watson nie ukrywa subiektywnego charakteru swoich wspomnień, pisze m.in.: „W książce tej przedstawiłem moją własną wersję historii odkrycia struktury DNA” oraz „wiele uwag w tej książce może wydać się jednostronnymi lub niezbyt fair, ale to przecież cecha bardzo ludzka (...). W każdym razie opowiadanie to przedstawia mój sposób widzenia idei, ludzi i mnie samego w latach 1951–1953”[8].
Recepcja
[edytuj | edytuj kod]W 1998 wydawnictwo Modern Library umieściła pracę na 7. pozycji na liście 100 najlepszych książek faktu XX wieku[9]. W 2012 została uznana przez Bibliotekę Kongresu za jedną z 88 książek, które ukształtowały Amerykę[10]. W 2016 tygodnik „The Guardian” umieścił ją na 15. pozycji 100 najlepszych książek faktu[11].
Autor polskiego przekładu, Włodzimierz Zagórski, nazywa pracę „może najbardziej żywym opisem odkrycia naukowego, jaki zna”[12].
Watson przed publikacją wysłał robocze kopie tekstu najważniejszym osobom, które zostały w nim przedstawione. Crick, Wilkins i Bragg wyrazili swoją dezaprobatę, nie pochwalając opisów ich samych, a zwłaszcza Rosalind Franklin. Pomimo dokonanych zmian, żaden z nich nie był usatysfakcjonowany i naukowcy zagrozili, że uniemożliwią publikację na drodze sądowej. Francis Crick pisał w listach do Watsona m.in.: „Mój sprzeciw dotyczy szerokiego rozpowszechniania książki, która rażąco narusza moją prywatność i nie znalazłem argumentu, który odpowiednio usprawiedliwia takie naruszenie przyjaźni” (My objection, in short, is to the widespread dissemination of a book which grossly invades my privacy, and I have yet to hear an argument which adequately excuses such a violation of friendship). Kontrowersje spowodowały, że Harvard University Press, wydawnictwo macierzystej uczelni Watsona, nie zdecydowało się na publikację książki[4].
James Watson jest krytykowany za fragmenty swej książki odnoszące się do Rosalind Franklin. Jego nastawienie określa się jako seksistowskie i protekcjonalne, a nawet pogardliwe[13], można także odnieść wrażenie, że naukowiec określał ją jako trudnego współpracownika i mizantropa[14]. W epilogu Watson przyznaje, że jego „pierwsze oceny dotyczące jej osoby, i to zarówno pod względem naukowym, jak i prywatnym [...] były często błędne” oraz „obaj zaczęliśmy cenić jej prawość i wielkoduszność, zdając sobie sprawę – o całe lata za późno – z tego, jak wielki wysiłek czeka rozumną kobietę, zanim zostanie zaakceptowana przez świat naukowców”[15].
Watson w swej książce nie ukrywa także, że dane wypracowane przez Franklin, otrzymał do wglądu wraz z Crickiem od Maurice’a Wilkinsa bez zgody i wiedzy autorki[13].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Spirala jest krzywą płaską, podczas gdy kwas ma strukturę przestrzenną zwaną właśnie helisą.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ First Edition Points and Criteria for The Double Helix. First Edition Points. [dostęp 2020-08-23]. (ang.).
- ↑ Podwójna spirala: relacja naoczna o wykryciu struktury DNA / J. D. Watson ; [z ang. tł. Włodzimierz Zagórski]. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2020-08-24].
- ↑ Podwójna helisa: historia odkrycia struktury DNA / James D. Watson.; przeł. i posł. opatrzył Włodzimierz Zagórski. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2020-08-24].
- ↑ a b A Natural Bestseller – The Double Helix. Cold Spring Harbor Laboratory Library & Archives, 2012. [dostęp 2020-08-24]. (ang.).
- ↑ a b Watson 1995 ↓, nota na okładce.
- ↑ The Double Helix by James Watson (1968). Books & Boots. [dostęp 2020-08-24]. (ang.).
- ↑ Wojciech Mikołuszko: Rosalind Franklin a odkrycie DNA. Wysokie obcasy, 2001-12-07. [dostęp 2020-08-24]. (pol.).
- ↑ a b Watson 1995 ↓, s. 9.
- ↑ 100 Best Nonfiction. Modern Library. [dostęp 2020-08-24]. (ang.).
- ↑ Books That Shaped America. 1950 to 2000. Library of Congress. [dostęp 2020-08-24]. (ang.).
- ↑ Robert McCrum: The 100 best nonfiction books: No 15 – The Double Helix by James D Watson (1968). The Guardian, 2016-05-09. [dostęp 2020-08-24]. (ang.).
- ↑ Watson 1995 ↓, s. 177.
- ↑ a b Rafał Marszałek: Pokorna heroina. Podwójna helisa, 2013-02-19. [dostęp 2020-08-24]. (pol.).
- ↑ Aleksandra Stanisławska: Rosalind Franklin: niedoceniony współodkrywca struktury DNA. Crazy nauka, 2013-04-25. [dostęp 2020-08-24]. (pol.).
- ↑ Watson 1995 ↓, s. 172.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- James D. Watson: Podwójna helisa. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1995. ISBN 83-86669-47-0.