Poraj (gmina)

Poraj

gmina wiejska
Urząd gminy w Poraju
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	myszkowski
TERC	2409042
Wójt	Katarzyna Kaźmierczak
Powierzchnia	58,53 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności	10 928[1]
• gęstość	191,5 os./km²
Nr kierunkowy	34
Kod pocztowy	42-360
Tablice rejestracyjne	SMY
Adres urzędu: ul. Jasna 21 42-360 Poraj
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 8
Położenie na mapie powiatu
50°40′44″N 19°12′58″E/50,678889 19,216111
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Poraj (do 1925 gmina Choroń^[2]) – gmina wiejska w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie myszkowskim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.

Siedziba gminy to Poraj.

Według danych z 30 czerwca 2004^[3] gminę zamieszkiwało 10 605 osób. Natomiast według danych z 31 grudnia 2017 roku^[4] gminę zamieszkiwało 10 925 osób.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[5] gminę zamieszkiwało 10 914 osób.

Historia

Poraj i jego okolice wchodziły od reformy gminnej 1 stycznia^?/13 stycznia 1867 w Królestwie Polskim w skład gminy Choroń, która należała do powiatu będzińskiego w guberni piotrkowskiej^[6].

W czasie I wojny światowej (1915–19) gminę Choroń przecięła granica delimitacyjna pomiędzy niemieckim a austriackim okupantem. Część austriacką (liczącą w 1916 roku 2414 mieszkańców) włączono do nowo utworzonego powiatu dąbrowskiego, zachowując gminę o nazwie Choroń^[7]. Ludniejszą część niemiecką (liczącą w 1916 roku 3178 mieszkańców). Niemcy przekształcili 27 lutego 1915 w gminę Poraj w powiecie będzińskim, składającą się z miejscowości położonych na zachód od Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, czyli Gienzyn (Gęzyn), Jastrzębie (Jastrząb) i Kuźnica (Kuźnica Stara) oraz główna, zachodnia część Poraja. Do gminy Poraj dołączono także miejscowość Masłońskie z przeciętej granicą gminy Żarki oraz folwark i domy mieszkalne Oczko z dotychczasowej gminy Koziegłowy. Pierwszym wójtem Poraja został Ludwik von Ryczowolski^[8].

Po wojnie władze polskie ponownie zespoiły rozdzielone gminy Choroń i Poraj, przywracając jednostce jej pierwotną nazwę Choroń, natomiast zachowując siedzibę w Poraju^[9]. W okresie międzywojennym gmina Choroń należała do powiatu będzińskiego w woj. kieleckim. 18 lutego 1925 roku gmina Choroń została zniesiona przez przemianowanie na Poraj^[10]. 1 stycznia 1927 roku gmina weszła w skład nowo utworzonego powiatu zawierciańskiego w tymże województwie^[11].

Po wojnie gmina przez bardzo krótki czas zachowała przynależność administracyjną, lecz już 18 sierpnia 1945 roku została wraz z całym powiatem zawierciańskim przyłączona do woj. śląskiego^[12] (od 6 lipca 1950 roku pod nazwą woj. katowickie^[13], a od 9 marca 1953 jako woj. stalinogrodzkie^[14]). 1 lipca 1952 do gminy Poraj przyłączono gromadę Dębowiec z gminy Poczesna w powiecie częstochowskim^[15].

1 lipca 1952 roku gmina składała się z 7 gromad: Choroń, Dębowiec, Gęzyn, Jastrząb, Kuźnica Stara, Poraj i Zaborze^[16].

Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[17]. Powstały wówczas gromady: Choroń, Jastrząb, Kuźnica Stara (gromada), Poraj (gromada) i Przybynów^[18], które 1 stycznia 1956 weszły w skład nowo utworzonego powiatu myszkowskiego w tymże województwie^[19]

1 stycznia 1973 przywrócono gminę Poraj we współczesnych granicach: Choroń, Dębowiec, Dzierżno, Gęzyn, Jastrząb, Kuźnica Stara, Masłońskie, Poraj i Żarki-Letnisko, a więc obejmując częściowo obszar dawnej gminy Żarki (Dzierżno, Masłońskie i Żarki-Letnisko), natomiast Zaborze włączono do gminy Przybynów^[20].

Położenie

Gmina Poraj leży w północnej części województwa śląskiego, 15 km na południe od Częstochowy oraz ok. 10 km na wschód od trasy szybkiego ruchu Gdańsk – Łódź – Częstochowa – Katowice – Cieszyn. Pod względem geograficznym gmina znajduje się w obrębie makroregionu Wyżyny Śląsko – Krakowskiej. Przez teren gminy przebiega magistrala kolejowa Warszawa – Katowice. Gmina Poraj posiada charakter turystyczno – rolniczy.

