William Zorach

William Zorach
Ilustracja
William Zorach, fotografia autorstwa Mana Raya, wykonana ok. 1917
Imię i nazwisko

Zorach Gorfinkel, Zorach Garfinkle, Zorach Finklestein[a]

Data i miejsce urodzenia

28 lutego 1887
Jurbork, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

15 listopada 1966
Bath, Stany Zjednoczone

Dziedzina sztuki

rzeźba, malarstwo, grafika

Epoka

modernizm

Ważne dzieła
  • Matka i dziecko (1931)
  • Głowa Chrystusa (1940)
Multimedia w Wikimedia Commons

William Zorach (ur. jako Zorach Gorfinkel 28 lutego 1887[b] w Jurborku, w ówczesnym Imperium Rosyjskim[c], zm. 15 listopada 1966 w Bath) – amerykański malarz, rzeźbiarz i grafik modernistyczny, pochodzenia żydowskiego z Litwy. Jeden z najważniejszych rzeźbiarzy amerykańskich. Zdobył uznanie za znaczącą rolę, jaką odegrał w uwolnieniu amerykańskiej rzeźby od tendencji neoklasycznych i akademickiego modelowania. Jego żona Marguerite była również artystką.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Przyjazd do Ameryki. Okres edukacji.

[edytuj | edytuj kod]

Zorach Gorfinkel urodził się w Jurborku jako ósme z dziesięciorga dzieci[1]. Mając 4 lata wyemigrował z matką do Ameryki, aby dołączyć do ojca, który wyjechał tam wcześniej, osiadając w Port Clinton w stanie Ohio. W 1894 roku rodzina Gorfinklów przeniosła się do Cleveland, gdzie ojciec zarabiał na życie jako handlarz starzyzną[2]. Gorfinklowie przyjęli nazwisko Finkelstein[1]. Młody Zorach zakończył swoją edukację na ósmej klasie szkoły publicznej, ale w tym czasie jego talent do rysowania docenił inspektor szkolny, który zalecił mu, aby nauczył się zawodu litografa[2]. Jednocześnie jeden z nauczycieli nadał mu imię William[1]. W latach 1902–1906 William Finkelstein pracował w Morgan Lithograph Company, początkowo jako goniec, a następnie jako praktykant. Podczas praktyki studiował również malarstwo i rysunek na kursach wieczorowych w Cleveland School of Art[2].

W 1907 roku za zaoszczędzone pieniądze pojechał do Nowego Jorku, gdzie studiował przez dwa semestry zimowe w szkole artystycznej National Academy of Design, powracając w sezonach letnich do pracy litografa w Cleveland[2]. Na drugim roku studiów zaczął spędzać dużo czasu w galeriach Metropolitan Museum of Art, poświęcając go na kopiowanie starych mistrzów. Jego zachowane obrazy z tego okresu, mroczne, realistyczne portrety, umieszczone na ciemnym tle, odzwierciedlają jego inspirację i podziw dla dzieł malarzy barokowych: Fransa Halsa, Rembrandta i Diega Velázqueza[1]. Przed 1910 rokiem odłożył pieniądze na podróż do Francji[2].

Wyjazd do Francji

[edytuj | edytuj kod]

Pod koniec listopada 1910 roku wypłynął do Francji. Zimą próbował studiować w kilku uczelniach, ale zrezygnował, ponieważ zajęcia w nich odbywały się w języku francuskim. Ostatecznie zapisał się do Académie de La Palette, głównie dlatego, że jej dyrektor, Jacques-Émile Blanche prowadził wykłady w języku angielskim. Szybko też spostrzegł, że uczelnia ta, w przeciwieństwie do innych, zachęcała swoich studentów do rozwijania własnych zainteresowań, a nie tylko trzymania się stylu akademickiego[1]. W La Palette William Finkelstein poznał swoją przyszłą żonę, Marguerite Thompson. Studiowała ona we Francji od 1906 roku, obserwując narodziny fowizmu i kubizmu, zdążyła też malować kilka własnych obrazów. Lato 1911 roku William spędził na szkicowaniu na południu Francji. Pięć swoich obrazów wysłał do Salonu Jesiennego, z których cztery zostały przyjęte[2]. Utrzymywał intensywną korespondencję z Marguerite. Oboje podjęli decyzję o ślubie w Ameryce. Przy tej okazji postanowili, że ich wspólnym nazwiskiem będzie Zorach[1].

