Prosna (województwo warmińsko-mazurskie)

Zobacz też: Prosna.

Prosna

osada
Wjazd do Prosny
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Gmina	Korsze
Liczba ludności (2022)	195[2]
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-430[3]
Tablice rejestracyjne	NKE
SIMC	0478948
Położenie na mapie gminy Korsze Prosna
Położenie na mapie Polski Prosna
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Prosna
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego Prosna
54°14′08″N 21°04′58″E/54,235556 21,082778[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Prosna^[4] (niem. Prassen^[5]) – osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Korsze. Osada jest siedzibą sołectwa, do którego wchodzą jeszcze: Błuskajmy Małe, Błuskajmy Wielkie i Suliki^[6].

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie olsztyńskim.

Położenie geograficzne

Rzeka Guber w Prośnie

Osada jest położona w północnej części gminy Korsze. Pod względem historycznym miejscowość leży w Prusach Dolnych, na obszarze dawnej pruskiej Barcji. Prosna jest położona na Nizinie Sępopolskiej^[7], nad Gubrem, który stanowi południowy kraniec osady, oddzielający ją od Sątoczna. Prosna jest oddalona od sieci głównych dróg. W rejonie wsi zbiegają się jedynie drogi powiatowe nr 1567N, łącząca Sępopol i Glitajny, nr 1981N Sątoczno-Pasławki i nr 1398N Sątoczno-Skandawa. Od 2015 roku przez Prosnę biegnie szlak rowerowy Green Velo, łączący w tym miejscu Sępopol i Korsze oraz Barciany.

Historia

Nazwa wsi wywodzi się z języka pruskiego od słowa prassan – proso.

Wieś lokował w roku 1376 wielki mistrz krzyżacki Winrich von Kniprode na prawie chełmińskim. Czynsz od włóki wynosił dwie grzywny i cztery skojce.

Od XVI wieku do stycznia 1945 roku Prosna była w posiadaniu rodu zu Eulenburg. Przodkowie tej rodziny przybyli z Saksonii, aby jako rycerze krzyżaccy uczestniczyć w wojnie trzynastoletniej. Jako wynagrodzenie za udział w wojnie otrzymali nadania ziemskie w Galinach, Wicken (obecnie Klimowka obwód królewiecki) i Skandawie. Dzięki ożenkowi Botho X. zu Eulenburga z dziedziczką Sątoczna Anną Vogt von Ammerthal od 1520 roku Prosna znalazła się w posiadaniu rodu zu Eulenburg. Sątoczno było główną siedzibą rodu do roku 1610, a następnie Prosna.

W roku 1913 do dóbr w Prośnie należały następujące wsie i folwarki: Błuskajmy Małe, Błuskajmy Wielkie, Bykowo, Kałwągi, Łękajny, Sątoczno, Stawnica, Wetyn i inne oraz lasy. Razem dobra miały powierzchnię 3036 ha.

W styczniu 1945 po zajęciu Prosny przez Armię Czerwoną pałac i majątek ziemski były użytkowane przez pododdział tej armii aż do zbiorów ziemniaków w roku 1946, podobnie było w Łazdojach. Majątek w Prośnie jesienią 1946 r. przejęły Państwowe Nieruchomości Ziemskie, a później w 1949 powstał tu specjalistyczny PGR pod nazwą Stacja Hodowli Ziemniaka w Prośnie. W roku 1974 SHZ w Prośnie weszła w skład wielozakładowego Przedsiębiorstwa Gospodarki Nasiennej w Korszach, które początkowo miało siedzibę w Glitajnach.

W roku 1970 w Prośnie było 249 mieszkańców, w 2006 – 277, a w 2016 – 243 mieszkańców.

Pałac

 Osobny artykuł: Pałac w Prośnie.

Ruiny pałacu Eulenbergów w Prośnie

Pierwszy murowany dwór w Prośnie wybudowany został w latach 1610–1620. Rezydencja została rozbudowana w latach 1667–1668 według planów Józefa Naronowicza-Narońskiego. Budowę barokowego pałacu zlecił pan na Prośnie Georg Friedrich zu Eulenburg (cioteczny brat Ahasvera ze Sztynortu).

Pałac został przebudowany w 1860 r. W pałacu zwraca uwagę oryginalna wieża w stylu romantycznego gotyku, w znacznym stopniu zniszczona. Z pałacu zachowała się tylko elewacja, wnętrza wypalone. Podobno pałac przetrwał wojnę, ale użytkowany przez PGR od 1945 r. powoli popadł w ruinę. Zachowały się maswerkowe okna. Osobliwością pałacu miały być pięknie rzeźbione drewniane schody. W przydworskim parku starodrzew z liczącymi ponad 200 lat dębami i świerkami.

Ochrona przyrody

Teren osady i jej okolic jest częścią obszaru Natura 2000, a mianowicie obszaru specjalnej ochrony ptaków Ostoja Warmińska. Jest to także teren wchodzący w skład Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Guber^[7].

W pobliżu Prosny w kierunku Błuskajm Wielkich na odcinku 600 m rośnie aleja 50 dębów szypułkowych o obwodzie pnia 150-280 cm. Jest ona od 19.01.1978 zarejestrowana jako pomnik przyrody^[8].

Bibliografia

• Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, Pojezierze, Olsztyn, 1978. (s. 218-219 opis wsi, s. 276 Stacja Hodowli Ziemniaka Prosna).
• Rudolf Grenz, Der Kreis Rastenburg, Marburg/Lahn, 1976. (s. 307 posiadłości Eulenburgów w 1913 r., s. 384-385 Die Grafen zu Eulenburg – historia rodu).
• Mariusz Wyczółkowski, „Prosna – od świetności do ruiny”, Piramida – Informator Kętrzyński, nr 8, Kętrzyn, 1997 (s. 1, 7-8).
• Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich (Wydanie III poszerzone i uzupełnione) Studio ARTA, Olsztyn, 2001, ISBN 83-912840-2-6 (s. 172-179 pałac).

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 110239
2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1050 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
5. RÖSSEL (RESZEL). Skala 1:100 000. Warszawa: Wojskowy Instytut Geograficzny, 1928. Brak numerów stron w książce
6. Obwieszczenie NR 1/2017 Rady Miejskiej w Korszach z dnia 28 grudnia 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Statutu Gminy Korsze. 4 stycznia 2018. [dostęp 2022-05-02]. (pol.).
7. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska: geoserwis mapy. [dostęp 2022-05-09]. (pol.).
8. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie: Rejestr pomników przyrody. 2020-10-06. [dostęp 2022-05-07].