Sątopy (województwo warmińsko-mazurskie)

Sątopy

wieś
Widok na wieś
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	bartoszycki
Gmina	Bisztynek
Liczba ludności (2011)	1220[2]
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-230[3]
Tablice rejestracyjne	NBA
SIMC	0472182
Położenie na mapie gminy Bisztynek Sątopy
Położenie na mapie Polski Sątopy
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Sątopy
Położenie na mapie powiatu bartoszyckiego Sątopy
54°03′42″N 21°00′53″E/54,061667 21,014722[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Sątopy (niem. Santoppen) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bisztynek, przy drodze z Reszla do Bisztynka. Wieś znajduje się w historycznym regionie Warmia.

Kamień upamiętniający 680-lecie wsi

Historia wsi

Początki wsi

Wieś lokowana została 2 lutego 1337 przez prepozyta kapituły warmińskiej Jana i wójta warmińskiego Henryka z Lutr. Nazwa wsi pochodzi od nazwiska zasadźcy Prusa Santopa. W roku 1337 jako odbiorca przywileju lokacyjnego otrzymał on 60 włók ziemi na prawie chełmińskim. Sątopy były w tym czasie wsią pruską^[4].

Po wystawieniu przywileju przystąpiono do budowy kościoła. W XIV i w połowie XV wieku funkcję proboszcza pełnili: Arnoldus, Jan Wartenberg, późniejszy biskup warmiński Henryk Voglesang, Laurenty Reynkomis, Bartłomiej de Leunenburg^[4].

Dekretem biskupa warmińskiego Hermana dochody z parafii w Sątopach przeznaczone były na utrzymanie katedry we Fromborku. Decyzja biskupa Hermana obowiązywała do 1772 r.

We wsi została otwarta szkoła parafialna, najprawdopodobniej razem z powstaniem kościoła. W 1789 roku funkcję nauczyciela i zarazem organisty sprawował Jan Malecki^[4].

Miejscowość została nawiedzona przez epidemię dżumy, nie znamy jednak liczby ofiar^[4].

W 1783 roku Sątopy składały się z 49 domów. W połowie XIX wieku do miejscowej parafii należały wsie: Koprzywnik, Nisko, Świdrówka, Tarniny, Wojkowo^[4].

28 sierpnia 1914 r.

Rosyjscy żołnierze podczas I wojny światowej wycofujący się po klęsce pod Tannenbergiem w zemście rabowali i palili napotkane miejscowości. W Sątopach w pobliżu gospody stojącej niegdyś u podnóża wzgórza kościelnego kozacy rozstrzelali 16 cywilów - mieszkańców Sątop, Warpun, Wojkowa i nauczyciela gimnazjum z Reszla. Tego samego dnia zastrzelono też proboszcza parafii w Sątopach Wernera. Jego ciało pochowano jednak w innym niż pozostałych miejscu. Masowy grób na cmentarzu parafialnym w Sątopach nie był pierwotnym miejscem pochówku rozstrzelanych mieszkańców. Pierwotnie cywilów pochowano w jednym z ogrodów we wsi, w masowym grobie, który oznaczono roślinami ułożonymi w kształt Żelaznego Krzyża. Dopiero po upływie kilku lat szczątki ekshumowano i przeniesiono na cmentarz^[5].

Po II wojnie światowej

Po II wojnie światowej kościół w Sątopach był kościołem filialnym parafii w Unikowie, a obecnie jest samodzielną parafią.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie olsztyński. Wieś w czasach PRL była chłopską enklawą na pegerowskich terenach^[4].

Szkolnictwo

We wsi znajduje się Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej

Religia

We wsi znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej. Sątopy dodatkowo znajdują się w parafii greckokatolickiej w Reszlu i parafii prawosławnej w Korszach.

Demografia

Zmiany w liczbie ludności Sątop

• 1820 r. – 375 osób^[4]

• 1848 r. – 360 osób^[4]

• 1939 r. – 563 osoby^[4]
• 2011 r. – 1220 osób^[6]

Kościół w Sątopach

jeden ze starszych zachowanych budynków w miejscowości

Zabytki

• kościół wzniesiony w połowie XIV wieku, rozbudowany w latach 1884-1886^[4][7]
   Osobny artykuł: Kościół św. Jodoka w Sątopach.
• plebania z końca XVIII wieku^[4][7]
• cmentarz przykościelny^[4][7]
• 3 tradycyjne kapliczki warmińskie^[4]

Osoby związane z miejscowością

• Henryk IV Vogelsang – biskup warmiński w latach 1401–1415, proboszcz parafii w Sątopach
• Fabian Emmerich – duchowny rzymskokatolicki, kanonik dobromiejski, lekarz kapitulny, proboszcz miejscowej parafii.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 121135
2. Wieś Sątopy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-11-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
3. Kod pocztowy Sątopy •• Wyszukiwarka, kody pocztowe, ulice, mapa [online], www.kodypocztowe.info [dostęp 2019-11-12] .
4. Sątopy [online], Encyklopedia Warmii i Mazur [dostęp 2023-11-28]  (pol.).
5. Tragiczne pamiątki po I wojnie w Sątopach [online], gazetaolsztynska.pl [dostęp 2023-11-28]  (pol.).
6. Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 92
7. Obiekty - Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2024-04-26]  (pol.).

Bibliografia

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom X (s. 365 – hasło Sątop), Warszawa, 1889
• Rzempołuch A., 1993. Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich. Agencja Wyd. "Remix", Olsztyn