Powrót do Ameryki

[edytuj | edytuj kod]
Drzewo w Yosemite, akwarela, lata 20., Brooklyn Museum
Pływająca figura, rzeźba z brązu, 1922, High Museum of Art

Pod koniec 1911 roku William, nie mając środków do życia, powrócił do Stanów Zjednoczonych. Ponownie podjął pracę litografa w Cleveland. W Taylor Galleries miał swoją pierwszą wystawę[2]. Marguerite w tym czasie podróżowała po świecie odwiedzając takie miejsca jak: Wenecja, Jerozolima, Bombaj, Jaipur, Mandalaj, Hongkong i Jokohama[1].

William do grudnia 1912 roku zaoszczędził 1200 dolarów, z którymi pojechał do Nowego Jorku, gdzie w lokalu przy skrzyżowaniu 55th Street i Sixth Avenue założył pracownię[2]. 24 grudnia do Nowego Jorku przyjechała Marguerite i oboje jeszcze tego samego dnia pobrali się[1]. Obrazy Williama, powstałe w najbliższych latach nosiły wyraźnie fowistyczny charakter, będąc pod silnym wpływem Matisse’a, jak płótno Wiosna nr 1. Pomimo dużej jaskrawości, dekoracyjnego wzoru, ignorowania anatomicznego realizmu i użycia ostrych kolorów: różowego, niebieskiego, zielonego i pomarańczowego obraz ten jest ściślej powiązany z naturą, a tym samym bardziej konserwatywny, niż dzieło francuskiego artysty[2].

W 1913 roku trzy obrazy Williama i Marguerite Zorachów znalazły się na wystawie sztuki nowoczesnej Armory Show: Studium (nr kat. 782, pędzla Marguerite) oraz Portret (nr kat. 783) i Aranżacja (nr kat. 784, oba pędzla Williama)[3]. Uwagę zwiedzających zwrócił obraz Studium, utrzymany w stylu fowistycznym, a wyróżniający się spośród innych obrazów tego kierunku tym, ze przedstawiał studium postaci, nawiązujące w warstwie technicznej do Matisse’a[4].

Około 1917 roku William Zorach wybrał bardziej radykalne zniekształcanie natury w swoich obrazach porzucając fowizm na rzecz kubizmu. W jego sztuce dawała się wyczuć pewna rozbieżność między teorią a praktyką. Teoretycznie opowiedział się za dominacją abstrakcyjnego projektu i koloru. W rzeczywistości jego obrazy nie miały intelektualnych cech francuskiego kubizmu, nie była też w nich poruszana ta sama, emocjonalnie neutralna tematyka. Jego modelami były często żona oraz ich dzieci: syn Tessim (ur. 1915) i córka Dahlov (ur. 1917). William przez przypadek zainteresował się rzeźbą, kiedy latem 1917 roku zabrał swoją rodzinę do opuszczonego domu w Echo Farm w stanie New Hampshire, użyczonego im przez zaprzyjaźnionego malarza, Henry’ego Fitcha Taylora. Tam, pracując nad kilkoma seriami drzeworytów, zainteresował się płytą z drewna orzechowego, w której zrealizował relief Wodospad, swoją pierwszą rzeźbę[2].

W 1920 roku Zorachowie wyruszyli w podróż, aby odwiedzić rodzinę Marguerite w Kalifornii. Lato spędzili biwakując w Parku Narodowym Yosemite. Marguerite krajobraz parku znała od dzieciństwa, ale dla Williama stanowił on zaskoczenie. Podczas pobytu w parku artysta wykonał dziesiątki wysokiej jakości szkiców w ołówku, akwarel i obrazów olejnych. Kulminacją jego pracy stał się Wodospad Yosemite, stylizowany, abstrakcyjny pejzaż, ukazujący ekstatyczną ekspresję sil natury. Choć nie był to jego ostatni obraz, to przypuszczalnie jeden z najważniejszych. W ciągu kolejnych dwóch lat zarzucił malarstwo olejne, skupiając się na rzeźbach i akwarelach[1].

