SMS Kaiser Karl VI

Kaiser Karl VI

Historia
Stocznia	STT(inne języki), San Rocco
Położenie stępki	1 czerwca 1896
Wodowanie	4 października 1898
K.u.K. Kriegsmarine
Wejście do służby	23 maja 1900
Wycofanie ze służby	19 marca 1918
Los okrętu	złomowany 1922
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	6166 t konstrukcyjna 6864 t maksymalna[1]
Długość	117,9 m[2]
Szerokość	17,27 m
Zanurzenie	6,26 m
Napęd
2 pionowe 4-cylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania (VTE) o łącznej mocy 12 000 KM, 2 śruby
Prędkość	20,8 w
Uzbrojenie
2 działa 238 mm L/40 (2xI) 8 dział 149 mm L/40 (8xI) 18 dział 47 mm (18xI) 2 km 8 mm 2 wt 450 mm (2xI) 2 działa desantowe 70 mm L/18 (na kutrach)
Załoga	570[3]

Uproszczony schemat uzbrojenia i opancerzenia (zakreskowane) (grubość pancerza w calach podana na górnym schemacie jest błędna)

SMS Kaiser Karl VI – austro-węgierski krążownik pancerny z początku XX wieku, jedyny okręt swojego typu. Służył w k.u.k. Kriegsmarine podczas I wojny światowej; złomowany w 1922 roku.

Budowa

"Kaiser Karl VI" (Cesarz Karol VI) był drugim krążownikiem pancernym zbudowanym dla marynarki Austro-Węgier, po krążowniku "Kaiserin und Königin Maria Theresia". Stanowił odpowiedź na budowę przez Włochy krążowników pancernych typu Vettor Pisani(inne języki). Okręt zaprojektował Naczelny Inżynier Budowy Okrętów (Schiffbau Oberingenieur) J. Kellner^[4]. W porównaniu z "Marią Theresią", nowy okręt otrzymał nowsze i mocniejsze działa artylerii głównej tego samego kalibru, umieszczone w wieżach. Poza tym, znacznie wzmocniono opancerzenie i zwiększono jego powierzchnię. Całkowitej zmianie uległa przy tym sylwetka okrętu.

Stępkę pod budowę okrętu położono 1 czerwca 1896 w stoczni STT (Stabilimento Tecnico Triestino(inne języki)) w San Rocco koło Muggii^[5], która wcześniej zbudowała "Kaiserin und Königin Maria Theresia". Na etapie projektu oznaczony był jako Rammkreuzer D ("krążownik taranowy D")^[4]. 4 października 1898 wodowano kadłub, a 23 maja 1900 okręt wszedł do służby^[1]. Koszt budowy wyniósł 11 milionów koron^[4].

Rozwinięciem konstrukcji "Kaisera Karla VI" był krążownik "Sankt Georg".

Opis

"Kaiser Karl VI" miał typową architekturę dla krążowników pancernych przełomu wieków. Kadłub był gładkopokładowy, z taranową dziobnicą. Na samej rufie była tzw. galeryjka admiralska^[6]. Na pokładzie dziobowym i rufowym znajdowały się pojedyncze wieże dział 240 mm. Za wieżą dziobową była kilkupoziomowa nadbudówka z odkrytymi pomostami i z masztem. Dalej na śródokręciu znajdowały się trzy proste wysokie kominy, a w pewnej odległości za nimi - maszt rufowy i szczątkowa nadbudówka. Po bokach kominów były składowane łodzie.^[6].

Osiem dział artylerii średniej 150 mm było umieszczonych w kazamatach na burtach - pojedyncze kazamaty były na wysokości każdej z wież artylerii oraz para kazamat na każdej z burt pośrodku długości kadłuba. Oprócz prowadzenia ognia na boki, po cztery działa mogły teoretycznie strzelać na wprost w kierunku dziobu lub rufy, dzięki wcięciu burt po bokach wież oraz wystającym poza płaszczyznę burt centralnym kazamatom^[6]. Lekkie działka 47 mm znajdowały się na stanowiskach na śródokręciu na pokładzie oraz na nadbudówkach.

Skrót służby

W początkowym okresie służby "Kaiser Karl VI" pływał na Adriatyku i Morzu Śródziemnym, biorąc udział m.in. w manewrach i przeglądach floty austro-węgierskiej. W latach 1902–03 stacjonował we wschodniej Azji (Chiny), reprezentując tam Austro-Węgry^[3] (część załogi pod dowództwem oficera broni torpedowej krążownika Bogumiła Nowotnego utworzyła straż poselstwa Austro-Węgier w Pekinie)^[7]. W 1909 okręt wziął udział w międzynarodowej demonstracji siły u wybrzeży Lewantu^[3]. W 1910 udał się z wizytą do Argentyny, na obchody 100-lecia republiki^[3]. W 1913 brał udział w międzynarodowej demonstracji siły przeciw Czarnogórze, usiłującej zająć albański port Skutari^[3].

Służył podczas I wojny światowej, lecz z powodu warunków działania na Adriatyku, ciężkie okręty austro-węgierskie, w tym "Kaiser Karl VI", nie były intensywnie wykorzystywane bojowo. Główne akcje miały na celu ostrzeliwanie wybrzeża. Między 9 a 12 sierpnia 1914 oraz od 29 września 1914 "Kaiser Karl VI" ostrzeliwał stanowiska wojsk i artylerii czarnogórskiej w masywie Lovćen nad Zatoką Kotorską^[8]. 29 grudnia 1915 wyszedł z zespołem floty w celu wsparcia zespołu krążownika lekkiego "Helgoland"^[3]. 28-29 sierpnia 1916 wziął udział w rajdzie pod Brindisi, mającym na celu wywabienie floty włoskiej przed oczekujące okręty podwodne, który jednak nie przyniósł skutków^[3].

