Sherry Ortner

Sherry Beth Ortner
Data i miejsce urodzenia

19 września 1941
Newark, New Jersey

Zawód, zajęcie

antropolog, naukowiec i nauczyciel akademicki

Miejsce zamieszkania

Los Angeles

Narodowość

amerykańska

Tytuł naukowy

profesor

Edukacja

Weequahic High School, Newark

Alma Mater

A.B. Bryn Mawr College,
M.A. i Ph.D. University of Chicago

Uczelnia

University of Michigan,
University of California, Los Angeles

Wydział

Department of Anthropology

Sherry Beth Ortner (ur. 19 września 1941 w Newark, New Jersey) – amerykańska profesor antropologii kulturowej (społecznej), związana z University of California, Los Angeles (Department of Anthropology), współtwórca nowej specjalności naukowej – antropologii feministycznej[a], autorka m.in. Is Female to Male as Nature is to Culture? (1974), Sexual Meanings: The Cultural Construction of Gender and Sexuality (1981), Making Gender: The Politics and Erotics of Culture (1996), członek American Academy of Arts and Sciences.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się 19 września 1941 roku[1] w Newark, New Jersey w żydowskiej rodzinie mieszczańskiej. W rodzinnym mieście ukończyła Weequahic High School (1958), po czym podjęła studia w Bryn Mawr College[2], gdzie włączyła się w działalność ruchu praw obywatelskich[3]. Zainteresowała się też antropologią i etnografią, w pierwszej kolejności tybetańskimi Szerpami[4]. Po uzyskaniu stopnia A.B. (1966) kontynuowała studia na University of Chicago, gdzie otrzymała M.A. i wykonywała pracę doktorską (Ph.D. w roku 1970).

Jej opiekunem naukowym był w Chicago Clifford Geertz, jeden z twórców antropologii interpretatywnej. W tym okresie wskazywała podobieństwa pozornie sprzecznych założeń strukturalizmu – które opisywał Claude Lévi-Strauss – i marksizmu. Pierwsze badania terenowe wykonywała w latach 1966–1968 wśród Szerpów w Nepalu, wspólnie z pierwszym mężem, również absolwentem University of Chicago z roku 1970 (Robert Paul). W następnych latach prowadziła badania w dziedzinie antropologii kulturowej w innych regionach Tybetu, w Himalajach, w Azji Południowo-Wschodniej i Południowej oraz w Stanach Zjednoczonych[2][4].

Pracę dydaktyczną rozpoczęła na początku lat 70. w Sarah Lawrence College. W latach 1977–1994 była zatrudniona w University of Michigan; kierowała wydziałem antropologii, pełniła funkcję konsultanta w redakcji Journal of Cultural and Social Practice, jej wykłady nt. The Virgin and the State stały się, po publikacji (wyd. 1978), cenioną pozycją w bibliografii antropologii feministycznej. W kolejnych latach pracowała w University of California, Berkeley (1994–1996), a następnie w Columbia University i University of California, Los Angeles. W roku 2004 otrzymała w UCLA stanowisko profesora[2][5]. Prowadzi liczne kursy z dziedziny antropologii, m.in. kurs Ethnographic Imagination[6]. Uczestniczy również w działalności Center for the Study of Women[7]

Tematyka badań

[edytuj | edytuj kod]
Bronisław Malinowski wśród mieszkańców Wysp Trobrianda (ok. 1918)

Badania Sherry Ortner wiążą się z ruchem feministycznym; są jedną z podstaw teorii gender (płci kulturowej, zbioru nakazów i zakazów dotyczących konkretnej płci)[8]. Zgodnie z tą teorią zachowanie jest warunkowane nie tylko przez czynniki biochemiczne i płeć genetyczną, lecz również przez zmienne konstrukty kulturowe (zob. antropologia kulturowa, funkcjonalizm, strukturalizm). Badania antropologiczne w tej dziedzinie prowadził m.in. polski antropolog, Bronisław Malinowski (1884–1942), badacz ludów Melanezji (zob. np. Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji, Zwyczaj i zbrodnia w społeczności dzikich, Malinowski Concept on the Family i Bronislaw Malinowski on the Anthropology of Marriage)[9][10][11].

