Zwiastowice

Ten artykuł dotyczy wsi w województwie opolskim. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Zwiastowice
wieś
Ilustracja
Kaplica pw. Najświętszej Panny Marii
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Głogówek

Liczba ludności (2011)

230[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-250[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0494054

Położenie na mapie gminy Głogówek
Mapa konturowa gminy Głogówek, po prawej znajduje się punkt z opisem „Zwiastowice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Zwiastowice”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Zwiastowice”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Zwiastowice”
Ziemia50°20′12″N 17°57′56″E/50,336667 17,965556[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Zwiastowice (dodatkowa nazwa w j. niem. Schwesterwitz) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Głogówek[4][5]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Kotliny Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią rzeka Stradunia.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 230 osób[2].

Przysiółkiem wsi jest Mikulsko[4][5].

Geografia

[edytuj | edytuj kod]

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 16 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Kotliny Raciborskiej. Należy do Euroregionu Pradziad[6]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)[7]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Stradunia.

Środowisko naturalne

[edytuj | edytuj kod]

W Zwiastowicach panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,4 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Zwiastowic wynoszą 633 mm. Dominują wiatry zachodnie[8].

Integralne części wsi Zwiastowice[4][9]
SIMC Nazwa Rodzaj
0494060 Mikulsko przysiółek

Nazwa

[edytuj | edytuj kod]

Wieś po raz pierwszy zanotowana w dokumencie z 1223 roku w zlatynizowanej, staropolskiej formie „Zuesloua”[10]. Niemiecki historyk Colmar Grünhagen w komentarzach do tego dokumentu z roku 1866 podaje także inne nazwy miejscowości: zlatynizowane Zuestoua i Zuestona oraz zgermanizowaną Schwesterwitz[10].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Siostrowic oraz niemiecką Schwesterwitz[11]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod polską nazwą Swiastowice, a także zgermanizowaną Schwesterwitz we fragmencie: „Schwesterwitz (polnisch Siostrowice und Swiastowice)”[12].

9 września 1947 r. nadano miejscowości polską nazwę Zwiastowice[13].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

We wsi znajdują się stanowiska archeologiczne z epoki kamienia[14].

Pieczęć Zwiastowic (1903)

Pierwsze wzmianki o Zwiastowicach pochodzą z 8 września 1223 roku z łacińskiego dokumentu wydanego przez biskupa wrocławskiego Wawrzyńca[10]. Wieś została założona przez zakon cystersów w Kazimierzu[15]. W 1562 właścicielem Zwiastowic był Krzysztof Warkocz (Warkotsch) z Nieszkowic[16].

Zwiastowice (Schwesterwitz) wśród miejscowości ziemi prudnickiej na mapie z XIX wieku

Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[17]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[18]. W 1810 Zwiastowice przestały być własnością cystersów[15]. W 1818 roku wieś liczyła folwark, 12 rolników, 19 ogrodników, 4 małych rolników i młyn wodny. Właściciel Zwiastowic Graf von Harrach z Rozkochowa, w 1830 założył nowy folwark o nazwie Oberhof. Miejscowa szkoła podstawowa (ob. świetlica wiejska) została wybudowana w 1838[14]. Około 1850 majątek w Zwiastowicach był własnością Ernsta von Seherr-Thossa[19]. W 1853 poświęcona została kaplica Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Zwiastowicach[14]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu dwie kobiety trzymające się za ręce, a w otoku napis: SCHWESTERWITZ GEM: SIG / NEYSTAETER CREIS (pol. Gmina Zwiastowice / Powiat Prudnicki)[20].

Zwiastowice na mapie z 1913

W okolicach Zwiastowic wydobywano torf[21]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 416 mieszkańców Zwiastowic 21 posługiwało się językiem niemieckim, 382 językiem polskim, a 3 było dwujęzycznych[22]. Po I wojnie światowej na bokach krzyża przy kaplicy Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Zwiastowicach umieszczone zostały tablice upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas niej[14].

Krzyż przy kaplicy zawierający spis mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Zwiastowice znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[23]. Do głosowania uprawnionych było w Zwiastowicach 288 osób, z czego 234, ok. 81,2%, stanowili mieszkańcy (w tym 231, ok. 80,2% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 282 głosy (ok. 97,9% uprawnionych), w tym 281 (99,6%) ważne; za Niemcami głosowało 219 osób (77,9%), a za Polską 62 osób (22,1%)[24].

W 1934 w Zwiastowicach została założona jednostka ochotniczej straży pożarnej[14].

Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[25]. Mieszkańcom Zwiastowic, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.

