Pruszcz (gmina)

Pruszcz
	gmina miejsko-wiejska
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	świecki
TERC	0414083
Burmistrz	Dariusz Wądołowski
Powierzchnia	141,96 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 9661
• gęstość	67,8 os./km²
Nr kierunkowy	52
Tablice rejestracyjne	CSW
	Adres urzędu:ul. Główna 33; 86-120 Pruszcz
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	20
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Pruszcz
	Położenie na mapie Polski Pruszcz
	53°20′N 18°12′E/53,332778 18,197222
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Pruszcz – gmina miejsko-wiejska w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie bydgoskim.

Siedziba gminy to Pruszcz. Część gminy znajduje się na terenie Nadwiślańskiego Parku Krajobrazowego.

Według danych z 1 stycznia 2012 gmina liczyła 9562 mieszkańców^[2].

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2005^[3] gmina Pruszcz ma obszar 141,96 km², w tym:

użytki rolne: 87%
użytki leśne: 3%

Gmina stanowi 9,64% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004^[4]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	9272	100	4800	51,8	4472	48,2
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	65,3		33,8		31,5

Piramida wieku mieszkańców gminy Pruszcz w 2014 roku^[1].

Transport

Komunikacja publiczna

Od 1 września 2020 funkcjonujące na terenie gminy i organizowane przez nią linie autobusowe są bezpłatne dla pasażerów^[5]^[6].

Transport drogowy

Drogi przebiegające przez teren gminy:

E261 S5 5 (Świecie – Zbrachlin – Bydgoszcz – Poznań – Wrocław – Lubawka granica państwa z Czechami )
248 (Zbrachlin – Topolno – Borówno)

Transport kolejowy

Przez teren gminy przebiegają dwie linie kolejowe o znaczeniu państwowym^[7]:

131 (Chorzów Batory – Bydgoszcz Główna – Pruszcz Pomorski – Laskowice Pomorskie – Tczew)
201 (Nowa Wieś Wielka – Bydgoszcz Leśna – Maksymilianowo – Serock – Wierzchucin – Kościerzyna – Gdynia Port)

Sport

Infrastruktura

W 2020 roku w Pruszczu została oddana do użytku pełnowymiarowa hala sportowa. Powierzchnia użytkowa budynku wynosi 3100 m kw. Na trybunach mogą zasiąść 204 osoby.^[8]

Kluby sportowe

W gminie Pruszcz działają następujące kluby:

Start Pruszcz – piłka nożna, IV liga
Pomorzanin Serock – piłka nożna, IV liga

Ochrona przyrody

Parki krajobrazowe

Wschodnia część gminy położona jest na terenie Nadwiślańskiego Parku Krajobrazowego wchodzącego w skład Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego. Obszar ten wynosi 1975 ha i obejmuje zbocze doliny Wisły oraz jej dolinę stanowiącą korytarz ekologiczny o znaczeniu kontynentalnym. Występują tutaj liczne siedliska chronionych ptaków, chrząszczy i roślin^[9].

Rezerwaty przyrody

Od 1991 roku projektowany jest rezerwat krajobrazowy Parów Cieleszyński obejmujący najatrakcyjniejszy fragment parowu. Na jego terenie znajdują się 3 wychodnie piaskowców i zlepieńców plejstoceńskich wraz z nie w pełni wykształconymi jaskiniami. Na zboczach zachodzą dynamiczne procesy denudacyjne, a w Strudze Niewieścińskiej korytowe. Pod względem roślinnym rosną tutaj: szczawik zajęczy, śledziennica skrętolistna, skrzyp zimowy oraz turzyca prosowa rosnąca na torfowiskach źródliskowych^[10].

Użytki ekologiczne

W granicach jednostki administracyjnej znajdują się takie użytki ekologiczne jak^[9]:

bagno na terenie wsi Serock, Nadleśnictwo Zamrzenica (zachodnie krańce gminy), na oddziałach leśnych nr 173Ah, Bb, Bd, Bg
łąki na terenie wsi Topolno, Nadleśnictwo Żołędowo (wschodnia część gminy), na oddziałach leśnych nr 1Ab, Ad, Ah, Ai, Al

Obszary chronionego krajobrazu

Na obszarze gminy zlokalizowane są dwa fragmenty obszarów chronionego krajobrazu^[11]^[12]:

w północno-wschodniej części Nadwiślański Obszar Chronionego Krajobrazu na obszarze wsi Parlin
w północno-zachodniej części Obszar Chronionego Krajobrazu Zalewu Koronowskiego na terenie wsi Serock.

