Zbigniew Libera (artysta)

Zbigniew Libera
Data i miejsce urodzenia

7 lipca 1959
Pabianice

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

instalacja, fotografia i performance

Ważne dzieła

Lego. Obóz koncentracyjny (1996)

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Wolności i Solidarności
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa
The doll you love to undress, Zachęta, Warszawa

Zbigniew Stanisław Libera (ur. 7 lipca 1959[1] w Pabianicach) – polski artysta, autor instalacji i wideoinstalacji, fotografik i performer, twórca obiektów artystycznych.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Wychowywała go matka, pielęgniarka[2]. Szkołę podstawową ukończył w Pabianicach. Przez krótki okres był uczniem II Liceum Ogólnokształcącego, ale maturę zdał w jednym z łódzkich liceów[3].

Od 1979 studiował na Wydziale Pedagogiki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Studia te przerwał po roku i związał się ze środowiskiem łódzkiego „Strychu”. Na początku lat 80. podjął współpracę z Niezależnym Samorządnym Związkiem Zawodowym „Solidarność”, dla którego drukował ulotki, a w 1981, po wprowadzeniu stanu wojennego, także ulotki i plakaty przeciwko pacyfikacji strajku w kopalni „Wujek”.

Jego pierwsza wystawa ukazała się wiosną 1982 na „Strychu”. W sierpniu po przeszukaniu jego mieszkania, artysta został aresztowany przez Służbę Bezpieczeństwa i oskarżony o drukowanie prasy podziemnej. Stanął przed sądem wojskowym w Łodzi. W więzieniach (w Łodzi i Hrubieszowie) przesiedział półtora roku. Okresowi temu przypisuje się decydujące znaczenie dla kształtowania osobowości twórczej Libery[3]. Po wyjściu z więzienia (amnestia) Zbigniew Libera podjął współpracę z łódzką Kulturą Zrzuty, współtworzył czasopismo „Tango”. Istotny wpływ na rozwój języka artystycznego Libery mieli Zofia Kulik (dla której w latach 80. pracował jako model), Jan Świdziński, Anastazy Wiśniewski oraz Andrzej Partum[potrzebny przypis].

Od 1991 prowadził wspólnie z artystką malarką Mariolą Przyjemską artystką, partnerką i żoną (ślub 1992)[4]), i Tomaszem Kurzycą legendarny artystyczny klub „Aurora” na warszawskim Powiślu – jedno z najważniejszych miejsc życia artystycznego w Polsce na początku XXI wieku[5][6].

W roku akademickim 2008/2009 prowadził gościnnie w Akademii Sztuk Pięknych w Pradze swoją pracownię[6]. Współpracuje z Galerią Raster[7].

W 2022 tygodnik „Polityka” uznał jego pracę Lego, obóz koncentracyjny za jedno z dziesięciu najważniejszych dzieł sztuki ostatniego trzydziestolecia[8].

Prace jego wystawiane były w wielu galeriach krajowych i zagranicznych[9].

W 2023 został odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności[10] oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[11].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Zbigniew Libera jest uznawany za prekursora sztuki krytycznej, tzw. sztuki ciała oraz estetyki queer, którą wprowadził pod koniec lat 80. w swoich fotograficznych autoportretach. W swoich pracach analizuje i krytykuje przyjęte konwencje, kulturę (masową), tradycyjne modele wychowania. Bada relacje między sposobem wychowywania dzieci a ogólnie przyjętym postrzeganiem cielesności, m.in. tworząc makabryczne „zabawki”. Porusza kwestie manipulowania obrazami przez popularne media. Głównym celem jego twórczości pozostaje jednak własne doświadczenie – konfrontacja z rzeczywistością[potrzebny przypis].