Jego pierwsze rzeźby, wykonane przed rokiem 1922, cechowała pewna stylizacja, wskazująca na wpływ różnych sztuk, od afrykańskiej po romańską. Znalazła się w nich nawet domieszka rodzimej, amerykańskiej rzeźby ludowej, której przykładem były postacie Indian, przeznaczone do sklepów z cygarami czy galiony. Te amerykańskie wpływy uwidoczniły się w niektórych jego pracach, takich jak Pływająca figura z jej opływowymi, spłaszczonymi liniami, chociaż sam artysta wypierał się tych podobieństw, akcentując swoje inspiracje sztuką afrykańską, perską, mezopotamską, starogrecką i egipską[2]. Mimo braku formalnego wykształcenia w zakresie rzeźby poświęcił jej resztę swojej kariery, rzeźbiąc proste, solidne postacie z kamienia i drewna. Wypracował osobisty styl, który cechowała zwartość i zmysł monumentalizmu[5]. Do najważniejszych jego rzeźb z lat 20. należą: Dwoje dzieci (1922) i Głowa Marguerite (1924, jego pierwsza rzeźba w kamieniu)[6].

W 1929 roku otrzymał stanowisko nauczyciela akademickiego w Art Students League of New York, gdzie wykładał ponad 30 lat. W 1931 roku zdobył ogólnokrajowe uznanie za monumentalną rzeźbę z marmuru Matka i dziecko. Zaczął otrzymywać zlecenia na realizację monumentalnych dzieł, w tym pomnika Benjamina Franklina (1937) dla Post Office Building w Waszyngtonie. W latach 40. zrealizował serię monumentalnych głów, spośród których najbardziej znana jest Głowa Chrystusa (1940), ukazująca w niezwykły sposób Chrystusa jako urodziwego wieśniaka. Inne jego znaczące rzeźby z lat 40. i 50. to: Przyszłe pokolenie (1942–1947), płaskorzeźby dla Mayo Clinic w Rochester (1952–1953), zaliczane do jego najlepszych dekoracji architektonicznych oraz Kochankowie (1958)[6].

William Zorach zdobył uznanie za znaczącą rolę, jaką odegrał w uwolnieniu amerykańskiej rzeźby od tendencji neoklasycznych i akademickiego modelowania, które zdominowały rynek na przełomie XIX i XX wieku. Na początku lat 30. był już jednym z najważniejszych amerykańskich rzeźbiarzy XX wieku, docenianym poprzez liczne zamówienia i wystawy jego prac w muzeach sztuki, w tym w: Art Institute of Chicago, Dallas Museum of Art, Whitney Museum of American Art i wielu innych[7].

Zbiory

[edytuj | edytuj kod]

Obrazy i rzeźby Williama Zoracha znajdują się w zbiorach stałych ponad 50 amerykańskich instytucji i muzeów sztuki, w tym w: Smithsonian American Art Museum and the Renwick Gallery, Pennsylvania Academy of the Fine Arts, Portland Museum of Art, Whitney Museum of American Art i Museum of Fine Arts w Bostonie[7].

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Według Encyklopedii Britannica, hasło: William Zorach.
  2. ↑ Rok 1887 podawany jest przez większość źródeł, tylko niektóre podają rok 1889.
  3. ↑ Obecnie Litwa.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h i Jessica Nicoll w: Traditional Fine Arts Organization: To Be Modern: The Origins of Marguerite and William Zorach's Creative Partnership, 1911-1922. www.tfaoi.com. [dostęp 2017-04-16]. (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k Whitney Museum of American Art: William Zorach: exhibition and catalogue. archive.org. [dostęp 2017-04-16]. (ang.).
  3. ↑ Internet Archive: Catalogue of international exhibition of modern art (1913). archive.org. [dostęp 2017-04-16]. (ang.).
  4. ↑ American Studies at the University of Virginia: Gallery D American Paintings. xroads.virginia.edu. [dostęp 2017-04-16]. (ang.).
  5. ↑ Phillips Collection: WILLIAM ZORACH (1887–1966). www.phillipscollection.org. [dostęp 2017-04-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-24)]. (ang.).
  6. ↑ a b Encyclopedia.com: William Zorach. www.encyclopedia.com. [dostęp 2017-04-16]. (ang.).
  7. ↑ a b Lewis Fine Art: William Zorach (1887-1966). www.levisfineart.com. [dostęp 2017-04-16]. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]