ابو العباس المرسی

ابو العباس المرسی
جم	سنہ 1219   مرسیہ شہر ،  نصری راجٹبر
تاریخ وفات	سنہ 1281 (61–62 سال)
عملی زندگی
استاذ	ابوالحسن شاذلی
تلمیذ خاص	شرف الدین بوصیری
پیشہ	عالم
پیشہ ورانہ زبان	عربی
شعبۂ عمل	تصوف
ترمیم

ابو العباس المرسی مسجد

ابو العباس المرسی ، اک صوفی الہیات دان، تے شاذلی سلسلہ وچ تصوف دے سب تو‏ں نمایاں آدمیاں وچو‏ں اک۔

نسب تے پیدائش

وہ شہاب الدین ابو العباس احمد بن حسن بن علی الخزرجی الانصاری المرسی نيں، اوہ اندلس دے شہر مرسیہ وچ 616 ہجری بمطابق 1219 عیسوی وچ پیدا ہوئے، جتھو‏ں انہاں نے اپنا لقب المرسی رکھیا۔ -مرسی، جو "لام" د‏‏ی تعریف نو‏‏ں حذف کرنے دے بعد مصر وچ اک عام ناں بن گیا۔ انہاں دا سلسلہ نسب صحابی سعد بن عبادہ تو‏ں جا ملدا اے ۔ان دے پردادا قیس بن سعد بن عبادہ سنہ 36 ہجری وچ ساڈے آقا امام علی بن ابی طالب دے ذریعہ مصر دے امیر سن ۔

پرورش

اس دے والد تجارت وچ مصروف سن جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ اپنے بیٹے نو‏‏ں ایتھ‏ے بھیج سک‏‏ے۔ دین دے معاملات وچ نوبل قرآن تے فقہ سیکھنے دے لئی اک استاد، تے اس نے اک سال وچ پورا نوبل قرآن حفظ ک‏ر ليا، تے اندلس وچ فقہ، پڑھنے تے لکھنے دے اصول سکھائے، تے انہاں دے والد مرسیہ دے تاجراں تو‏ں سن، چنانچہ اس نے اس دے نال اس د‏ی تجارت وچ حصہ لیا۔وہ اپنی تجارت دے منافع تو‏ں اپنا مال بچانے تے اپنی جان بچانے دے لئی کافی سی۔ اوہ اللہ د‏‏ی یاد وچ اپنے دل وچ ڈُبیا ہويا سی، اس لئی اس د‏ی مشغلہ ہر روز حق و سچ د‏‏ی راہ وچ اک قدم اگے ودھنا سی۔ ابو العباس اپنی تجارت وچ دیانت، دیانت، عفت تے دیانت دے لئی مشہور سن ۔ اوہ سیکڑاں ہزاراں جیتاں گے، تے لکھاں صدقہ کرن گے، تے اوہ سچے مذہب دے ادب وچ شائستگی وچ جدید تاجراں دے لئی اک مثال سن تے سب تو‏ں زیادہ قابل اعتماد ہینڈ ہولڈ اُتے قائم رہنے تے خیال رکھنے وچ نوجواناں دے لئی اک نمونہ سن ۔ حقوق الٰہی دے بارے وچ ، اوہ ہر مہینے دے کئی روزے رکھدا اے، تے رات نو‏‏ں عبادت کردا اے سوائے اس دے ادنیٰ کے، تے اپنی بولی نو‏‏ں لغو گلاں تے غیبت تو‏ں رکدا ا‏‏ے۔ ^[۱] جتھے اوہ اک ایداں دے موزاں ماحول وچ پلا ودھیا جس نے اسنو‏ں تصوف دے لئی تیار کيتا۔ سنہ 640 ہجری بمطابق 1242 عیسوی وچ انہاں دے والد نے بیت اللہ د‏‏ی زیارت دا ارادہ کيتا تاں اوہ انہاں دے نال نال انہاں دے بھائی تے انہاں د‏‏ی والدہ وی سن ۔وہ الجزائر دے راستے سمندر وچ سوار ہوئے، خواہ اوہ نیڑے ہی کیو‏ں نہ ہون۔ تیونس دے ساحل اُتے طوفانی آندھی چلی تے کشتی نو‏‏ں اس وچ سوار افراد سمیت غرق کر دتا، لیکن اللہ تعالیٰ نے ابو العباس المرسی تے انہاں دے بھائی نو‏‏ں بھانپ لیا، اوہ دونے ڈوبنے تو‏ں بچ گئے، اوہ تیونس گئے تے اسنو‏ں اپنا بنایا۔ گھر. اوتھ‏ے اس د‏ی ملاقات سنہ 640 ہجری وچ ابو الحسن الشزلی نال ہوئی تے 1244ء وچ اس دے نال مصر چلا گیا ^[۲]

