Stanisław Lubomirski (marszałek wielki koronny)

Stanisław Lubomirski
	; Marcello Bacciarelli, Portret Stanisława Lubomirskiego z około 1780 roku
	; Szreniawa bez Krzyża
Rodzina	Lubomirscy herbu Szreniawa bez Krzyża
Data i miejsce urodzenia	25 grudnia 1722 ; Kraków
Data i miejsce śmierci	12 sierpnia 1783 ; Łańcut
Ojciec	Józef Lubomirski
Matka	Teresa Lubomirska
Żona	Izabela Lubomirska
Dzieci	Izabela Potocka; Aleksandra Potocka; Konstancja Rzewuska; Julia Potocka
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Lubomirski herbu Szreniawa bez Krzyża (ur. 25 grudnia 1722 w Krakowie zm. 12 sierpnia 1783 w Łańcucie^[1]) – marszałek wielki koronny od 1766 roku, strażnik wielki koronny w latach 1752–1766, komisarz z rycerstwa Komisji Skarbowej Koronnej w 1765 roku^[2], konsyliarz Rady Nieustającej w 1780 roku^[3], starosta wiślicki w 1765 roku, starosta kałuski, goszczyński i lubocheński^[4].

Życiorys

Poseł na sejmy (1746–1762), członek Stronnictwa Familii.

Syn Józefa Lubomirskiego, wojewody czernihowskiego, i Teresy Mniszchówny, brat Antoniego, kasztelana i wojewody krakowskiego.

Był osobą zamożną i wspierał interesy Familii. Odgrywał rolę jednego z przywódców obozu Czartoryskich (ożenił się z Elżbietą, córką Augusta Aleksandra Czartoryskiego). Jego córkami były Julia Potocka, Konstancja Rzewuska, Izabela Potocka i Aleksandra Potocka. Później był nieprzejednanym wrogiem ostatniego króla Polski – Stanisława Augusta Poniatowskiego. Zasłużony dla rozwoju Warszawy, zwalczał wpływy rosyjskie w Polsce.

Poseł województwa sandomierskiego na sejm 1746 roku^[5]. Poseł koronny z Inflant na sejm 1748 roku^[6]. Wybrany posłem na sejm 1756 roku z powiatu sandomierskiego województwa sandomierskiego^[7]. Był posłem z województwa sandomierskiego na sejm 1758 roku^[8]. W 1758 roku reaktywował polską lożę masońską - Trzech Braci. Poseł na sejm nadzwyczajny 1761 roku z województwa sandomierskiego^[9]. 29 kwietnia 1761 roku zerwał sejm nadzwyczajny^[10]. Poseł na sejm 1762 roku z województwa sandomierskiego^[11]. W 1764 był jednym z inicjatorów reform sejmu konwokacyjnego. Był marszałkiem województwa sandomierskiego w konfederacji Czartoryskich w 1764 roku^[12], konsyliarzem konfederacji Czartoryskich w 1764 roku^[13] i posłem z województwa sandomierskiego na sejm konwokacyjny^[14]. W 1764 roku był elektorem Stanisława Augusta Poniatowskiego z województwa sandomierskiego^[15]. Poseł na sejm koronacyjny 1764 roku z województwa sandomierskiego^[16]. Był posłem na sejm 1766 roku z województwa sandomierskiego^[17]. Otrzymawszy 1766 laskę marszałkowską uczynił dużo dla podniesienia Warszawy, pracował nad reformą sądownictwa karnego. W czasie konfederacji barskiej umacniał St. Augusta w oporze przeciw Rosji, usiłując go przeciągnąć na stronę konfederatów i Francji. Członek konfederacji 1773 roku^[18]. Jako członek delegacji na Sejmie Rozbiorowym 1773–1775 był przedstawicielem opozycji^[19]. 18 września 1773 roku podpisał traktaty cesji przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów ziem zagarniętych przez Rosję, Prusy i Austrię w I rozbiorze Polski^[20].