1 lutego 1918 załoga "Kaisera Karla VI" stojącego w Boce Kotorskiej wzięła udział w rewolucyjnym wystąpieniu marynarzy floty austro-węgierskiej, stłumionym w ciągu następnych dwóch dni^[3]. Po tym, krążownik przebazowano do Szybeniku, gdzie 19 marca 1918 został wycofany ze służby i przekształcony w hulk sztabowy^[9], a następnie mieszkalny^[3].

Podczas likwidacji marynarki Austro-Węgier po zakończeniu wojny, polski Departament Spraw Morskich Ministerstwa Spraw Wojskowych w sierpniu 1919 domagał się przyznania "Kaisera Karla VI" Polsce, wraz z innymi mniejszymi okrętami austro-węgierskimi, motywując to ponoszeniem kosztów budowy floty austro-węgierskiej także przez społeczeństwo polskie. Inicjatywa ta nie miała jednak szans powodzenia wobec niechętnego stanowiska Wielkiej Brytanii do wzmacniania jakichkolwiek nowych marynarek^[10] (Polska otrzymała ostatecznie jedynie 6 poniemieckich torpedowców). Krążownik został natomiast w styczniu 1920 przyznany przez Komisję Morską w Paryżu Wielkiej Brytanii, po czym sprzedany przez nią na złom włoskiej firmie i w 1922 złomowany w Neapolu^[3].

Dane techniczne

Uzbrojenie:

• 2 działa 238 mm^[11] C/94 Krupp (nominalnie 24 cm) w wieżach na dziobie i rufie (2xI)^[1]
  • długość lufy L/40 (40 kalibrów); masa pocisku 229 kg, donośność 16,4 km, szybkostrzelność do 2,5 strz/min^[9];
• 8 dział 149 mm^[11] Skoda (nominalnie 15 cm) w kazamatach (8xI)^[1]
  • długość lufy L/40; masa pocisku 45,5 kg, donośność do 10 km^[9];
• 1 działo przeciwlotnicze 66 mm (nominalnie 7 cm) L/50 Skoda (od czerwca 1917)^[3]
• 16 dział 47 mm L/44 Skoda (16xI) (od czerwca 1917 - 14 dział)^[3]
• 2 działa 47 mm L/33 Hotchkiss^[3]
• 2 karabiny maszynowe 8 mm^[1]
• 2 nadwodne stałe wyrzutnie torped 450 mm (2xI)^[3]
• 2 działa desantowe 70 mm L/15 (na kutrach)^[1]

Opancerzenie:^[1]

• pionowe (stal Harveya^[12]):
  • burtowy pas pancerny: 170–220 mm
  • kazamaty: 80 mm
  • wieże dział: 200 mm
• pokład pancerny: 40–60 mm
• stanowisko dowodzenia: 100–200 mm

Zobacz też

• Lista okrętów austro-węgierskiej marynarki wojennej

Przypisy

1. R. Gardiner i in. Conway's... 1880-1905, s. 273
2. E. Sieche, Die Kreuzer..., s. 11. Według Conway's... s. 273 długość 118,96 m
3. E. Sieche, Der Kreuzer..., s. 10-11
4. E. Sieche, Krążownik..., s. 15
5. E. Sieche Die Kreuzer..., s.38
6. Na podstawie S. A. Bałakin: WMS Italii i Awstro-Wiengrii 1914-1918 gg. (ВМС Италии и Австро-Венгрии 1914-1918 гг.), Morskaja Kollekcja nr 4/1997
7. Bogumił Nowotny, Wspomnienia, Gdańsk, 2006
8. Andrzej Jaskuła: Zapomniana trójka. Przebieg służby pancerników typu Radetzky w: Morze, Statki i Okręty nr 4/2009, s.59
9. S. A. Bałakin: WMS Italii i Awstro-Wiengrii 1914-1918 gg. (ВМС Италии и Австро-Венгрии 1914-1918 гг.), Morskaja Kollekcja nr 4/1997
10. Robert Rochowicz: Losy okrętów floty Austro-Węgier po 30 października 1918 roku w: „Morza, Statki i Okręty”, nr 4-5/2003, s. 45-46.
11. Austria-Hungary Naval Guns w serwisie www.navweaps.com [dostęp 11. 10. 2010]
12. T. Brassey i in. The Naval Annual, 1912 (Brassey's Naval Annual), Portsmouth, 1912, s. 196

Bibliografia

• Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene Kolesnik: Conway's All The World's Fighting Ships 1860-1905. Annapolis, Md.: Naval Institute Press, 1979, ISBN 0-85177-133-5, s.273 (ang.)
• Erwin Sieche: Krążownik pancerny Sankt Georg w: Okręty Wojenne nr 11 (1994 r.)
• Erwin Sieche: Die Kreuzer der k. und k. Marine, Marine-Arsenal Band 27, Podzun-Pallas-Verlag, 1994, ISBN 3-7909-0506-2 (niem.)
• S. A. Bałakin: WMS Italii i Awstro-Wiengrii 1914-1918 gg. (ВМС Италии и Австро-Венгрии 1914-1918 гг.), Morskaja Kollekcja nr 4/1997 (ros.)