Natura 2000

Wschodnią część gminy zajmują dwa obszary Natura 2000^[9]:

Dolina Dolnej Wisły PLB040003 OSO
Solecka Dolina Wisły PLH040003 SOO

Pomniki przyrody

Na terenie gminy znajduje się 37 pomników przyrody ożywionej i 2 nieożywionej.

Osobny artykuł: Pomniki przyrody w gminie Pruszcz.

Rosnąca na terenie gminy aleja jarzębów szwedzkich z okazami powyżej 300 cm w obwodzie była jedyną aleją drzew tego gatunku w woj. kujawsko-pomorskim^[13].

Turystyka

Walory antropogeniczne

Walory antropogeniczne gminy Pruszcz^[14]:

wczesnośredniowieczne grodzisko Talerzyk
kościół sakralny pw. Nawiedzenia NMP w Topolnie zbudowany w latach 1681 – 1683 z fundacji Adama Konarskiego dla sprowadzonych tu w 1649 roku Paulinów z Jasnej Góry. Nieopodal tej barokowej, murowanej i bogato dekorowanej świątyni znajduje się zespół pałacowo – parkowy z okresu Rzeczypospolitej Obojga Narodów – siedziba Zgromadzenia Sióstr Pasterek oraz pozostałości zabudowy dawnego folwarku
kościół pw. św. Jakuba z 1865 roku znajdujący się w Niewieścinie
w Łowinie znajduje się dom z kuźnią pochodzący z XIX wieku. Z wyposażenia kuźni zachował się skórzany miech i pień pod kowadło oraz nieliczne narzędzia kowalskie
kościół poewangelicki pw. św. Andrzeja Bobolii w Wałdowie z XIX wieku będący kościołem filialnym parafii Pruszcz
w Gołuszycach znajduje się Zespół Dworsko – Parkowy. Obejmuje dwór wzniesiony około 1880 roku, kaplicę z 1929 roku i park krajobrazowy ze zbiornikiem wodnym oraz zabytkowym drzewostanem z dwoma pomnikami przyrody

Rekreacja

Na terenie gminy wytyczono w 2022 roku^[15] trzy trasy przeznaczone do uprawiania nordic walkingu: zieloną, czerwoną oraz czarną, które częściowo nachodzą na siebie, a ich długość wynosi odpowiednio: 5,2 km, 8,2 km oraz 17,4 km. Obejmują one walory gminy znajdujące się na obszarze Nadwiślańskiego Parku Krajobrazowego, takie jak: grodzisko Talerzyk w Topolnie, barokowy kościół pw. Nawiedzenia NMP w Topolnie czy Parów Cieleszyński^[16].

Miejscowości w Gminie Pruszcz

Sołectwa

Bagniewko, Brzeźno, Cieleszyn, Gołuszyce, Grabówko, Luszkówko, Łaszewo, Łowin, Łowinek, Małociechowo, Mirowice, Niewieścin, Parlin, Pruszcz, Rudki, Serock, Topolno, Wałdowo, Zawada, Zbrachlin.

Pozostałe miejscowości

Bagniewo, Grabowo, Konstantowo, Luszkowo, Nieciszewo, Trępel.

Przypisy

↑ ^a ^b Gmina Pruszcz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Pruszcz na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019, s.24. [dostęp 2013-07-17].
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Baza demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Wieś Pruszcz uruchamia darmową komunikację. Kursy po całej gminie
↑ Bezpłatny transport na terenie gminy
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 kwietnia 2013 r. w sprawie wykazu linii kolejowych o znaczeniu państwowym (Dz.U. z 2019 r. poz. 552)
↑ Hala sportowa w Pruszczu już gotowa. Niebawem nastąpi uroczyste otwarcie [online], nSwiecie.pl, 27 sierpnia 2020 [dostęp 2021-11-28] .
↑ ^a ^b ^c Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Pruszcz na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019. [dostęp 2013-07-17].
↑ dokumentacja projektowanego rezerwatu
↑ Mapa kujawsko-pomorskie obszary chronione, Wyd. Wojewoda Kujawsko-Pomorski, red. M. Dąbrowski, ISBN 978-83-920944-3-2
↑ GEOSERWIS GDOŚ. [dostęp 2012-10-24].
↑ Rejestr pomników przyrody Regionalnego Konserwatora Przyrody
↑ Zabytki. pruszcz.pl. [dostęp 2011-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (pol.).
↑ Park Nordic Walking "Pruszcz" otwarty. pruszcz.pl. [dostęp 2024-05-12]. (pol.).
↑ Opis tras. czasnamarsz.pl. [dostęp 2024-05-12]. (pol.).

[populacja2016-1] Gmina Pruszcz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[os-2] Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Pruszcz na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019, s.24. [dostęp 2013-07-17].