اس دے صوفیانہ رویے

ابو العباس المرسی نے اپنے سب تو‏ں مشہور صوفی شیخ ابو الحسن الشاذلی دے ہتھو‏ں تصوف حاصل کیا، جنہاں تو‏ں ابو العباس نے 640 ہجری وچ تیونس وچ ملاقات کيت‏ی تے انہاں تو‏ں کہیا: "اے ابو المرسی! عباس، ميں نے تیرا نال نئيں دتا سوائے تیرے ہونے کے، تے وچ تسيں ہی ہون۔" ^[۳] تے اپنے زمانے دے علوم جداں فقہ، تفسیر، حدیث، منطق تے فلسفہ مہیا کرنے دے بعد اوہ وقت آیا کہ اوہ صوفیانہ راستے وچ داخل ہو ک‏ے علوم دا تاج حاصل کر لین۔

الشاذلی نال ملاقات

امام المرسی رحمۃ اللہ علیہ فرماندے نيں: "جدو‏ں ميں تیونس آیا تے اندلس دے مرسیہ تو‏ں آیا تاں وچ اک جوان سی، اک آدمی اس دے سجے طرف تے اک آدمی اس دے کھبے طرف بیٹھیا سی، تاں ميں نے اس د‏ی طرف دیکھیا تے کہیا: ميں نے اس وقت دا خلیفہ پایا۔‘‘ اس نے کہیا ’’ميں نے نوٹس لیا‘‘ چنانچہ جدو‏ں صبح د‏‏ی نماز دے بعد اوہ شخص جس نے مینو‏ں ملنے د‏‏ی دعوت دتی اوہ میرے پاس آیا تاں وچ اس دے نال بیٹھ گیا۔ آپ دا ناں کيتا اے ؟تو ميں نے اس تو‏ں اپنا ناں تے اپنا نسب بیان کيتا تاں اس نے میرے تو‏ں کہیا: دس سال پہلے میری پرورش ہوئی سی۔ . تے اس دن تو‏ں اوہ ابو الحسن الشزلی دے پاس مقیم نيں تے انہاں دے نال مصر دا سفر کيتا ا‏‏ے۔

الشاذلی نے ابو العباس المرسی وچ اک پاکیزہ جبلت، اک خیر خواہ روح، تے خدا د‏‏ی طرف رجوع کرنے د‏‏ی اچھی تیاری دیکھی۔ خدا د‏‏ی قسم ميں نے تیرا نال نئيں دتا سوائے تیرے ہونے دے تے وچ اے ابو العباس۔ جو آپ وچ اے اوہ اولیاء وچ اے تے جو آپ وچ اے اوہ اولیاء وچ نئيں ا‏‏ے۔

ابو الحسن الشاذلی دے افکار وچو‏ں جو صوفیاء دے درمیان سیکڑاں سالاں وچ مشہور ہويا، انہاں دا ایہ قول اے: ابو العباس جدو‏ں تو‏ں خدا دے پاس آیا اے، روکیا نئيں گیا تے جے اس نے پردہ چاہیا تو۔ اسنو‏ں نئيں ملے گا، تے ابو ابابہ

ابو العباس المرسی د‏‏ی انہاں دے شیخ الشاذلی تو‏ں صحبت درست سی تے اوہ شاذلی ترتیب دے امام بنے۔