Gmina posiada:

• własne ujęcie wody pitnej wraz ze stacją uzdatniania
• sieć wodociągowa w 8 sołectwach
• sieć gazociągową w 5 sołectwach
• sieć kanalizacyjną w części Poraja wraz z oczyszczalnią ścieków.

Turystyka

W Poraju znajduje się Zalew Porajski na rzece Warcie. Jest to największy zbiornik wodny w regionie częstochowskim.

Baza noclegowa gminy Poraj:

• ośrodki Wczasowe Huty „Częstochowa” w Jastrzębiu przy zbiorniku wodnym
• Międzyklubowy Ośrodek Żeglarski w Jastrzębiu
• pensjonat „Kinga” w Żarkach Letnisku
• Harcerski Ośrodek Wodny w Poraju
• Ośrodek Stowarzyszenia Yacht Club „Zefir-Drakkar”
• pola biwakowe przy zbiorniku wodnym od strony Kuźnicy Starej i od strony Masłońskiego.

Na terenie gminy istnieją punkty gastronomiczne: restauracje, stołówki, bary, kawiarnie i inne obiekty. Na terenie gminy są obiekty sportowe:

• baseny kąpielowe odkryte, korty tenisowe, boiska sportowe, place zabaw dla dzieci
• wypożyczalnie sprzętu sportowego do sportów motorowodnych.

Gospodarka

W gminie Poraj działa kilkanaście dużych zakładów produkcyjnych specjalizujących się w branżach: tekstylno-odzieżowej, papierniczej, metalowej, budowlanej, szewskiej, spożywczej, leśnej, przetwórstwa paszowego. W urzędzie gminy zarejestrowano ok. 800 podmiotów gospodarczych działających w zakresie usługowo-produkcyjno-handlowym.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[21] gmina Poraj ma obszar 58,53 km², w tym:

• zbiornik wodny 5,04 km kw.,
• tereny leśne 25,13 km kw., (40%)
• użytki rolne 24,07 km kw., (46%)
• pozostałe 9,33 km kw.,

Gmina stanowi 12,23% powierzchni powiatu.

Demografia

Ludność ogółem to 10 300 mieszkańców, w tym sołectwa:

• Poraj 4990 mieszk.
• Choroń 1417
• Dębowiec 80
• Masłońskie 640
• Żarki-Letnisko 1980
• Jastrząb 1260
• Kuźnica Stara 315
• Gęzyn 435

Dane z 30 czerwca 2004^[3]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	10 605	100	5522	52,1	5083	47,9
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	181,2		94,3		86,8

• Piramida wieku mieszkańców gminy Poraj w 2014 roku^[1].

Sołectwa

Choroń, Dębowiec, Gęzyn, Jastrząb, Kuźnica Stara, Masłońskie, Poraj, Żarki-Letnisko.

Pozostałe miejscowości

Baranowizna, Rajczykowizna, Kuźnica-Folwark, Poraj (osada leśna), Pustkowie Gęzyńskie.

Sąsiednie gminy

Kamienica Polska, Koziegłowy, Myszków, Olsztyn, Żarki

Przypisy

1. Gmina Poraj w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. M.P.1925.40.153
3. Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
4. Gmina Poraj w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-02-21] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
5. Gmina Poraj (śląskie) » mapy, GUS, nieruchomości, noclegi, szkoły, regon, kody pocztowe, bezrobocie, wynagrodzenie, zarobki, tabele, edukacja, demografia, przedszkola, statystyki [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-16]  (pol.).
6. Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
7. Stan szkolnictwa powszechnego w grudniu 1917 r. na terytorjum obu byłych jeneralnych gubernatorstw: Warszawskiego i Lubelskiego
8. Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 2 (str. 8)
9. Rozporządzenie z d. 29 marca 1919 r. w przedmiocie przywrócenia na terenie b. Królestwa Kongresowego dawnych granic gmin wiejskich, zmienionych prze władze okupacyjne niemieckie i austriacko-węgierskie (Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. 1919, nr 21, poz. 265)
10. M.P. z 1925 r. nr 40, poz. 153
11. Dz.U. z 1926 r. nr 125, poz. 727. Tekst błędnie podaje że gmina Choroń weszła 1 stycznia 1927 roku w skład nowo utworzonego powiatu zawierciańskiego, ponieważ jednostka została zniesiona w 1925 roku (powinno być: "gmina Poraj")
12. Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 167.
13. Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255.
14. Dz.U. z 1953 r. nr 13, poz. 51.
15. Dz.U. z 1952 r. nr 20, poz. 131.
16. Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
17. Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
18. Uchwała Nr 24/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu zawierciańskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 15 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Stalinogrodzie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 54)
19. Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 297
20. Uchwała Nr XX/99/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie katowickim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 12, Poz. 103).
21. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).