[autonazwa1-3] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[autonazwa2-4] Baza demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[5] Wieś Pruszcz uruchamia darmową komunikację. Kursy po całej gminie

[6] Bezpłatny transport na terenie gminy

[7] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 kwietnia 2013 r. w sprawie wykazu linii kolejowych o znaczeniu państwowym (Dz.U. z 2019 r. poz. 552)

[8] Hala sportowa w Pruszczu już gotowa. Niebawem nastąpi uroczyste otwarcie [online], nSwiecie.pl, 27 sierpnia 2020 [dostęp 2021-11-28] .

[po-9] Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Pruszcz na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019. [dostęp 2013-07-17].

[10] umentacja projektowanego rezerwatu

[11] Mapa kujawsko-pomorskie obszary chronione, Wyd. Wojewoda Kujawsko-Pomorski, red. M. Dąbrowski, ISBN 978-83-920944-3-2

[12] GEOSERWIS GDOŚ. [dostęp 2012-10-24].

[13] Rejestr pomników przyrody Regionalnego Konserwatora Przyrody

[14] Zabytki. pruszcz.pl. [dostęp 2011-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (pol.).

[15] Park Nordic Walking "Pruszcz" otwarty. pruszcz.pl. [dostęp 2024-05-12]. (pol.).

[16] Opis tras. czasnamarsz.pl. [dostęp 2024-05-12]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Miasto	Pruszcz
Wsie	Bagniewko Bagniewo Brzeźno Cieleszyn Gołuszyce Grabówko Konstantowo Luszkówko Łaszewo Łowin Łowinek Małociechowo Mirowice Nieciszewo Niewieścin Parlin Rudki Serock Topolno Wałdowo Zawada Zbrachlin
Osady	Grabowo Luszkowo Trępel
Części wsi	Berlinek Cieleszynek Górne Bagniewko Grabowskie Góry Józefowo Kacze Doły Kurpiszewo Lisi Ogon Małe Konstantowo Nowy Łowinek Osadniki Pod Bagniewko Pod Bagniewo Pod Brzeżno Pod Gruczno Pod Lipiny Pod Luszkówko Pod Mirowice Pod Niewieścin Pod Parlin Pod Piaseczno Pod Pruszcz (Nieciszewo) Pod Pruszcz (Wałdowo) Pod Trzebień Pod Wałdowo Pod Wudzynek Pod Zawadę Pod Zbrachlin Szukaj Topolno Górne Wątrobowo Wybudowanie Łowińskie Wybudowanie Podłowińskie Wybudowanie Podserockie Za Koleją

Miasta	Nowe Pruszcz Świecie
Gminy miejsko-wiejskie	Nowe Pruszcz Świecie
Gminy wiejskie	Bukowiec Dragacz Drzycim Jeżewo Lniano Osie Świekatowo Warlubie

Przynależność wojewódzka	woj. pomorskie (II RP) (1919–39) woj. pomorskie (PRL) (1945–50) woj. bydgoskie (1950–75)
Miasta (1919–75)	Nowe Świecie
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Bukowiec (1934–54 i 1973–75) Dragacz (1973–75) Drzycim (1934–54 i 1973–75) Gruczno (1934–54) Grupa (1934–54) Jeżewo(1934–54 i 1973–75) Lipinki (1934–40 i 1945–54) Lniano (1934–54 i 1973–75) Nowe (1934–54 i 1973–75) Osie (1934–54 i 1973–75) Ostrowite (1940–45) Pruszcz (1934–54 i 1973–75) Przewodnik (1940–45) Serock (1934–54) Świecie (1934–54 i 1973–75) Świekatowo (1934–54) Warlubie (1934–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)	Biechówko (1954–59) Bochlin (1954–59) Brzeziny (1954–59) Bukowiec (1954–72) Bzowo (1954–59) Dragacz (1954–72) Drzycim (1954–72) Górna Grupa (1954–68) Gruczno (1954–72) Jeżewo (1954–72) Kolonia Ostrowite (1954–61) Korytowo (1954–59) Laskowice (1954–71) Lipinki (1954–72) Lniano (1954–72) Łążek (1954–68) Morgi (1954–59) Niewieścin (1954–59) Nowe (1959–72) Osie (1954–72) Ostrowite (1954–59) Pruszcz (1954–72) Przechowo (1954–61) Przysiersk (1954–68) Różanna (1954–59) Rychława (1954–59) Serock (1954–68 →) Sierosław (1954–59) Sucha (1954–61) Sulnowo (1954–59) Świecie (1959–72) Świekatowo (1954–72) Topólno (1954–59) Warlubie (1954–72) Wiąg (1954–59) Wielki Komórsk (1954–61) Wielkie Zajączkowo (1954–61)