W latach 1945–1950 Zwiastowice należały do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Biedrzychowice[26], w latach 1954–1959 do gromady Twardawa[27], a w latach 1959–1972 do gromady Biedrzychowice. Podlegała urzędowi pocztowemu w Głogówku[28].

Kompleks folwarczny ze słodownią i browarem w Zwiastowicach, którego właścicielem do 1945 był Karol Marx, został upaństwowiony i przekazany państwowemu ośrodkowi hodowli zarodowej, a w dawnej słodowni urządzono biura. W latach 80. XX wieku w budynku wydzielono pięć mieszkań[14].

W 2011 Zwiastowice przystąpiły do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[29]. W 2014 oddano do użytku nową remizę ochotniczej straży pożarnej[30]. 1 października 2021 Rada Miejska w Głogówku przyjęła uchwałę o wystąpieniu o zniesienie urzędowej nazwy przysiółka Zwiastowice w Zwiastowicach. Przysiółek znajdował się w wykazie urzędowych nazw miejscowości, jednak nieznana była jego lokalizacja i nie posiadał mieszkańców[31]. Starostwo Powiatowe w Prudniku wydało pozytywną opinię[32]. Z dniem 1 stycznia 2023 nazwa przysiółka została zniesiona[33].

Podczas powodzi 15 września 2024 rzeka Stradunia szeroko rozlała się na łąkach przy wjeździe do Zwiastowic od strony Biedrzychowic. Następnego dnia wezbrana woda przelała się przez wał we wsi[34].

Mieszkańcy

[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków[35]. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego.

Liczba mieszkańców wsi

[edytuj | edytuj kod]

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
Krzyż przydrożny

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[44]:

  • kaplica pw. Najświętszej Panny Marii, zabytkowa z 1853 r.
  • kapliczka przydrożna, z 1857 r., nie istnieje
  • zabudowania folwarku z 1825 r.:
    • dom
    • spichlerz
  • dom nr 33, z XIX w. (nie istnieje)

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Zwiastowicach chronione są ponadto[45]:

  • dom mieszkalny w zagrodzie, nr 1
  • dom mieszkalny w zespole dawnej fabryki Marxa, nr 2
  • szkoła, ob. świetlica, nr 4
  • dom mieszkalny nr 12
  • dom mieszkalny (wycużny) nr 12B
  • folwark, nr 49; 50; 51 (Mikulsko)

Pomniki i obiekty upamiętniające

[edytuj | edytuj kod]
  • Pomnik poległych w I wojnie światowej – pomnik przy drodze głównej przy kaplicy w Zwiastowicach powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej[46].

Transport

[edytuj | edytuj kod]
Wjazd do Zwiastowic od strony Biedrzychowic (DK 40)

Transport drogowy

[edytuj | edytuj kod]

Przez Zwiastowice przebiega droga krajowa:

W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajduje się droga powiatowa nr 1211O relacji Zwiastowice – Ucieszków[47].

Zwiastowice posiadają połączenia autobusowe z Głogówkiem, Głuchołazami, Kędzierzynem-Koźlem, Prudnikiem, Twardawą. We wsi znajdują się dwa przystanki autobusowe – „Zwiastowice 01”, „Zwiastowice 02”[48].

Transport kolejowy

[edytuj | edytuj kod]

W rejonie miejscowości przebiega linia kolejowa nr 137, łącząca Katowice z Legnicą przez Gliwice, Kędzierzyn-Koźle, Prudnik, Nysę, Świdnicę i Strzegom. Najbliższa stacja kolejowa znajduje się w Twardawie.

Kultura

[edytuj | edytuj kod]

W Zwiastowicach działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[49].

Religia

[edytuj | edytuj kod]

Katolicy ze Zwiastowic należą do parafii św. Małgorzaty Dziewicy i Męczennicy w Twardawie (dekanat Gościęcin). We wsi znajduje się kaplica Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny[50].

Turystyka

[edytuj | edytuj kod]

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Zwiastowicach[51].

Bezpieczeństwo

[edytuj | edytuj kod]

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Zwiastowicach działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[52].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 11 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Komisariat Policji w Głogówku)[53].

Teren wsi, jak i całej gminy Głogówek, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[54]. Gminę Głogówek obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[55].

