Psychotyczność

Psychotyczność – w psychologii oznacza cechę osobowości związaną z niską wrażliwością na normy społeczne i wysoką impulsywnością. W założeniu autora, wysoka psychotyczność miała wiązać się z objawami psychiatrycznymi – psychotycznym, psychopatycznym lub schizofrenicznym funkcjonowaniem. Za wymiar przeciwny psychotyczności można uznać uspołecznienie, konwencjonalność, konformizm i altruizm.

Pojęcie to wprowadził Eysenck w teorii temperamentu PEN. Eysenck nie zdefiniował psychotyczności wprost, ponieważ opierał się na wynikach analizy czynnikowej, która wykrywa korelacje ateoretycznie i empirycznie, przedstawił jednak jej określoną interpretację wiążącą ją z różnymi aspektami funkcjonowania charakteryzującego się niekonwencjonalnością i niedostosowaniem społecznym^[1].

Psychotyczność koreluje ujemnie z czynnikami takimi jak ugodowość i sumienność w innym popularnym modelu czynnikowym cech osobowości, tzw. Wielkiej Piątce^[2].

Psychotyczność składa się według Eysencka z następujących cech składowych^[3]:

• agresja
• chłód emocjonalny
• egocentryzm
• impulsywność
• aspołeczność
• brak empatii
• twórczość (kreatywność)

Późniejsze badania wykazały, że psychotyczność jest najmniej spójnym i rzetelnym czynnikiem w modelu PEN^[1][4], i nie koreluje silnie z dysfunkcyjną impulsywnością^[5], psychopatologią ani schizofrenią^{[1][6][7][8][9]}.

Przypisy

1. Michael W.M.W. Eysenck Michael W.M.W., Hans Eysenck: A research evaluation, „Personality and Individual Differences”, 103, Hans Eysenck: One Hundred Years of Psychology, 2016, s. 209–219, DOI: 10.1016/j.paid.2016.04.039 [dostęp 2017-01-27] .
2. Robert R.R.R. McCrae Robert R.R.R., Paul T.P.T. Costa Paul T.P.T., jr., Comparison of EPI and psychoticism scales with measures of the five-factor model of personality, „Personality and Individual Differences”, 6 (5), 1985, s. 587–597, DOI: 10.1016/0191-8869(85)90008-X [dostęp 2017-01-27] .1 stycznia
3. H.J.H.J. Eysenck H.J.H.J., The definition and measurement of psychoticism, „Personality and Individual Differences”, 13 (7), 1992, s. 757–785, DOI: 10.1016/0191-8869(92)90050-Y [dostęp 2017-01-27] .
4. E.E. Howarth E.E., What does Eysenck's psychoticism scale really measure?, „British Journal of Psychology”, 77 (2), 1986, s. 223–227, DOI: 10.1111/j.2044-8295.1986.tb01996.x, ISSN 2044-8295 [dostęp 2017-01-27]  (ang.).
5. JoJ. Brunas-Wagstaff JoJ. i inni, The relationships between functional and dysfunctional impulsivity and the Eysenck personality questionnaire, „Personality and Individual Differences”, 18 (5), 1995, s. 681–683, DOI: 10.1016/0191-8869(94)00202-4, ISSN 0191-8869 [dostęp 2017-01-27]  (ang.).
6. Jean P.J.P. Chapman Jean P.J.P., Loren J.L.J. Chapman Loren J.L.J., Thomas R.T.R. Kwapil Thomas R.T.R., Does the Eysenck psychoticism scale predict psychosis? A ten year longitudinal study, „Personality and Individual Differences”, 17 (3), 1994, s. 369–375, DOI: 10.1016/0191-8869(94)90284-4 [dostęp 2017-01-27] .
7. Philip J.P.J. Corr Philip J.P.J., The psychoticism–psychopathy continuum: A neuropsychological model of core deficits, „Personality and Individual Differences”, 48 (6), 2010, s. 695–703, DOI: 10.1016/j.paid.2009.12.023 [dostęp 2017-01-27] .
8. JariJ. Tiihonen JariJ. i inni, 11-year follow-up of mortality in patients with schizophrenia: a population-based cohort study (FIN11 study), „The Lancet”, 374 (9690), 2009, s. 620–627, DOI: 10.1016/S0140-6736(09)60742-X, ISSN 1474-547X, PMID: 19595447 [dostęp 2017-01-27] .
9. Dirk vanD. Kampen Dirk vanD., Personality and Psychopathology: a Theory-Based Revision of Eysenck’s PEN Model, „Clinical Practice and Epidemiology in Mental Health : CP & EMH”, 5, 2009, s. 9–21, DOI: 10.2174/1745017900905010009, ISSN 1745-0179, PMID: 20498694, PMCID: PMC2858518 [dostęp 2017-01-27] .