Problem płci kulturowej bywa rozpatrywany jako „konstrukcja symboliczna” lub jako „relacja społeczna”. Analizując źródła wielkiej różnorodności kulturowych znaczeń pojęć „mężczyzna" i „kobieta" Sherry Ortner w roku 1974 napisała m.in.[12][8]:

Płodność antropologii wywodzi się w znacznym stopniu z napięcia pomiędzy dwoma typami wymogów: pragniemy wyjaśnić to, co wspólne wszystkim ludziom, a zarazem to, co różni ich od siebie kulturowo. Pod tym względem kobieta stanowi jeden z najbardziej prowokujących problemów. Z jednej strony jej podrzędny status w społeczeństwie jest faktem powszechnym i ponadkulturowym, z drugiej strony zaś poszczególne kulturowe koncepcje i symbolizacje kobiecości są zazwyczaj zróżnicowane, a czasem nawet wzajemnie sprzeczne. Co więcej, rzeczywiste traktowanie kobiet, ich względna władza i wkład w życie wspólnoty zmienia się w zależności od kultury, epoki historycznej i miejscowych tradycji. Oba te aspekty – uniwersalność faktu i kulturowe modyfikacje – oczekują jakiegoś wyjaśnienia (tłumaczenie: Teresa Hołówka).

Poszukując rozwiązania tak sformułowanego problemu zasugerowała, że kobiety są symbolicznie kojarzone z „naturą" i „słabością", a mężczyźni – z „kulturą" i „siłą". W tej symbolice dostrzegała przyczyny podporządkowania kobiet mężczyznom. Dowodziła, że taki konstrukt kulturowy określa oczekiwania wobec obu genetycznych płci, dotyczące zachowań w różnych sytuacjach społecznych (miejsce dla „bliższych naturze" – w sferze „domowej", a kształtujących „kulturę" – w sferze „publicznej", uznawanej za ważniejszą)[12][8].

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]
Rodzina Szerpów
Klasztor Thyangboche w Solukhumbu (Nepal), zob. buddyzm tybetański (temat pracy: High Religion: A Cultural and Political History of Sherpa Buddhism)

Wybór według www.google.pl[13] (zob. też Kraina Książek[14]):

  • 1973 – On Key Symbols[15],
  • 1974 – Is Female to Male as Nature is to Culture?[12][b],
  • 1978 – Sherpas Through Their Rituals,
  • 1978 – The virgin and the state,
  • 1981 – Sexual Meanings: The Cultural Construction of Gender and Sexuality[16],
  • 1989 – Culture/power/history: Series Prospectus,
  • 1989 – Feminist Perspective on Christopher Lasch, „The Social Invasion of the Self”,
  • 1990 – Who shapes the text?: Sherpas and sahibs on Mount Everest,
  • 1991 – Narrativity in history, culture, and lives,
  • 1992, 1992 – High Religion: A Cultural and Political History of Sherpa Buddhism,
  • 1993 – La Teoría antropológica desde los años sesenta,
  • 1994 – Anthrōpologia, gynaikes kai phylo (wsp. Alexandra Bakalakē, Marilyn Strathern),
  • 1996 – Making Gender: The Politics and Erotics of Culture[17],
  • 2000 – Patterns of History: Cultural Schemas in the Foundings of Sherpa Religious Institutions,
  • 2001 – Life and Death on Mt. Everest: Sherpas and Himalayan Mountaineering,
  • 2001 – Theory in Anthropology Since the Sixties,
  • 2002 – Die Welt der Sherpas.: Leben und Sterben am Mount Everest,
  • 2003 – New Jersey Dreaming: Capital, Culture, and the Class of ‘58,
  • 2004 – Resistance and the Problem of Ethnographic Refusal,
  • 2006 – Anthropology and Social Theory: Culture, Power, and the Acting Subject,
  • 2013 – Not Hollywood: Independent Film at the Twilight of the American Dream,

Wyróżnienia, odznaczenia i nagrody

[edytuj | edytuj kod]

Sherry Ortner w roku 1992 została wybrana do American Academy of Arts and Sciences[18]. W roku 2001 Society of Anthropology and Geography of Sweden przyznało jej Retzius Medal[19]. Otrzymała nagrody od[5]:

  • National Science Foundation,
  • Guggenheim Foundation,
  • National Endowment for the Humanities,
  • John D. and Catherine T. MacArthur Foundation (MacArthur Fellowship 1990).

Jej książka Sherpas, Life and Death on Mt. Everest otrzymała J.I. Staley prize jako najlepsza pozycja roku 2004 w dziedzinie antopologii.

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Do twórców antropologii feministycznej jest zaliczany m.in. polski antropolog, Bronisław Malinowski (1884–1942), jeden z twórców koncepcji funkcjonalizmu w antropologii, badacz Melanezji.
  2. ↑ W języku polskim: Ortner Sherry, Czy kobieta ma się do mężczyzny tak, jak natura do kultury?, [w:] Teresa Hołówka, (wyb. i tłum.), Nikt nie rodzi się kobietą, Warszawa 1982

