Żołnierz i bohater

Żołnierz i bohater w ilustracji Margaret Martyn (1908).

Żołnierz i bohater (także Bohaterowie; ang. Arms and the man) – komedia George'a Bernarda Shawa w trzech aktach. Prapremiera odbyła się w Londynie w 1894 r.^[1]

Treść

Akcja utworu rozgrywa się na tle wojny serbsko-bułgarskiej. Panna Raina Petkowa – przedstawicielka szanowanej bułgarskiej rodziny i narzeczona dowódcy kawalerii – ratuje życie serbskiemu oficerowi Bluntschli, ukrywając go w swojej sypialni. Jest jednak z lekka rozczarowana, gdy okazuje się, że żołnierzowi daleko do ideału bohatera wojennego. Bluntschli ma bardzo praktyczne podejście do wojny: jest zawodowym żołnierzem, do armii serbskiej zaciągnął się wyłącznie dlatego, że ją akurat pierwszą napotkał (jest narodowości szwajcarskiej), robi co może, by nie musieć walczyć i zamiast nabojów nosi w kieszeni czekoladę. Jego przeciwieństwem jest narzeczony Rainy, Sergiusz Saratow, który powraca okryty chwałą bohatera wojennego, choć w rzeczywistości jest zwykłym tchórzem, a zwycięstwo odniósł wyłącznie na skutek szczęśliwego przypadku (przeciwnikowi zabrakło odpowiedniej amunicji)^[1].

Operetka

W 1908 r. na podstawie utworu G. B. Shawa powstała operetka pt. Der tapfere Soldat (pol. Bohaterowie). W Polsce grano ją w Teatrze Miejskim w Bydgoszczy (1928, reż. Józef Józefowicz).^[2]

Żołnierz i bohater - inscenizacja Teatru Ludowego w Warszawie (1971)

Musical

W 1973 r. w Wiedniu zaprezentowano musical autorstwa Udo Jürgensa, pt. Helden, Helden na motywach utworu G. B. Shawa. ^[3]

Ekranizacje

• Arms and the Man (1932, reż. Cecil Lewis)^[4]
• Helden (1958, reż. Franz Peter Wirth)^[5]

Żołnierz i bohater w Polsce

Przekłady

Utwór przetłumaczyli na język polski : K. Rakowski, Florian Sobieniowski i Mira Michałowska.^[1][6]

Inscenizacje (wybór)^[7]

Premiera polska odbyła się w Krakowie w 1904 r. (pod tytułem Bohaterowie)^[1]. W kolejnych latach utwór był wystawiany m.in. w:

• Teatr Polski w Warszawie (1921, reż. Karol Borowski)
• Teatr Mały w Warszawie (1935, reż. Aleksander Węgierko)
• Zespół Objazdowy Reduty (1936, reż. Aleksander Węgierko)
• Teatr Nowy im. Heleny Modrzejewskiej w Poznaniu (1936, reż. Aleksander Węgierko)
• Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach (1946, reż. Adam Rokossowski)
• Teatr Kameralny Domu Żołnierza w Łodzi (1947, reż. Józef Wyszomirski)
• Teatr Comoedia w Warszawie (1947, reż. Jan Kochanowicz)
• Teatr Miejski im. Stefana Jaracza w Olsztynie (1947, reż. Janusz Strachocki)
• Teatr Dolnośląski we Wrocławiu (1948, reż. Marian Godlewski)
• Teatry Miejskie w Częstochowie (1948, reż. Artur Kwiatkowski)
• Teatr Miejski w Bydgoszczy (1948, reż. Gustawa Błońska)
• Teatr Ziemi Pomorskiej w Toruniu (1948, reż. Gustawa Błońska)
• Teatr Polski Bielsko-Cieszyn (1948, reż. Stanisław Kwaskowski)
• Teatr Miejski w Białymstoku (1948, reż. Lidia Zamkow)
• Teatr Miejski w Lublinie (1949, reż. Stefan Michułowicz)
• Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1949, reż. Władysław Krzemiński)
• Teatr Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze (1955, reż. Stefan Wroncki)
• Bałtycki Teatr Dramatyczny w Koszalinie (1955, reż. Przemysław Zieliński)
• Teatr Ludowy w Warszawie (1955, reż. Zygmunt Chmielewski)
• Teatr im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie (1956, reż. Henryk Lotar)
• Teatry Dramatyczne w Częstochowie (1956, reż. Henryk Lotar)
• Teatr Ziemi Mazowieckiej w Warszawie (1958, reż. Zbigniew Sawan)
• Teatr Powszechny w Łodzi (1959, reż. Zbigniew Koczanowicz)
• Teatr Wybrzeże w Gdańsku (1961, reż. Stanisław Milski)
• Teatr Rozmaitości w Krakowie (1966, reż. Jerzy Ukleja)
• Teatr Dramatyczny w Wałbrzychu (1966, reż. Zbigniew Bessert)
• Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Węgierski w Białymstoku (1968, reż. Zbigniew Bessert)
• Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu (1971, reż. Hugon Moryciński)
• Teatr Ludowy w Warszawie (1971, reż. Kazimierz Rudzki)
• Teatr Nowy w Łodzi (1971, reż. Olga Koszutska)
• Teatr Nowy w Zabrzu (1972, reż. Mieczysław Daszewski)
• Teatr im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu (1973, reż. Zbigniew Bebak)
• Teatr m. Juliusza Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim (1977, reż. Bogusław Sochnacki)
• Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1998, reż. Jerzy Goliński)

Spektakl telewizyjny

W 1992 r. w Teatrze Telewizji wyemitowano spektakl pt. Żołnierz i bohater w reżyserii Edwarda Dziewońskiego.^[6][8]

Przypisy

1. Żołnierz i bohater, [w:] StanisławS. Marczak-Oborski StanisławS., Iskier przewodnik teatralny, Warszawa: Iskry, 1964, s. 250-251 .
2. Bohaterowie, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia) [dostęp 2023-11-29] .
3. Helden, Helden (1973, Vinyl) [online], Discogs [dostęp 2023-11-30] .
4. Arms and the Man (1932) [online], IMDb [dostęp 2023-11-30] .
5. Żołnierz i bohater (1958) [online], Filmweb [dostęp 2023-11-30] .
6. Żołnierz i bohater, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia) [dostęp 2023-11-30] .
7. Żołnierz i bohater, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (sztuki) [dostęp 2023-11-29] .
8. Żołnierz i bohater [online], FilmPolski.pl [dostęp 2023-11-30] .

Linki zewnętrzne

• Żołnierz i bohater [w:] LubimyCzytać.pl [online] [dostęp 2023-11-29]
• Żołnierz i bohater, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (sztuki) [dostęp 2023-11-29] .