Ludzie związani ze Zwiastowicami

[edytuj | edytuj kod]
  • Paulfranz Grzimek (1859–1912) – adwokat, notariusz, radca prawny, ojciec Bernharda Grzimka, urodzony w Zwiastowicach

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 14 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 162469
  2. ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1616 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b c Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  5. ↑ a b GUS. Rejestr TERYT.
  6. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-06-09].
  7. ↑ Bank Danych o Lasach – Mapa [online], bdl.lasy.gov.pl [dostęp 2021-01-23].
  8. ↑ Klimat: Zwiastowice: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-06-09].
  9. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
  10. ↑ a b c Grünhagen 1866 ↓, s. 123.
  11. ↑ Knie 1830 ↓, s. 712.
  12. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1082.
  13. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 września 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 124, poz. 778).
  14. ↑ a b c d e f Plan Odnowy Miejscowości Zwiastowice [online], bip.glogowek.pl [dostęp 2022-10-29].
  15. ↑ a b Zwiastowice [online], gminaglogowek.info [dostęp 2022-10-29] (pol.).
  16. ↑ Roman Sękowski, Stosunki społeczne na wsiach księstw opolskiego i raciborskiego w epoce Habsburgów (XVI–XVII wiek) w świetle aktów prawnych i akt sądowych: Materiały, Chorzów: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Państwowego Instytutu Badawczego, 2016, s. 208, ISBN 978-83-941769-2-1.
  17. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  18. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  19. ↑ Plan odnowy miejscowości Steblów na lata 2016 – 2022 [online], bip.krapkowice.pl [dostęp 2022-10-29].
  20. ↑ 1027 Schwesterwitz (Zwiastowice) II [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 19 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  21. ↑ Norbert Słopecki, Rola prudnickiego ośrodka przemysłowego w rozwoju gospodarczym Śląska Opolskiego, „Studia Śląskie”, 6, Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1963, s. 85, ISSN 0039-3355.
  22. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 75.
  23. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 24.
  24. ↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W. [dostęp 2022-10-29]. (niem.).
  25. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  26. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  27. ↑ Uchwała Nr VII/28/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu prudnickiego, „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 12, Opole: Prezydium WRN, 27 grudnia 1954, s. 10–11.
  28. ↑ Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5.
  29. ↑ Zwiastowice, gm. Głogówek [online], Rozwój Wsi Opolskiej Program Odnowy Wsi, 23 listopada 2020 [dostęp 2022-10-29] (pol.).
  30. ↑ Marek Karp, Wszystko dla strażaków, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 17 (1322), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 27 kwietnia 2016, s. 11, ISSN 1231-904X.
  31. ↑ Grzegorz Frankowski, Gmina Głogówek: Przysiółek „widmo” w Zwiastowicach zostanie zlikwidowany [online], Radio Opole, 3 października 2021 [dostęp 2023-01-17] (pol.).
  32. ↑ Koniec Zwiastowic w Zwiastowicach? [online], gminaglogowek.info, 1 października 2021 [dostęp 2023-01-17] (pol.).
  33. ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 grudnia 2022 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2783)
  34. ↑ Andrzej Dereń, Sytuacja była krytyczna, „Tygodnik Prudnicki”, 39 (1753), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 25 września 2024, s. 18–20, ISSN 1231-904X.
  35. ↑ Ludność Ziemi Prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 52 (266), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 24 grudnia 1995, s. 10, ISSN 1231-904X.
  36. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1871) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  37. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1885) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  38. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1905) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  39. ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], www.gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-06-08].
  40. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2020-06-08].
  41. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 212.
  42. ↑ a b c d Wieś Zwiastowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-06-09], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  43. ↑ Andrzej Dereń, Jak wyludniła się Twoja miejscowość: sprzedam wieś pod Prudnikiem, „Tygodnik Prudnicki”, 2 (1202), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 stycznia 2014, s. 11, ISSN 1231-904X.
  44. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 109.
  45. ↑ Studium 2016 ↓, s. 68.
  46. ↑ Pomnik w Głogówku upamiętniający mieszkańców – ofiary I wojny światowej [online], upamietnienia.e-wojewoda.pl [dostęp 2023-12-28].
  47. ↑ Wykaz dróg powiatu prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2024-09-26].
  48. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Zwiastowice 01, gm. Głogówek [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-18].
  49. ↑ DFK Zwiastowice / Schwesterwitz
  50. ↑ Parafie według dekanatów [online], www.diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-02] (pol.).
  51. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  52. ↑ Jednostki OSP oraz OSP KSRG – Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Prudniku [online], gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  53. ↑ Komisariat Policji w Głogówku [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  54. ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
  55. ↑ PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Gmina Głogówek
Miasto
Wsie
Osada
Części miasta
Części wsi
Przysiółki wsi
Nieoficjalna
część miasta
Nieoficjalne
części wsi
Uroczysko-dawna
miejscowość