Po pierwszym rozbiorze należał do opozycji magnackiej, działającej przeciw królowi w oparciu o Austrię, zasiadał w Radzie Nieustającej. Członek Departamentu Policji Rady Nieustającej w 1779 roku^[21]. Członek konfederacji Andrzeja Mokronowskiego w 1776 roku^[22].

Przekazał fundusze na budowane przez Nataniela Mateusza Wolfa obserwatorium astronomiczne na Biskupiej Górce w Gdańsku^[23]. W 1757 odznaczony Orderem Orła Białego^[24]. W 1765 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława^[25].

Bibliografia

Zdanie Lubomirskiego Marszałka W. Koronnego na Sessyi Delegacyiney miane dnia 28 lutego 1775 Roku.
Stanisław Lubomirski, Pod władzą księcia Repnina, opracował i wstępem poprzedził Jerzy Łojek, Warszawa 1971

Przypisy

↑ Genealogia dynastyczna [online], genealogia.grocholski.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-17] .
↑ Antoni Sozański, Imienne spisy osób duchownych, świeckich i wojskowych, które w pierwszych ośmiu latach panowania króla Stanisława Poniatowskiego od 1764–1772 r. w rządzie lub przy administracyi Rzeczypospolitéj udział brały […]. Cz. 1, Tablice i rejestr, Kraków 1866, s. 10.
↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg, s. 582.
↑ Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy". Oprac. Krzysztof Chłapowski, Stefan Ciara, Łukasz Kądziela, Tomasz Nowakowski, Edward Opaliński, Grażyna Rutkowska, Teresa Zielińska. Kórnik 1992, s. 182.
↑ Dyaryusze sejmowe z wieku XVIII.T.II. Dyaryusz sejmu z r.1746. Diaria comitiorum Poloniae saeculi XVIII wydał Władysław Konopczyński, Warszawa 1912, s. 236.
↑ Dyaryusze sejmowe z wieku XVIII.T.I. Dyaryusz sejmu z r.1748. Diaria comitiorum Poloniae saeculi XVIII i Diarium comitiorum anni 1748 wydał Władysław Konopczyński, Warszawa 1911, s. 307.
↑ Kuryer Polski 1756 nr CLXIII, [b.n.s.]
↑ Diarjusze sejmowe z wieku XVIII.T.III. Diarjusze sejmów z lat 1750, 1752, 1754 i 1758, Warszawa 1937, s. 283.
↑ Porządek JJ WW Ich Mciow Panow Posłow Obranych na Seym Extraordynaryiny Warszawski, Dnia 27. Kwietnia 1761, [b.n.s]
↑ Manifest jaśnie wielmożnych ichmciów panów posłów na sejm extraordynaryjny warszawski dnia 27. kwietnia r. 1761. zaczęty [b.n.s]
↑ Dyaryusz Seymu Ordynaryinego Warszawskiego, w Roku, 1762, s. 14.
↑ Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 140.
↑ Konfederacya Generalna Koronna Po doszłym Seymie Convocationis Zaczęta w Warszawie Dnia 23. Czerwca Roku Pańskiego 1764. Ręką J. O. Xcia Jmci Prymasa Korony Polskiey [...] Stwierdzona, s. 5.
↑ Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 91.
↑ Akt elekcyi Roku Tysiąć Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 45.
↑ Ludwik Zieliński, Pamiątki historyczne krajowe, Lwów 1841, s. 25.
↑ Dyaryusz seymu walnego ordynaryinego odprawionego w Warszawie roku 1766, Warszawa [b.r.w.], [b.n.s.]
↑ Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 559.
↑ Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 557, 559.
↑ Volumina Legum t. VIII, Petersburg 1860, s. 20–48.
↑ KALENDARZ polityczny dla Królestwa Polskiego y Wielkiego Xięstwa Litewskiego na rok pański 1779. w Warszawie, Nakładem y drukiem Michała Groella Księgarza Nadwornego J.K.Mci., [b.n.s]
↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 529.
↑ Historia Gdańska pod redakcją Edmunda Cieślaka, t. III, /1: 1655–1793, Gdańsk 1993, s. 688.
↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008, 2008, s. 188.
↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Świętego Stanisława, Warszawa 2006, s. 177.