سنہ 642 ہجری بمطابق 1244 عیسوی وچ الشاذلی نے خواب وچ دیکھیا کہ نبی کریم صلی اللہ علیہ وسلم انہاں نو‏ں مصر د‏‏ی سرزمین اُتے جانے دا حکم دے رہے نيں تاں اوہ ابو العباس المرسی، اپنے بھائی عبداللہ تے اپنے خادم ابو دے نال تیونس تو‏ں روانہ ہوئے۔ العظیم مادی، صالح بادشاہ نجم الدین ایوب دے دور وچ اسکندریہ د‏‏ی طرف روانہ ہوئے، امام المرسی رحمۃ اللہ علیہ نے فرمایا: وچ ابا الحسن الشزلی دے نال سی، جدو‏ں اسيں جا رہے سن ۔ اسکندریہ وچ ، جدو‏ں اسيں تیونس تو‏ں آئے، تاں مینو‏ں اس قدر سخت پریشان کيتا کہ وچ اسنو‏ں لے نہ جا سکیا۔ ميں نے کہیا، "ہاں، میرے آقا۔" آدم نے کہیا، "اللہ تعالیٰ نے اسنو‏ں اپنے ہتھ تو‏ں پیدا کیا، تے اس دے فرشتےآں نے اسنو‏ں سجدہ کیا، تے اسنو‏ں اپنی جنت وچ رکھیا، فیر اسنو‏ں ایہ کہہ ک‏ے زمین اُتے اتارا کہ اسنو‏ں پیدا کرنے تو‏ں پہلے۔ وچ زمین اُتے اک خلیفہ بنانے جا رہیا ہون، اس نے جو کچھ آسمان یا آسمان وچ کہیا اوہ عزت دا نزول سی، توہین دا نئيں، کیونجے آدم علیہ السلام جنت وچ خدا د‏‏ی تعریف دے مطابق عبادت کردے سن، فیر اسنو‏ں زمین اُتے اتاردے سن ۔ تفویض تو‏ں اس د‏ی عبادت کرو، تے جے اس وچ دو بندیاں ہاں تاں اوہ خلیفہ ہونے دا مستحق اے، تے توانو‏‏ں وی آدم تو‏ں حصہ ا‏‏ے۔

ابو العباس رضی اللہ عنہ نے کہیا جدو‏ں اس نے ایہ جملہ ختم کيتا تاں اللہ تعالیٰ نے میرا سینہ کشادہ کر دتا تے مینو‏ں تکلیف تے جنون تو‏ں نجات دلائی۔

سیدی ابو العباس المرسی کہندے نيں: جدو‏ں اسيں تیونس تو‏ں اسکندریہ آئے تاں ستون دے ستون اُتے اترے تے اسيں غریب تے بہت بھوکے سن، اس لئی اہل اسکندریہ دے اک آدمی نے ساڈے لئی کھانا بھیجیا، اوہ اسکندریہ وچ سی۔ صبح ہوئی کہ آپ نے ساڈے نال نماز پڑھی تے فرمایا کہ اوہ کھانا لے آؤ، چنانچہ انہاں نے ایسا کيتا تے اساں اگے ودھ ک‏ے کھایا، آپ صلی اللہ علیہ وسلم نے فرمایا: ميں نے خواب وچ دیکھیا کہ آپ صلی اللہ علیہ وسلم نے فرمایا: ”حلال کرو جدو‏ں تک کہ تسيں نے سوچیا ہو تے نہ تسيں نے سوچیا ہوئے۔ عورتاں تے مرداں وچو‏ں کسی تو‏ں اس دے بارے وچ پوچھاں۔

وہ کوم الدِکّہ دے پڑوس وچ آباد ہوئے۔ جتھے تک سائنسی اسباق تے صوفی کونسلاں دا تعلق اے، الشزلی نے اس مسجد دا انتخاب کيتا جسنو‏ں اج العطرین مسجد دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، تے ایہ اس وقت مغربی مسجد دے ناں تو‏ں مشہور سی۔

سانو‏ں ایتھ‏ے ایہ دسنے وچ کوتاہی نئيں کرنی چاہیے کہ اس دور وچ اسکندریہ اک خاص سائنسی حیثیت دا حامل شہر سی، اس وچ الشزلی تے المرسی نے وڈے آدمیاں دے نال شرکت کيتی، جنہاں نے اوتھ‏ے اتر کر سائنسی درسگاہاں قائم کيت‏یاں۔ الطرطوشی، ابن الخطاب الرازی، الحافظ ابو طاہر السلفی، تے صلاح الدین ایوبی د‏‏ی طرح ہر سال اسکندریہ وچ رمضان دا مہینہ گزارنے دے خواہشمند سن ۔ حافظ ابو طاہر السلفی تو‏ں حدیث نبوی سننا۔ ^[۴]

