Tibor Gánti

Tibor Gánti
Data i miejsce urodzenia

10 września 1933
Vác, Węgry

Data śmierci

15 kwietnia 2009

Zawód, zajęcie

biolog, biochemik, nauczyciel akademicki

Narodowość

węgierska

Tytuł naukowy

dr nauk techn., dr nauk biol.

Alma Mater

Technical University, Budapeszt

Uczelnia

Eötvös University, Budapeszt

Stanowisko

profesor

Multimedia w Wikimedia Commons

Tibor Gánti (ur. 10 września 1933 w Vácu, zm. 15 kwietnia 2009[1]) – węgierski biolog i biochemik, twórca teorii chemotonu, jako najprostszego systemu żywego (modelu funkcjonowania organizmu), autor m.in. pracy popularnonaukowej "Az élet principiuma" (Gondolat, Budapeszt, 1971, wyd. drugie, przejrzane i rozszerzone 1978, wyd. polskie "Podstawy życia", Wiedza Powszechna, Warszawa, 1986)[2][3].

Studia, stopnie naukowe i tytuły honorowe[4]
  • Dipl. Chem. Eng., Technical University, Budapeszt, 1958
  • Dr techn., Technical University, Budapeszt, l962
  • Candidate of biol. Sci., Hungarian Academy of Sciences, l974
  • Honorary docent, Eötvös University, Budapeszt, 1974
  • Doctor of biol. Sci., Hungarian Academy of Sciences, 1980
  • Honorary professor, Eötvös University, Budapeszt, 1982
Zajmowane stanowiska[4]
  • 1951–1952 – pracownik laboratoryjny Bacteriological Laboratory, Factory of Canned Food, Dunakeszi,
  • 1953–1954 – pracownik laboratoryjny Photochemical Research Institute, Vác,
  • 1958–1965 – kierownik Yeast Laboratory, Yeast Factory, Budapeszt,
  • 1965–1974 – kierownik Biochemical Department. REANAL Factory of Laboratory Chemicals, Budapeszt,
  • 1974–1999 – konsultant naukowy Ecological and Modelling Research Group of Hung. Acad. Sci., Budapeszt.
  • 1992–2000 – dyrektor Cogitator deposit company, Nagymaros.
Stanowiska dydaktyczne[4]
1968–1972 – wykładowca biochemii przemysłowej, Eötvös University, Budapeszt,
1974–1976 – wykładowca biologii teoretycznej, University of Gödöllô,
1975–1979 – wykładowca biologii teoretycznej, József Attila University, Segedyn,
1978–1999 – wykładowca biologii teoretycznej, Eötvös University, Budapeszt.
Inne stanowiska[4]
1968–1973 – członek Presidency of the Hungarian Biochemical Society
1978–1986 – sekretarz generalny Hungarian Biological Society
1980–l988 – członek Presidency of the Hungarian Astronautic Society
1986–1992 – przewodniczący Environmental Council of the Federation of Scientific and Technical Societies of Hungary
1980–1992 – członek Presidency of the Federation of Scientific and Technical Societies of Hungary
1980–1990 – kierownik wydawnictwa Természet Világa (węgierskie czasopismo podobne do Scientific American)

2000–2001 – Fellow Collegium Budapest (Institute for Advanced Study)

Nagrody i odznaczenia[4]
Tablica pamiątkowa w miejscu narodzin,
Vác, Köztársaság 5
1982 – Herman Otto prize
1986 – MTESz prize
1989 – Pro Natura medal
Wybrane publikacje[1]
  • Gánti Tibor (1966): Forradalom az élet kutatásában. Gondolat, Budapest
  • Gánti Tibor (1971): Az élet princípiuma. Gondolat, Budapest
  • Gánti Tibor (1974): A chemoton–elmélet alapjai. Fizikai Szemle. 24, 97–103.
  • Gánti Tibor (1975): Organization of Chemical Reactions into Dividing and Metabolizing Units: The Chemotons. BioSystems. 7, 15–21.
  • Gánti Tibor (1979): A Theory of Biochemical Supersystems and Its Application to Problems of Natural and Artificial Biogenesis. Akadémiai, Budapest–University Park Press, Baltimore
  • Gánti Tibor (1979): A prebiológiai evolúció értelmezése a chemotonelmélet alapján. Biológia. 27, 161–175.
  • Gánti Tibor (1983): Az ősszekvenciák eredete. Biológia. 31, 47–54.
  • Gánti Tibor (1984): Chemotonelmélet I. A fluid automaták elméleti alapjai. OMIKK, Budapest
  • Gánti Tibor (1987): The Principle of Life. OMIKK, Budapest
  • Gánti Tibor (1989): Chemotonelmélet II. Az élő rendszerek elmélete. OMIKK, Budapest
  • Gánti Tibor (1997): Biogenesis Itself. Journal of Theoretical Biology. 187, 583–93.
  • Gánti Tibor (2003): The Principles of Life. With commentaries by James Griesemer and Eörs Szathmáry. Oxford, University Press
  • Gánti Tibor (2003): Chemoton Theory. Vol. I. Theory of Fluid Machineries. Kluwer Academic/Plenum Publishers, New York
  • Gánti Tibor (2003): Chemoton Theory. Vol. II. Theory of Living Systems. Kluwer Academic/Plenum Publishers, New York
  • Gánti Tibor, Horváth A., Bérczi S., Gesztesi A., Szathmáry E. (2003): Dark Dune Spots: Possible Biomarkers on Mars? Origins of Life and Evolution of Biospheres. 33, 515–557[5]
  • Horváth A., Kereszturi A., Bérczi S., Sik A., Pócs T., Gánti T., Szathmáry E. (2009): Analysis of Dark Albedo Features on a Southern Polar Dune Field of Mars. Astrobiology. 9 February 2009[6]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Gánti Tibor 1933–2009. [w:] Magyar Tudomány [on-line]. www.matud.iif.hu, 2009-07-09. [dostęp 2012-08-10]. (węg.).
  2. ↑ Tibor Gánti (tłum. Tomasz Kulisiewicz): Podstawy życia. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986. ISBN 83-214-0487-1.
  3. ↑ Tibor Gánti: The chemoton theory. www.chemoton.com, 2009-07-09. [dostęp 2015-05-21]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e Tibor Gánti. [w:] Curriculum Vitae [on-line]. www.chemoton.com, 2009-07-09. [dostęp 2016-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-10)]. (ang.).
  5. ↑ Tibor Gánti, András Horváth, Szaniszló Bérczi, Albert Gesztesi, Eörs Szathmáry: Dark Dune Spots: possible biomarkers on Mars?. [w:] Origins of Life and Evolution of Biospheres (impact factor: 2.05). 11/2003; 33 (4-5): s. 515–557. [on-line]. researchgate.net. [dostęp 2017-05-06]. (ang.).
  6. ↑ Horváth A, Kereszturi A, Bérczi S, Sik A, Pócs T, Gánti T, Szathmáry E.: Analysis of dark albedo features on a southern polar dune field of Mars. [w:] Astrobiology. 2009 Jan-Feb; 9 (1): 90–103. [on-line]. www.ncbi.nlm.nih.gov. [dostęp 2012-08-14]. (ang.).