Ściborzyce Wielkie

Ściborzyce Wielkie

wieś
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	głubczycki
Gmina	Kietrz
Liczba ludności (2007)	506
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-130[2]
Tablice rejestracyjne	OGL
SIMC	0496159
Położenie na mapie gminy Kietrz Ściborzyce Wielkie
Położenie na mapie Polski Ściborzyce Wielkie
Położenie na mapie województwa opolskiego Ściborzyce Wielkie
Położenie na mapie powiatu głubczyckiego Ściborzyce Wielkie
50°01′10″N 18°01′45″E/50,019444 18,029167[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Ściborzyce Wielkie (cz. Štibořice, niem. Steuberwitz^[3]) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie głubczyckim, w gminie Kietrz, z trzech stron granicząca z Czechami.

Częścią wsi jest przysiółek Przysieczna.

Nazwa

Nazwa Ściborzyc pochodzi od staropolskiej jak również staroczeskiej nazwy iglastego lasu – boru^[4]. Heinrich Adamy swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą zanotowaną nazwę wsi podaje Stiborzyce dodając w nawiasie po polsku (stary bor) i tłumaczy po niemiecku jej znaczenie "Alter Wald" czyli "Stary Las"^[4]. Pierwotna polska nazwa Ściborzyce i czeska Štibořice została później przez Niemców zgermanizowana na Steuberwitz i utraciła pierwotne znaczenie^[4].

Miejscowość została zanotowana w roku 1220 w zlatynizowanej staroczeskiej wersji jako Styboricz, 1250 Stiboric, 1265-1270 Styboriz, 1377 Stiblerndorf oraz Stilorndorf.^[5]

Historia

Historycznie miejscowość leży na tzw. polskich Morawach, czyli na obszarze dawnej diecezji ołomunieckiej. Ściborzyce Wielkie są starsze od wzmiankowanej w 1335 sąsiedniej wsi Rozumice i zostały wzmiankowane już w 1220 i znajdowały się w granicach czeskich Moraw. Później znalazły się w wydzielonym z nich księstwie opawskim, uznawanym za część Górnego Śląska co najmniej od końca XV wieku. W 1523 księstwo karniowskie zostało zakupione przez Jerzego Hohenzolerna, który wprowadził wyznanie luterańskie. Ściborzyce Wielkie z sąsiednimi Rozumicami jako jedne z nielicznych w okolicy zachowały charakter ewangelicki po okresie kontrreformacji.

Po wojnach śląskich znalazła się w granicach Prus i powiatu głubczyckiego. W XVIII stuleciu było tu (podobnie jak w Rozumicach i innych sąsiednich miejscowościach) wielu zwolenników braci morawskich, tzw. herrnhutów (poprawnie herrnhuterzy), z których część wyemigrowała do miejscowości: Herrnhut i Pawłowiczki. W tych ostatnich herrnhuterzy założyli osadę Gnadenfeld.

Szkoła ewangelicka istniała tu od 1765, a kościół ewangelicki poświęcono w 1873, choć administracyjnie miejscowi luteranie nadal należeli do ewangelickiej parafii Rozumice. U schyłku XIX stulecia na 1077 mieszkańców Ściborzyc Wielkich było 1047 ewangelików. W 1910 91% posługiwało się gwarami laskimi^[3]. Po I wojnie światowej została niemiecką miejscowością graniczną po tym, jak otacząjący ją z trzech stron tzw. kraik hulczyński tak samo zamieszkały przez Morawców, jednak położony w całości w powiecie raciborskim, przyłączono do Czechosłowacji. W granicach Polski od końca II wojny światowej. Po drugiej wojnie światowej Morawców uznano za ludność polską i pozwolono im pozostać. Po 1956 nastąpiła fala emigracji do Niemiec^[3]. Obecnie zbór ewangelicki w Ściborzycach liczy już tylko około 15 osób, nad którymi opiekę duszpasterską sprawuje pastor z Rybnika.

W latach 1945–1986 stacjonowała tu strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza. W latach 1986–1990 była strażnicą szkolną, kiedy to została rozformowana.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.

Religia

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół Ewangelicko-Augsburski (samodzielna parafia) oraz Kościół Rzymskokatolicki.

Transport

Do 21 grudnia 2007 roku w miejscowości funkcjonowały przejścia graniczne:

 Osobny artykuł: Przejście graniczne Ściborzyce Wielkie-Hněvošice.

 Osobny artykuł: Przejście graniczne Ściborzyce Wielkie-Rohov.

 Osobny artykuł: Przejście graniczne Ściborzyce Wielkie-Sudice.

Bibliografia

• Krzysztof Gładkowski, Kanzel/ambona. Protestancka wspólnota lokalna na Górnym Śląsku, wyd. UWM, Olsztyn 2008.
• Krzysztof Gładkowski, Protestanci w ziemi głubczyckiej, "Kalendarz Głubczycki" 2006.
• Kurt Kuklik, Über die Evangelische Kirche in Steuberwitz, Leobschützer Heimatblatt" 1994, Jg. 27, H. 1, s. 34.

Zobacz też

• Ściborzyce, Ściborzyce Małe
• Galeria: SciborzyceWielkie.pl

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 136722
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1278 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
3. Mariusz Kowalski. Morawianie (Morawcy) w Polsce. „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”. 5, s. 115-131, 2016. 
4. HeinrichH. Adamy HeinrichH., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 34, OCLC 456751858  (niem.).
5. Stanisław Drzażdżyński, "Nazwy topograficzne. Słowiańskie nazwy miejscowości na Szląsku Pruskim. Powiat Głubczycki", "Wisła" tom XI 1897, str. 130.