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Sherry Ortner. [w:] Biography [on-line]. www.yatedo.com. [dostęp 2013-12-20]. (ang.).
  2. ↑ a b c Angela R. Bratton: Biographies: Sherry Ortner; A Look at Sherry Ortner's Contributions to Anthropology. www.indiana.edu, May 1998. [dostęp 2013-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-30)]. (ang.).
  3. ↑ Civil Rights Movement (1955-1968). [w:] Exodus Books [on-line]. [dostęp 2013-12-21]. (ang.).
  4. ↑ a b Joe Levine: The long way home. [w:] The University of Chicago Magazine [on-line]. magazine.uchicago.edu, February 1996. [dostęp 2013-12-20]. (ang.).
  5. ↑ a b Sherry B. Ortner > CV. [w:] Strona internetowa UCLA [on-line]. www.sscnet.ucla.edu. [dostęp 2013-12-20]. (ang.).
  6. ↑ Sherry B. Ortner > Teaching > Anthropology 137 – Ethnographic Imagination. [w:] Strona internetowa UCLA [on-line]. www.sscnet.ucla.edu. [dostęp 2013-12-20]. (ang.).; zob. też inne kursy
  7. ↑ Center for the Study of Women - Faculty Affiliates. [w:] Strona internetowa UCLA [on-line]. www.csw.ucla.edu. [dostęp 2013-12-20]. (ang.).; About CSW: The UCLA Center for the Study of Women is an internationally recognized center for research on gender, sexuality, and women's issues and the first organized research unit of its kind in the University of California system. […] Established in 1984, it draws on the expertise of more than two hundred members from thirty-four departments and ten UCLA professional schools.
  8. ↑ a b c Agnieszka Piętka, Płeć - biologiczna i kuturowa (teoria gender), Wiedza i Edukacja, 28 maja 2009, ISSN 1898-9233 [dostęp 2013-12-22] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-24] (pol.).
  9. ↑ Lisa Anderson-Levy: Feminist Anthropology. [w:] Oxford Bibliographies [on-line]. www.oxfordbibliographies.com. [dostęp 2013-12-20]. (ang.).
  10. ↑ Jane Collier i wsp.: Malinowski's Concept of the Family. [w:] Is There a Family? New Anthropological Views [on-line]. s. 72–74. [dostęp 2013-12-20]. (ang.).; zob. też Malinowski’s Concept of Culture
  11. ↑ Peter Myers: Bronislaw Malinowski on the Anthropology of Marriage. July 2, 2004. [dostęp 2013-12-20]. (ang.).
  12. ↑ a b c Sherry B. Ortner. Is Female to Male as Nature Is to Culture?. „Feminist Studies”. 1 (2), s. 5–31, Autumn, 1972. DOI: 10.2307/3177638. JSTOR: 3177638. (ang.). ; (kopia 2)
  13. ↑ inauthor:Sherry B. Ortner. [w:] books.google.pl [on-line]. [dostęp 2013-12-20]. (ang.).
  14. ↑ Ortner, Sherry B. – książki. [w:] Kraina Książek pl [on-line]. www.krainaksiazek.pl. [dostęp 2013-12-20]. (pol.).
  15. ↑ Sherry B. Ortner. On Key Symbols. „American Anthropologist > New Series, New Series,”. 75 (5), s. 1338-1346, Oct. 1973. Wiley. JSTOR: 674036. (ang.). 
  16. ↑ Sherry B. Ortner, Harriet Whitehead: Sexual Meanings: The Cultural Construction of Gender and Sexuality. [w:] books.google.pl [on-line]. 1981. [dostęp 2013-12-20]. (ang.).; opis: This 1996 collection of essays deals with the ways in which sex and gender are socially organized and conceptually construed in various cultures. Its scope is not limited to a series of cross-cultural issues of sex roles and sexual status but rather encompasses a wide range of sex-related practices and beliefs. Ceremonial virginity in Polynesian ritual androgynism in New Guinea, the valorization of young African bachelors, and fantasies of male self-sufficiency in South American myth are among the subjects discussed. Taken in their totality, these essays demonstrate that cultural notions sexuality and gender are seldom straightforward extrapolations of biological facts but are the outcome of social and cultural processes. The book is not only a compendium of symbolic approaches to gender but is also an important statement of the theoretical directions in anthropological research in this field.
  17. ↑ Sherry B. Ortner, Making Gender: The Politics and Erotics of Culture, [w:] books.google.pl, 1996, ISBN 978-0-8070-4632-6 [dostęp 2013-12-20] (ang.).; reviewed „Making Gender…” by Laura Prieto (Simmons College, June 1998)
  18. ↑ Ortner, Sherry Beth (1941–) Election: 1992, Fellow Affiliation at election: University of Michigan. [w:] Members of the American Academy of Arts & Sciences: 1780–2012 [on-line]. www.amacad.org, 2012. s. 406. [dostęp 2013-12-20]. (ang.).
  19. ↑ Gudrun Dahl. Sherry B. Ortner: Retzius laureate 2001. „Journal of Anthropology”. 67 (1), s. 5-6, 2002. DOI: 10.1080/00141840220122986. (ang.).