Linki zewnętrzne

Mowy i pamiętniki Stanisława Lubomirskiego w bibliotece Polona

[1] Genealogia dynastyczna [online], genealogia.grocholski.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-17] .

[2] Antoni Sozański, Imienne spisy osób duchownych, świeckich i wojskowych, które w pierwszych ośmiu latach panowania króla Stanisława Poniatowskiego od 1764–1772 r. w rządzie lub przy administracyi Rzeczypospolitéj udział brały […]. Cz. 1, Tablice i rejestr, Kraków 1866, s. 10.

[3] Volumina Legum, t. VIII, Petersburg, s. 582.

[4] Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy". Oprac. Krzysztof Chłapowski, Stefan Ciara, Łukasz Kądziela, Tomasz Nowakowski, Edward Opaliński, Grażyna Rutkowska, Teresa Zielińska. Kórnik 1992, s. 182.

[5] Dyaryusze sejmowe z wieku XVIII.T.II. Dyaryusz sejmu z r.1746. Diaria comitiorum Poloniae saeculi XVIII wydał Władysław Konopczyński, Warszawa 1912, s. 236.

[6] Dyaryusze sejmowe z wieku XVIII.T.I. Dyaryusz sejmu z r.1748. Diaria comitiorum Poloniae saeculi XVIII i Diarium comitiorum anni 1748 wydał Władysław Konopczyński, Warszawa 1911, s. 307.

[7] Kuryer Polski 1756 nr CLXIII, [b.n.s.]

[8] Diarjusze sejmowe z wieku XVIII.T.III. Diarjusze sejmów z lat 1750, 1752, 1754 i 1758, Warszawa 1937, s. 283.

[9] Porządek JJ WW Ich Mciow Panow Posłow Obranych na Seym Extraordynaryiny Warszawski, Dnia 27. Kwietnia 1761, [b.n.s]

[10] Manifest jaśnie wielmożnych ichmciów panów posłów na sejm extraordynaryjny warszawski dnia 27. kwietnia r. 1761. zaczęty [b.n.s]

[11] Dyaryusz Seymu Ordynaryinego Warszawskiego, w Roku, 1762, s. 14.

[12] Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 140.

[13] Konfederacya Generalna Koronna Po doszłym Seymie Convocationis Zaczęta w Warszawie Dnia 23. Czerwca Roku Pańskiego 1764. Ręką J. O. Xcia Jmci Prymasa Korony Polskiey [...] Stwierdzona, s. 5.

[14] Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 91.

[15] Akt elekcyi Roku Tysiąć Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 45.

[16] Ludwik Zieliński, Pamiątki historyczne krajowe, Lwów 1841, s. 25.

[17] Dyaryusz seymu walnego ordynaryinego odprawionego w Warszawie roku 1766, Warszawa [b.r.w.], [b.n.s.]

[18] Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 559.

[19] Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 557, 559.

[20] Volumina Legum t. VIII, Petersburg 1860, s. 20–48.

[21] KALENDARZ polityczny dla Królestwa Polskiego y Wielkiego Xięstwa Litewskiego na rok pański 1779. w Warszawie, Nakładem y drukiem Michała Groella Księgarza Nadwornego J.K.Mci., [b.n.s]

[22] Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 529.

[23] Historia Gdańska pod redakcją Edmunda Cieślaka, t. III, /1: 1655–1793, Gdańsk 1993, s. 688.

[24] Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008, 2008, s. 188.

[25] Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Świętego Stanisława, Warszawa 2006, s. 177.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]