  • Jedną z jego bardziej znanych prac jest projekt Lego. Obóz koncentracyjny, który stworzył w 1996. Inne projekty artysty[12]:
  • Co robi łączniczka?, 2005 – książka, której współautorem jest Darek Foks, dotyczy wydarzeń powstania warszawskiego, jednak jej celem nie jest opowiadanie historii. Artystów interesuje, w jaki sposób dzieje historyczne funkcjonują w pamięci zbiorowej, jak są odtwarzane przez współczesne media, jakim rodzajom fabularyzacji ulegają i jakie stereotypy przyjmują. Do książki zostały dołączone fotokolaże, w których gwiazdy kina przełomu lat 50. i 60. zostają przedstawione na tle zniszczeń wojennych. Jest to kolejna próba ukazania traumatycznego przeżycia w sztucznej, pozytywnej scenerii.
  • Pozytywy, 2002–2003 – cykl fotografii, trawestujący obrazy z gazetowych reportaży, ukazujące wydarzenia „traumatyczne”, m.in. wojnę, obóz koncentracyjny, trupy żołnierzy. Działanie artysty ma charakter eksperymentu psychoterapeutycznego, szuka metody, jak poradzić sobie z traumatycznymi przeżyciami.
  • Mistrzowie, 2003 – cykl powstały jako protest artysty, ze względu na odmowę pokazania jednej z prac Libery, Lego-obóz koncentracyjny, na weneckim Biennale w 1997 roku. Kurator wystawy polskiej, Jan Stanisław Wojciechowski, uznał, że praca doprowadzi do międzynarodowego skandalu oraz wpłynie negatywnie na stosunki polsko-żydowskie, za co Libera zdecydował nie ukazywać jakichkolwiek swoich prac na Biennale. W „Mistrzach” działanie artysty polegało na publikacji w prasie sfałszowanych, obszernych artykułów, prezentujących twórczości wybranych przez Liberę osób, którzy dotąd byli negowani przez oficjalną historię sztuki polskiej. W dokonanym wyborze znaleźli się Andrzej Partum, Jan Świdziński, Leszek Przyjemski, Anastazy Wiśniewski i Zofia Kulik.
  • Teofilów 90, 1990
  • Urządzenia korekcyjne, 1989 – seria przedmiotów-dzieł sztuki, które naigrawają się z nowych towarów „zachodnich”, służących nadmiernej estetyzacji ciała, a które wchodziły na polski rynek po upadku komunizmu. Tak powstały m.in. „Możesz ogolić dzidziusia” jako forma super zabawki-lalki, której można ogolić owłosione nogi oraz „Universal Penis Expander”, urządzenie w formie sprzętu siłowego wraz z akcesoriami, służące do wydłużania penisa. Urządzenia korekcyjne przyniosły Liberze uznanie i przyczyniły się do zaproszenia artysty na wenecki Biennale w 1997 roku, w którym uczestnictwa odmówił[potrzebny przypis].
  • Kultura zrzuty w Teofilowie 1987 roku
  • Jak tresuje się dziewczynki, 1987 – film, ukazujący czteroletnią dziewczynkę, która jest uczona przez starszą kobietę, jak się malować, jak podobać się płci przeciwnej. Film porusza temat autokreacji, przyjmowania narzuconych przez społeczeństwo ról. Film stał się popularny w drugiej połowie lat 90. po wystąpieniu amerykańskich feministek[13].
  • Obrzędy intymne, 1984 – film, w którym Libera ukazuje siebie, jak opiekuje się własną babcią, Reginą G., będącą już schorowaną osobą, niemającą kontaktu z otaczającą rzeczywistością. Artysta podejmuje problem uprzedmiotowienia ciała, przekracza granice intymności, wzbudzając stan zażenowania u widza, ale także jest to próba afirmacji rzeczywistości, starości i śmierci.

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]

Dzieła artysty w zbiorach

[edytuj | edytuj kod]
Wyjście ludzi z miast, 2010. Kolekcja Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie

Dzieła Zbigniewa Libery znajdują się w zbiorach następujących muzeów i galerii:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Jak wychowywano Zbigniewa Liberę, Wysokie obcasy, 09-10-2004.
  2. ↑ Piotr Szenajch, Ta obietnica uwodzi i ogłupia / Sztuka / dwutygodnik.com [online], dwutygodnik.com, wrzesień 2023 [dostęp 2024-04-20].
  3. ↑ a b Roman Kubiak - My Pabianiczanie. Agencja Dziennikarzy, 2019, s. 181-182, język polski, ISBN 978-83-945659-1-6
  4. ↑ Gorzki jubileusz i słodkie gody Zbigniewa Libery
  5. ↑ Mariola Przyjemska, WTC.
  6. ↑ a b Zbigniew Libera. Prace 1982 – 2008
  7. ↑ Zbigniew Libera na stronie Galerii Raster
  8. ↑ Piotr Sarzyński, Dzieła zebrane, „Niezbędnik Inteligenta” (1), 2022, s. 74.
  9. ↑ Zbigniew Libera. www.artnet.de. [dostęp 2022-08-20].
  10. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 29 maja 2023 r. nr rej. 222/2023 o nadaniu odznaczeń (M.P. z 2023 r. poz. 777).
  11. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 czerwca 2023 r. nr rej. 227/2023 o nadaniu orderów (M.P. z 2023 r. poz. 780).
  12. ↑ Ł. Ronduda, Duchowość żenuje. Urządzenia kondycyjne. Rzecz o życiu i twórczości Zbigniewa Libery w latach 1981–2005, „Obieg” 2006, nr 1(73), s. 8–19.
  13. ↑ Z Libera w rozmowie z K. Bielas i D. Jarecką, Przy artyście nikt nie jest bezpieczny, „Duży Format”, 2004 (9 lutego, dodatek do Gazety Wyborczej), s. 10.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Zbigniew Libera, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa, 1992
  • Zbigniew Libera. Atlasy fotograficzne i inne wydawnictwa. W samym centrum uwagi. Część 2 / Zbigniew Libera. Photographic Atlases and Other Publications. At The Very Centre of Attention. Part 2, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa, 2006
  • Manipulacje. O ekonomii kłamstwa. / Manipulations. On economies of Deceit, Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, Gdańsk 2007

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]