Qazim Mulleti

Qazim Mulleti
Data i miejsce urodzenia

20 grudnia 1893
Tirana

Data i miejsce śmierci

28 sierpnia 1956
Rocca di Papa

Burmistrz Tirany
Okres

od 1939
do 1940

Poprzednik

Abedin Nepravishta

Następca

Ali Erebara

Faksymile

Qazim Mulleti (ur. 20 grudnia 1893 w Tiranie, zm. 28 sierpnia 1956 w Rocca di Papa[1][2]) – albański polityk i działacz narodowy, burmistrz Tirany w latach 1939-1940, prefekt okręgu Tirana w latach 1942-1944[1].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z zamożnej rodziny mieszkającej w Tiranie, był synem Reshita i Naile z d. Këlliçi. Kształcił się w Monastirze, a następnie w gimnazjum Zosimea w Janinie i w liceum Galatasaray w Stambule[1]. W 1912 powrócił do Albanii i zaangażował się w tworzenie niepodległego państwa. Był jednym z adiutantów księcia Wilhelma von Wieda, z którym razem opuścił Albanię w roku 1914[1]. W latach 1914–1920 mieszkał w Wiedniu, gdzie uczył się w szkole wojskowej.

W roku 1920 powrócił do Albanii i wziął czynny udział w przygotowaniu kongresu w Lushnji, który miał potwierdzić niepodległość państwa albańskiego[1]. Po przeniesieniu stolicy do Tirany swój dom oddał na potrzeby ministerstwa rolnictwa. We wrześniu 1920 stanął na czele oddziałów ochotniczych, które walczyły z Serbami w północno-zachodniej Albanii[1].

Był deputowanym do parlamentu, w którym bronił idei stołeczności Tirany[3]. W 1924 należał do grona zwolenników Fana Noliego. Po zamachu stanu w czerwcu 1924 objął stanowisko prefekta okręgu Dibry, a w grudniu 1924, kiedy upadł rząd Noliego wyemigrował z kraju[2]. Osiedlił się początkowo w Zadarze, a następnie w Wiedniu, gdzie działał w organizacji Związek Narodowy (Bashkimi Kombëtar), występującej przeciwko rządom Ahmeda Zogu w Albanii. W 1931 został aresztowany przez policję wiedeńską i oskarżony o współudział w zamachu na króla Albanii Zoga I. Po uwolnieniu przeniósł się do Paryża, gdzie nadal działał w organizacjach politycznych diaspory albańskiej. 15 maja 1933 Sąd Wojskowy w Tiranie skazał go zaocznie na karę śmierci[4].

Powrócił do Albanii w kwietniu 1939, po inwazji włoskiej na ten kraj. W 1939 objął stanowisko burmistrza Tirany, z nominacji włoskiej, a w 1942 prefekta Okręgu Tirana[2]. Prowadził umiarkowaną politykę, starając się chronić społeczność żydowską w Tiranie, a nawet pomagając miejscowym komunistom[5].

5 sierpnia 1942 albański student Pekmezi dokonał nieudanego zamachu bombowego na Mulletiego, zabijając dwóch towarzyszących mu oficerów włoskich[3]. Po przejęciu władzy przez komunistów 9 września 1944 Mulleti opuścił Albanię i osiedlił się we Włoszech, gdzie zmarł w roku 1956[6]. Pochowany na cmentarzu komunalnym San Sebastiano Martire w Rocca di Papa[7].

Był żonaty (w 1929 poślubił Hajrije Kusi), miał syna Reshita (ur. 1930)[2]. Po ucieczce Mulletiego jego rodzina była prześladowana, żona Hajrije zmarła w grudniu 1980 w obozie pracy w Savërze, w 1992 jego syn opuścił obóz w Savërze i powrócił do Tirany[2].

Postać Qazima Mulletiego w kulturze

[edytuj | edytuj kod]

W 1948 odbyła się premiera sztuki teatralnej Prefekti, napisanej przez Besima Levonję. Sztuka przedstawiała postać Mulletiego jako symbolu kolaboracji z okupantem, była jedną z najczęściej grywanych komedii w teatrach albańskich, w okresie komunizmu[8]. W 1976 Vera Grabocka zrealizowała film telewizyjny na podstawie sztuki teatralnej[9].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f Valter Gjoni: Kryetarët e Tiranës. Tirana: 2016, s. 60-61. ISBN 9928-4336-0-7. (alb.).
  2. ↑ a b c d e Ndoc Selimi, Qazim Mulleti, prefekti i Tiranës [online], gazetavatra.com, 2021 [dostęp 2022-10-03] (alb.).
  3. ↑ a b Ndaj politologut të shquar Qazim Mulletit, figurë që e persekutoi diktatura, është e turpshme që edhe sot krijohet art ! [online], voal.ch, 2021 [dostęp 2022-10-03] (alb.).
  4. ↑ Roland Qafoku, Qazim Mulleti i gënjeshtër dhe Qazim Mulleti i vërtetë [online], shqiptarja.com, 2021 [dostęp 2022-10-03] (alb.).
  5. ↑ Qazim Mulleti, politikani dhe nacionalisti, studenti me Medalje të Artë, që njihte 8 gjuhë të huaja [online], gazetavatra.com, 2021 [dostęp 2022-10-03] (alb.).
  6. ↑ Qazim Mulleti, antizogisti që bashkëpunoi me të gjithë pushtuesit, pasi dinte 9 gjuhë të huaja [online], telegraf.al, 2013 [dostęp 2022-12-05] (alb.).
  7. ↑ Gjenden ne Rome eshtrat e Qazim Mulletit/ [online], panorama.com.al, 2011 [dostęp 2022-10-03] (alb.).
  8. ↑ Daut Dauti, Arti në shërbim të diktaturës komuniste: Qazim Mulleti (1893 – 1956) [online], inforculture.info, 2021 [dostęp 2022-10-03] (alb.).
  9. ↑ Vera Grabocka, zonja e hekurt e ekranit [online], tiranapost.al, 2018 [dostęp 2024-02-17] (alb.).