Szczypiorno

Ten artykuł dotyczy osiedla Kalisza. Zobacz też: wieś Szczypiorno.

Szczypiorno

Osiedle Kalisza
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miasto	Kalisz
Data założenia	XV w.
W granicach Kalisza	2 lipca 1976[1]
SIMC	0936718
Powierzchnia	5,87[2] km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności	1760[3]
• gęstość	300 os./km²
Położenie na mapie Kalisza Szczypiorno
Położenie na mapie Polski Szczypiorno
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Szczypiorno
51°43′18″N 18°01′08″E/51,721667 18,018889

Szczypiorno – osiedle w południowo-zachodniej części Kalisza, nad strugą Piwonia, w granicach administracyjnych miasta od 1976 r. Częścią Szczypiorna jest Nosków.

Osiedle jest jedną z największych pod względem powierzchni jednostek pomocniczych Kalisza, zasadniczo zurbanizowane w obrębie ulicy Wrocławskiej, pozostałe części to głównie pola uprawne i działki rekreacyjne.

W Szczypiornie swoje korzenie ma polska piłka ręczna, potocznie nazywana szczypiorniakiem^[4].

Położenie

Szczypiorno usytuowane jest w południowo-zachodniej części miasta. Sąsiaduje od południowego zachodu z Nowymi Skalmierzycami, od północnego wschodu z Zagorzynkiem i Serbinowem, od północy z sołectwem Dobrzec, zaś od południowego wschodu z sołectwem Sulisławice Kolonia. Głównym traktem osiedla jest ulica Wrocławska, która przed wybudowaniem tzw. obwodnicy Nowych Skalmierzyc, stanowiła część drogi krajowej nr 25.

Historia

Jako wieś Szczypiorno (wymieniane Sciperzno, Sciporno i inne), wzmiankowane od XV wieku^[5]. W 1815 r. na zachód od wsi utworzono przejście graniczne na granicy pomiędzy Królestwem Polskim, a Królestwem Prus; wybudowano również koszary dla garnizonu oraz budynek komory celnej^[5]. W 1914 r. władze niemieckie w koszarach i barakach utworzyły obóz jeniecki dla cudzoziemców: Ukraińców, Rosjan, Francuzów, Brytyjczyków, Rumunów i innych narodowości^[4]. W późniejszym czasie powstał obóz dla internowanych żołnierzy Legionów Polskich (ok. 4000), którzy odmówili przysięgi lojalności cesarzowi niemieckiemu^[4][5]. Z uwagi na trudne warunki obozowe w Kaliszu utworzono „Komitet Opieki Nad Jeńcami”, który zaczął regularnie dostarczać żywność^[5]. Wśród legionistów zrodziła się nowa dyscyplina sportowa – piłka ręczna, potocznie nazywana szczypiorniak^[4]. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. w Szczypiornie kwaterował 29 Pułk Strzelców Kaniowskich^[5]. W 1927 r. odbył się zjazd legionistów, połączony z odsłonięciem pomnika w Szczypiornie (zniszczony w czasie okupacji hitlerowskiej)^[5]. W 1955 r. budynek koszar przekazano Ośrodkowi Szkolenia Służby Więziennej^[5]. W 2013 r. otwarto prywatne Muzeum Historii Szczypiorna^[6].

Zabytki i miejsca historyczne

Nazwa	Wybudowany	Zdjęcie	Wpis do rejestru zabytków[7]
Koszary (obecnie Kampus Mundurowy WSKiP w Warszawie)	1815		240/A z 16.09.1968
Kaplica grobowa Ordęgów pw. św. Barbary (ul. Szczypiornicka 70)	poł. XIX w.		758/Wlkp/A z 26.08.2009
Park podworski	2 poł. XIX w.		750/A z 30.06.1998
Obóz internowania w Szczypiornie	1914–1917		–
Ukraiński cmentarz wojskowy	1914–1923		852/Wlkp/A z 8.12.2011
Mauzoleum Legionistów Polskich	1932		zburzone w 1939
Schrony obserwacyjno–bojowe nr 10, nr 11 (Polskie umocnienia obronne Przedmoście Kalisz)	1939		1040/Wlkp/A z 26.01.2018

Publiczny transport zbiorowy

Transport autobusowy

Nr linii	Trasa	Przewoźnik
15	Kalisz: Godebskiego/Długa/Wał Bernardyński Bażancia ↔ Nowe Skalmierzyce ↔ Skalmierzyce	Kaliskie Linie Autobusowe
19E	Kalisz: Majkowska Medix ↔ Nowe Skalmierzyce ↔ Ostrów Wielkopolski: Dworzec PKP
M	Ostrów Wielkopolski: Lotnicza Poznańska/Dworzec PKP ↔ Nowe Skalmierzyce ↔ Kalisz: Toruńska Pucka	MZK Ostrów Wielkopolski

Transport kolejowy

Nr linii kolejowej	Przystanek	Zdjęcie
14	Kalisz Szczypiorno

Wspólnoty wyznaniowe

Na osiedlu mieści się: kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (1988)^[5] oraz Sala Królestwa dwóch Chrześcijańskich Zborów Świadków Jehowy^[8].

Osoby związane ze Szczypiornem

• Władysław Broniewski (poeta)
• Wojciech Chmielowski (ojciec świętego Brata Alberta)
• Jan Krawczyk (wojskowy)
• Stanisław Okęcki (wojskowy)
• Janina Ordężanka (aktorka)
• Roman Statkowski (kompozytor)
• Juliusz Ulrych (polityk)

Zobacz też

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Szczypiorno

• My, Pierwsza Brygada

Przypisy

1. Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 24 czerwca 1976 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: bielskim, jeleniogórskim, kaliskim, płockim i toruńskim (Dz.U. z 1976 r. nr 24, poz. 144).
2. MSIP Kalisz.
3. Zapytanie w sprawie ilości mieszkańców Kalisza z podziałem na jednostki pomocnicze. bip.kalisz.pl, 2020-07-17. [dostęp 2020-08-20].
4. Szczypiorno dzielnica Kalisza [online], ozpr.opole.pl [dostęp 2017-04-10] .
5. Nosków-Szczypiorno, [w:] WładysławW. Kościelniak WładysławW., Wędrówki po moim Kaliszu, Kalisz: Edytor, 2010, s. 169–176, ISBN 978-83-60579-56-5 .
6. Muzeum Historii Szczypiorna oraz Izba Pamięci Legionistów. szczypiorno.info, 2017-01-07. [dostęp 2020-08-20].
7. Zestawienia zabytków nieruchomych [online], nid.pl [dostęp 2018-07-18] .
8. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-04-06] .

Linki zewnętrzne

• Osiedlowa strona internetowa Szczypiorna
• Szczypiorno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 873 .