wieś | |
Kościół pw. MB Częstochowskiej | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2011) |
3028[2] |
Strefa numeracyjna |
95 |
Kod pocztowy |
66-436[3] |
Tablice rejestracyjne |
FSU |
SIMC |
0187062 |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego | |
Położenie na mapie powiatu sulęcińskiego | |
Położenie na mapie gminy Słońsk | |
52°33′49″N 14°48′20″E/52,563611 14,805556[1] | |
Strona internetowa |
Słońsk (niem. Sonnenburg) – wieś gminna o charakterze miejskim w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie sulęcińskim, siedziba gminy Słońsk. Dawniej miasto; uzyskał lokację miejską przed 1341 rokiem, zdegradowany w 1945 roku[4]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gorzowskiego.
Według danych z 2011 roku Słońsk liczył 3028 mieszkańców.
Słońsk leży 12 km od granicy przy drodze nr 22 łączącej Berlin i Kostrzyn nad Odrą z Poznaniem i Gorzowem Wielkopolskim. Różnymi formami ochrony przyrody objęto ponad 80% powierzchni gminy, w tym 4,5 tys. ha znajduje się na terenie Parku Narodowego Ujście Warty.
W okresie pozostawania miasta w granicach Niemiec nosiło ono nazwę Sonnenburg. Zmiana na Słońsk nastąpiła po II wojnie światowej, wraz z włączeniem tych ziem w obszar Polski.
Pierwsza wzmianka o Słońsku (opidium) pochodzi z 1295 roku[5].
Pierwszym udokumentowanym właścicielem miejscowości była rodzina Wedlów (gałąź Uchtenhagen), która w 1341 roku na podstawie zgody margrabiego Ludwika rozpoczęła budowę zamku[5][6]. Od 1375 roku miejscowość w posiadaniu rodziny Vockenrode. W 1415 roku zamek został sprzedany Henrykowi Kinichowi; po jego śmierci został włączony do dóbr elektora brandenburskiego jako spadek[6].
20 marca 1426 miasto i zamek Słońsk (niem. „Schloss und Stadt Sonnenburg”) zostały nabyte i wyznaczone na siedzibę brandenburskich joannitów. W latach 1427–1429 zakon wybudował potężny zamek[6].
W 1808 r. Słońsk, liczący 2000 mieszkańców, uzyskał pełne prawa miejskie[5].
W 1933 roku utworzono tu pierwsze ciężkie hitlerowskie więzienie, podczas II wojny światowej przetrzymywano tu wybitnych przywódców ruchu oporu z państw Europy zachodniej i Skandynawii[7]. 10 grudnia 1944 wylądowała w okolicy wsi sześcioosobowa grupa polskich spadochroniarzy pod dowództwem porucznika Czesława Szelachowskiego. Prowadziła ona działania rozpoznawcze na głównym kierunku berlińskim, a także wykoleiła osiem pociągów i wysadziła dwa mosty kolejowe na Warcie i Noteci. Byli to pierwsi polscy żołnierze operujący na terenie przyszłego województwa gorzowskiego[8]. W nocy z 30 na 31 I 1945 r. grupa SS-manów przybyła z pobliskiego Frankfurtu n. Odrą, przy pomocy załogi więzienia rozstrzelała na jego terenie 819 więźniów[9]. Była to jedna z największych zbrodni dokonana na obszarze obecnej Polski, podczas przechodzenia przez niego wojsk radzieckich w kierunku na Berlin (największa w Łodzi, w więzieniu radogoskim, w nocy z 17 na 18 stycznia 1945; 1500 więźniów rozstrzelanych lub spalonych żywcem). W maju 1946 miejscowość otrzymała obecną nazwę[10].
Po wojnie niezagospodarowany zamek niszczał i do lat 70. XX wieku zalegały tam na podłogach stosy papierów niemieckich i radzieckich. Zamek spłonął w 1975 roku. Zachowały się mury bez stropów.
W miejscowości działały dwa państwowe gospodarstwa rolne. Państwowe Gospodarstwo Rolne w Słońsku[11][12] znajdujące się na Osiedlu PGR[13], przy przystanku autobusowym „Słońsk PGR”[14]. Później przekształcone w Zakład Rolny w Słońsku podległy pod Państwowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej w Ośnie Lubuskim. Drugie państwowe gospodarstwo, Zakład Produkcji Rolnej w Słońsku znajdował się na południu, w części miejscowości Łęczynek[15]. W miejscowości działała też spółdzielnia produkcyjna w części miejscowości Beszewice[16].
W marcu 2022 roku został tu otwarty Ośrodek Muzealno-Edukacyjny Parku Narodowego Ujście Warty, którego siedziba mieści się przy ulicy 3-ego Lutego.[17] W Ośrodku znajduje się osiem tematycznych, interaktywnych sal przedstawiających florę i faunę Parku Narodowego Ujście Warty.[18]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[19]:
inne obiekty:
We wsi znajduje się Szkoła Podstawowa im. Przyjaźni Narodów, Przedszkole Samorządowe oraz Gminna Biblioteka Publiczna.
W Słońsku siedzibę ma Klub Sportowy „Warta” Słońsk, który został założony w 1948 r. i aż do 2009 roku występował przeważnie w lubuskiej klasie okręgowej, grupa Gorzów Wielkopolski lub ligach niższych. Największym sukcesem klubu był awans do IV ligi lubuskiej (V poziom rozgrywek) wywalczony w 2009 roku. W sezonie 2010-2011 klub spadł do ligi okręgowej.
Stadion klubu mieści się przy ulicy 3-go Lutego[21].
Poziom rozgrywek | Liczba sezonów | Sezony |
---|---|---|
I | 0 | |
II | 0 | |
III | 0 | |
IV | 0 | |
V | 22 | 1960, 1960/1961, 1961/1962, 1962/1963, 1963/1964, 1974/1975, 1990/1991, 1991/1992, 1994/1995, 1995/1996, 1996/1997, 1997/1998, 2000/2001, 2001/2002, 2002/2003, 2003/2004, 2004/2005, 2005/2006, 2006/2007, 2007/2008, 2009/2010, 2010/2011 |
VI | 47 | 1951, 1952, 1953, 1954, 1955, 1956, 1957, 1958, 1959, 1964/1965, 1965/1966, 1972/1973, 1973/1974, 1975/1976, 1976/1977, 1977/1978, 1978/1979, 1979/1980, 1980/1981, 1981/1982, 1982/1983, 1983/1984, 1984/1985, 1985/1986, 1986/1987, 1987/1988, 1988/1989, 1989/1990, 1992/1993, 1993/1994, 1998/1999, 1999/2000, 2008/2009, 2011/2012, 2012/2013, 2013/2014, 2014/2015, 2015/2016, 2016/2017, 2017/2018, 2018/2019, 2019/2020, 2020/2021, 2021/2022, 2022/2023, 2023/2024, 2024/2025 |
VII | 6 | 1966/1967, 1967/1968, 1968/1969, 1969/1970, 1970/1971, 1971/1972 |
VIII | 0 |