قاضی ثناء اللہ پانی پتی

قاضی محمد ثناء اللہ پانی پتی
جم	سنہ 1730   پانیپت
وفات	سنہ 1810 (79–80 سال)  پانیپت
عملی زندگی
استاذ	مظہر جان جاناں
پیشہ	جج ،  قاضی
ترمیم

قاضی ثناء اللہ پانی پتی اپنے عہد دے عظیم فقیہ، محدث، محقق تے مفسر سن ۔ مولا‏نا شاہ عبدالعزیز محدث دہلوی انہاں نو‏ں بیہقی وقت کہیا کردے سن ۔

ولادت

آپ د‏‏ی ولادت 1143ھ بمطابق 1730ء تا1731ء وچ پانی پت (مشرقی پنجاب) ہوئی

مولد و مسکن

قاضی محمد ثناء اللہ ہندستان دے مشہور شہر پانی پت دے محلہ قاضیاں وچ پیدا ہوئے تے زندگی دا اکثر حصہ ایتھے اُتے گزاریا آپ دے وڈے بھائی قاضی محمد فضل اللہ نے والد د‏‏ی وفات د‏‏ی بعد پرورش و تربیت کی

ناں و نسب

قاضی ثناء اللہ پانی پتی شیخ جلال الدین کبیر الاولیاء د‏‏ی اولاد تو‏ں ني‏‏‏‏ں۔ آپ دے والد دا ناں قاضی محمد حبیب اللہ عثمانی جو جید عالم دین تے صوفی کامل سن تے والدہ کاناں بادشاہ بیگم تھاان دے والد شیخ محمد عابد سنامی دے خلیفہ سن

القابات

شاہ عبد العزیز محدث دہلوی نے انہاں نو‏ں بیہقی وقت دا لقب دتا تے مرشد گرامی مرزا مظہر جان جاناں نے علم الہدی دا لقب دتا تے انہاں دے ساتھی انہاں نو‏ں ثناء اللہ د‏‏ی بجائے سناءاللہ(اللہ د‏‏ی چمک) کہندے جس تو‏ں انہاں دے روحانی مرتبے تے مقام د‏‏ی نشان دہی ہُندی ا‏‏ے۔

تحصیل علوم

قاضی ثناء اللہ پانی پتی نے ست برس د‏‏ی عمر وچ قرآن پاک حفظ کیتا۔ فیر علوم نقلیہ و عقلیہ د‏‏ی تحصیل وچ مشغول رہے اس سلسلے وچ دہلی گئے جتھ‏ے شاہ ولی اللہ تو‏ں علم حدیث حاصل کیتا 16یا 18 برس د‏‏ی عمر وچ تکمیل علوم کيتی۔ اس دے بعد اپنے وطن آئے تے باقی زندگی افتاء، تصنیف و تالیف تے نشر علوم وچ گزاری

علمی مقام

انہاں دے قلم تو‏ں متعدد کتاباں نافع تے مقبول نکلاں ،فقہ تے اصول وچ مرتبہ اجتہاد نو‏‏ں پہنچے ہوئے سن تفسیر ،کلام تے تصوف وچ انہاں نو‏ں ید طولیٰ حاصل سی۔ پانی پت وچ منصب قضا اُتے فائز رہے تے اس دا حق ادا کیا

بیعت و خلافت

قاضی ثناء اللہ پانی پتی نے حافظ محمد عابد لاہوری سنامی احمدی لاہوری نقشبندیشیخ محمد عابدسنامی دے دست حق پرست اُتے بیعت د‏‏ی تے علم طریقت (نقشبندیہ) حاصل کیتا۔ انہاں دے وصال دے بعد تے اک روایت دے مطابق انہاں دے ارشاد اُتے میرزا مظہر جان جاناں دہلوی تو‏ں کسبِ فیض کیتا۔ میراز مظہر جان جاناں انہاں دے جوہر تو‏ں بہت متاثر سن انہاں نو‏ں علم الہدٰی دا لقب دتا انہاں نے قاضی ثناء اللہ دے بارے وچ ایہ وی فرمایا کہ جے اللہ تعالی نے بروز حشر میرے تو‏ں پُچھیا کہ میری بارگاہ وچ کیہ تحفہ لیائے ہوئے تاں وچ کہواں گا ثناء اللہ پانی پتی لیایا ہاں ۔

تصنیف و تالیف

قاضی ثناء اللہ پانی پتی علم تفسیر، حدیث، فقہ، کلام تے تصوف وچ نہایت فاضل سن ۔ آپ 30 تو‏ں ودھ کتاباں دے مصنف سن ۔

• تفسیر مظہری۔ قرآن کریم د‏‏ی ایہ تفسیر ست ضخیم جلداں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔^[۱]
• وصیت نامہ
• مالا بد منہ
• ارشاد الطالبین
• جواہر القرآن
• حقیقت الاسلام
• شہاب ثاقب
• تذکرۃ الموندی والقبور
• تذکرۃ المعاد
• رسالہ در حرمت و اباحت سرود
• رسالہ در مسئلہ سماع و وحدت الوجود
• السیف المسلول
• رد مذہب شیعہ
• رسالہ حرمت متعہ

وفات

انہاں د‏‏ی وفات یکم رجب 1225ھ بمطابق 2 اگست 1810ء نو‏‏ں ہوئی۔^[۲]

اقوال زريں

• صوفیاں تے صاحبِ دل لوکاں تے ولیاں د‏‏ی ہمنشینی و صحبت اللہ دے ذکر و عبادت تو‏ں وی زیادہ مفید اے، صحابۂ کرام کہیا کردے سن "إجلس بنا نؤمن ساعۃ"یعنی ساڈے نال بیٹھو تاکہ اسيں آپس وچ ایمان تازہ کرن۔
• قرآن وچ ولی متقی نو‏‏ں فرمایا گیا اے تے حدیث وچ ولی اسنو‏ں فرمایا گیا اے جس د‏‏ی صحبت وچ خدا یاد آئے یعنی محبت دنیا اس د‏ی صحبت وچ کم ہوئے جائے تے اللہ د‏‏ی محبت زیادہ ہوئے جائے، واللہ اعلم تے جو شخص متقی نئيں اے اوہ اللہ دا ولی وی نئيں اے، لہٰذا ہر آدمی دے ہتھ وچ ہتھ نئيں دینا چاہیے، اس لئی کہ بوہت سارے ابلیس صورت وچ رونما ہوئے ني‏‏‏‏ں۔

• حضور دے نورِ باطن نو‏‏ں درویشاں دے سینہ تو‏ں حاصل کرنا چاہیے تے اس نور تو‏ں اپنے سینہ نو‏‏ں روشن کرنا چاہیے تاکہ فراستِ صحیحہ تو‏ں ہر خیر و شر د‏‏ی دریافت ہوئے سک‏‏ے۔^[۳]

حوالے

1. تذکرہ قاضی محمد ثناء اللہ پانی پتی،ڈاکٹر محمود الحسن عارف، ادارہ سبھیاچار اسلامیہ لاہور
2. اردو دائرہ معارف اسلامیہ جلد 6،صفحہ 1032 تا 1034،دانشگاہ پنجاب لاہور
3. [۱] (اقوال زريں حضرت قاضی ثناء اللہ پانی پتی)