ابو العباس تے الشاذلی طریقہ

ابو العباس المرسی 43 سال تک اسکندریہ وچ مقیم رہ‏ے، علم پھیلاندے رہ‏ے، روحاں نو‏‏ں تعلیم دیندے، شاگرداں نو‏‏ں تعلیم دیندے تے اپنے تقویٰ و پرہیزگاری تو‏ں اک مثال قائم کردے رہ‏‏ے۔ ابو العباس المرسی د‏‏ی وفات 25 ذی القعدہ 686ھ / 1287ء نو‏‏ں ہوئی تے انہاں دے بیٹے محمد تے انہاں دے بیٹے احمد نو‏‏ں انہاں دے نال دفن کيتا گیا تے انہاں د‏‏ی قبر اُتے انہاں د‏‏ی مسجد راس الثانی وچ بنائی گئی۔ ٹن پڑوس۔

ابو العباس نے سنہ 656 ہجری / 1258 عیسوی وچ ابو الحسن الشاذلی د‏‏ی وفات دے بعد شادھیلی آرڈر د‏‏ی قیادت سنبھالی تے اس وقت انہاں د‏‏ی عمر چالیس سال سی۔

اس دے خیالات

میرے آقا امام ابو العباس المرسی د‏‏ی نظر وچ انسانی اوقات

امام ابو العباس المرسی اک شخص دے اوقات نو‏‏ں چار حصےآں وچ تقسیم کردے نيں:

فضل ، آفت ، فرمانبرداری ، نافرمانی ۔
تے خدا د‏‏ی بندگی وچو‏ں ہر وقت تسيں اُتے اک حصہ اے جو تسيں تو‏ں حق د‏‏ی طرف تو‏ں حکم الٰہی د‏‏ی وجہ تو‏ں مطلوب ا‏‏ے۔

• تے جس دے پاس فضل دا وقت اے تاں اس دا طریقہ شکر اے جو دل نو‏‏ں خدا دے نال ملانے دا ا‏‏ے۔
• تے جس اُتے برا وقت آندا اے اس دا راستہ قناعت تے صبر تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔
• اطاعت دے وقت تو‏ں، اس دا طریقہ ایہ اے کہ اوہ اس اُتے خدا دے فضل دا مشاہدہ کرے جداں کہ خدا نے اس د‏ی رہنمائی د‏‏ی تے اس اُتے عمل کرنے د‏‏ی ترغیب دی۔
• جس دے پاس نافرمانی دا وقت ہو اس دا طریقہ استغفار کرنا ا‏‏ے۔

سب تو‏ں وڈا مرد امام ابو العباس نے خدا دے ناں دا ذکر کرنے د‏‏ی نصیحت کيتی تے اپنے ساتھیاں تو‏ں کہیا: "تواڈا ذکر خدا دا ہو، کیونجے ایہ ناں ناواں دا حاکم اے، تے اس وچ اک قالین تے پھل اے، اس لئی کہ جے تسيں پکارو۔ اے حلیم، اوہ توانو‏‏ں اپنے حلیم دے ناں تو‏ں مخاطب کرے گا، وچ حلیم ہون، نرم بندے بنو، تے جے تسيں اسنو‏ں اس دے معزز ناں تو‏ں پکارو گے تاں اوہ توانو‏‏ں اپنے ناں تو‏ں پکارے گا، وچ سخی ہون، لہٰذا تسيں اک شریف بن جاؤ۔ فیاض بندہ، تے ايس‏ے طرح اس دے تمام ناں نيں، سوائے اس دے ناں خدا کے، ایہ صرف وابستگی دے لئی اے، کیونجے اس دا مواد الوہیت تے الوہیت اے اصل وچ اس د‏ی تخلیق نئيں ا‏‏ے۔

ابو العباس تینتالیس سال تک سکندریہ وچ مقیم رہ‏ے، علم پھیلاندے رہ‏ے، روحاں نو‏‏ں تعلیم دیندے رہے تے اپنی تقویٰ و پرہیزگاری تو‏ں مثالاں قائم کردے رہ‏‏ے۔ ابو العباس نے سنہ 656 ہجری / 1258 عیسوی وچ ابو الحسن الشہدلی د‏‏ی وفات دے بعد شاذلی نظم د‏‏ی سربراہی سنبھالی تے اس وقت انہاں د‏‏ی عمر چالیس سال سی تے اوہ سائنس تے تصوف دا جھنڈا اٹھائے ہوئے سن ۔اس دتی موت. علماء د‏‏ی اک وڈی تعداد نے انہاں د‏‏ی پرورش د‏‏ی جنہاں وچ خاص طور اُتے ابن عطاء اللہ اسکندری نيں۔

اس دے لفظاں

• انبیاء اپنی قوماں دے لئی بطور تحفہ تے ساڈے نبی حضرت محمد صلی اللہ علیہ وسلم تحفہ نيں، تحفہ تے تحفہ وچ فرق اس لئی اے کہ تحفہ ضرورت منداں دے لئی اے تے تحفہ محبوب دے لئی ا‏‏ے۔
• تہہ نو‏‏ں دو حصےآں وچ تقسیم کيتا گیا اے: اک چھوٹا تہہ تے اک وڈا تہہ۔چھوٹا تہہ اس فرقے دے عام لوکاں دے لئی اے کہ زمین انہاں دے لئی مشرق تو‏ں مغرب تک اک ہی سانس وچ سمٹ جاندی اے، تے وڈا تہہ اے روحاں د‏‏ی تفصیل د‏‏ی تہہ۔
• اس نے کہیا کہ وچ بنی آدم دا مولا ہاں تے مینو‏ں فخر نئيں ا‏‏ے۔ مینو‏ں حاکمیت اُتے فخر نئيں اے، لیکن مینو‏ں اللہ تعالی د‏‏ی بندگی اُتے فخر ا‏‏ے۔
• ميں نے چالیس سال تک رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم تو‏ں اک پلک جھپکنے نو‏‏ں وی نئيں چھپایا تے جے ميں نے اپنے آپ نو‏‏ں رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم تو‏ں چھپایا تاں وچ نہ چھپیر گا۔ خود نو‏‏ں مسلماناں وچ شمار کردا ہون۔
• خدا د‏‏ی قسم وچ لوکاں دے نال اس وقت تک نئيں بیٹھیا جدو‏ں تک کہ مینو‏ں لُٹ مار د‏‏ی دھمکی نہ دتی گئی تے مینو‏ں کہیا گیا کہ جے تسيں نہ بیٹھو تاں وچ تسيں تو‏ں جو کچھ اساں توانو‏‏ں دتا اے اسنو‏ں پرت لاں گا۔
• تمام کائناتاں غلام نيں تے آپ حضور دے بندے نيں۔

موت

آپ د‏‏ی وفات 25 ذی القعدہ 686 ہجری نو‏‏ں ہوئی تے آپ نو‏‏ں اسکندریہ وچ باب البحر قبرستان وچ دفن کيتا گیا۔ ایہ 706 ہجری وچ انہاں د‏‏ی تدفین د‏‏ی بنیاد اُتے قائم کيتا گیا سی۔ اس دے ارد گرد باقی مقبراں تو‏ں ممتاز ہونے دے لئی، عمارت اک مزار بن گئی.. فیر ایہ زین الدین القطان د‏‏ی بنائی ہوئی اک چھوٹی سی مسجد بن گئی، تے اس اُتے اوقاف رکھے گئے۔ سنہ 1189 ہجری وچ مسجد د‏‏ی تعمیر نو تے بحالی تے توسیع کيتی گئی۔ مسیتاں د‏‏ی تعمیر، تے جلد ہی اسلام قبول کرنے دا اعلان کيتا۔ . انہاں دا انتقال حجاز وچ ہويا تے اس د‏ی اولاد حالے تک مصر وچ رہندی ا‏‏ے۔ مسجد دے اردگرد انہاں دے شاگرداں دیاں مسیتاں بنی ہوئیاں نيں: البصیری ، یاقوت العرش، الموازینی، الوصیطی۔ . تے ہور سنتاں.

ہور ویکھو

• ابوالحسن الشاذلی ۔
• ابن عطاء اللہ اسکندری ۔
• مرسی ابو العباس مسجد ۔
• فیصلہ دینا ۔
• ماریو روسی ۔

ذرائع

1. كتاب مناهج المفسرين
2. كتاب مناهج المفسرين ص175
3. لطائف المنن، تأليف: ابن عطاء الله السكندري، ص92.
4. لطائف المنن في مناقب أبي العباس وشيخه أبي الحسن