Radoslav Brđanin
| |
potpredsjednik Vlade Republike Srpske
| |
| Na dužnosti 1992. – 1996. | |
| Predsjednik | Radovan Karadžić |
|---|---|
ministar građenja, prostornog uređenja i saobraćaja u vladi Srpske Republike BiH
| |
| Na dužnosti 1992. – 1999. | |
predsjednik Kriznog štaba Autonomne Regije Krajine
| |
| Na dužnosti 1991. – 1992. | |
| Rođen/a | 9. 2. 1948. Čelinac, Bosna i Hercegovina |
| Državljanstvo | Srbin |
| Politička stranka | Srpska demokratska stranka (BiH) |
| Vojna služba | |
| Bitke/ratovi | Rat u BiH |
Radoslav Brđanin (9.2. 1948., Čelinac - 7.9. 2022., Banja Luka) bio je vodeća politička ličnost u Autonomnoj regiji Krajina (ARK). Tijekom rata u Bosni i Hercegovini 1990-ih, bio je na ključnim položajima na opštinskom, regionalnom i republičkom nivou, među ostalim, bio je prvi potpredsjednik Skupštine ARK-a, predsjednik Kriznog štaba ARK-a, a kasnije je bio vršilac dužnosti potpredsjednika Vlade za proizvodnju, ministar za građevinarstvo, saobraćaj i komunalne djelatnosti i vršilac dužnosti potpredsjednika Vlade Republike Srpske (RS). Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) osudio ga je zbog raznih zločina na 30 godina zatvorske kazne.[1]
Radoslav Brđanin rodio se 1948. u Čelincu. Po obrazovanju inženjer, uključio se u politiku 1990. kada je postao član SDS-a. Igrao je značajnu ulogu na sva tri nivoa rukovodstva bosanskih Srba: opštinskom, regionalnom i republičkom.[2] Na opštinskom nivou, Brđanin je 19.12. 1990. imenovan za predsjednika Izvršnog odbora opštine Čelinac. 13.5. 1992., Skupština opštine Čelinac imenovala ga je za člana Kriznog štaba opštine Čelinac.[2] Nakon što je u proljeće 1992. SOS zauzeo Banja Luku, formiran je Krizni štab opštine Banja Luka i optuženi je postao njegov član, kao predstavnik Skupštine ARK-a. U Kriznom štabu opštine Banja Luka, optuženi je postavljen za predsjednika Komisije za niveliranje kadrova. Na regionalnom nivou, poslije osnivanja Zajedničkih opština bosanske Krajine (ZOBK-a) 26.4. 1991., Brđanin je imenovan za prvog potpredsjednika Skupštine ZOBK-a.[2] Postao je i član kadrovske komisije ZOBK-a. 16.9. 1991., ZOBK je transformisan u ARK i Brđanin je, shodno svom ranijem položaju u ZOBK-u, postao prvi potpredsjednik Skupštine ARK-a. Dana 29.10. 1991., Brđanin se opštinskim organima ARK-a predstavio kao "koordinator za sprovođenje odluka".[2]
Kada je formiran Krizni štab ARK-a, i za njegovog predsjednika je imenovan Brđanin. 13.5. 1992., Krizni štab ARK-a ga je imenovao u Izvršno vijeće ARK-a kao sekretara Sekretarijata za saobraćaj i veze, građevinarstvo i prostorno uređenje i Fonda za magistralne i regionalne puteve.[3] Dana 9.7. 1992., Krizni štab ARK-a se preimenovao u Ratno predsjedništvo ARK-a, zadržavši pritom iste nadležnosti. On je tada postao predsjednik Ratnog predsjedništva ARK-a. Na prvim višestranačkim izborima je izabran za poslanika SDS-a iz opštine Čelinac u Skupštini SRBiH.[3] Nakon što se 24.10. 1991. SDS povukao iz višestranačke Skupštine SRBiH i poslije osnivanja Srpske Republike BiH 9.1. 1992., Brđanin je postao poslanik u Skupštini Srpske Republike BiH. Dana 15.9. 1992., nakon što je ARK ukinut kao teritorijalna jedinica Srpske Republike BiH, Skupština Srpske Republike BiH je imenovala optuženog za vršioca dužnosti potpredsjednika vlade za proizvodnju.[3] Istog je dana postavljen i za ministra građenja, prostornog uređenja i saobraćaja u vladi Srpske Republike BiH.[3]
Brđanin je bio u neposrednoj vezi s Radovanom Karadžićem i drugim rukovodiocima bosanskih Srba i od njih je dobijao uputstva.[4] Bliske kontakte koje je optuženi imao s najužim rukovodstvom Srpske Republike BiH pokazuje i činjenica da je na sjednicama Skupštine srpskog naroda u BiH sjedio u prvom redu, među najvišim članovima SDS-a.[4]
Brđanin je podržavao Strateški plan kao i rukovodstvo RS-a, te je namjeravao da poveže područja BiH na kojima su živjeli Srbi u jednu cjelinu, ostvari kontrolu nad tim područjima i stvori zasebnu državu bosanskih Srba, iz koje bi većina nesrba bila trajno uklonjena. Znao je da se Strateški plan može provesti samo upotrebom sile i straha.[5]
Brđanin je javno iznio nekoliko štetnih izjava na televiziji, radiju i novinama koje su namjerno pojačale strah Srba od Bošnjaka i Hrvata. Te izjave su imale loše posljedice na suživot između tri naroda Bosne te su potaknule i podržavale napade protiv nesrpskih stanovnika. Nekoliko njegovih citata:
Zahvaljujući svojim položajima vlasti, on je imao pristup medijima. Od rukovodilaca na regionalnom nivou, upravo se Brđanin najčešće pojavljivao u medijima. Zbog toga što je bio na položaju vlasti, njegove javne izjave su imale veću težinu, kako u očima Srba, tako i nesrba.[6] Huškao je nacionalne grupe jednu protiv druge, pozivao na otpuštanje Bošnjaka i Hrvata s posla te je govorio protiv miješanih brakova.[7] Iz straha za svoju sigurnost, veliki broj Bošnjaka i Hrvata je stoga napustio područja bosanske Krajine.
MKSJ je protiv njega podignuo optužnicu 1999. godine zbog zločina protiv Bošnjaka i Hrvata na području pod njegovom kontrolom (Banja Luka, Prijedor, Sanski Most, Ključ, Kotor-Varoš, Bosanski Novi). Dok je još bio zastupnik u skupštini RS-a, optužnica je stupila na snagu, te ga je ubrzo uhitio SFOR. Prebačen je potom u Haag. 2000. se izjasnio da nije kriv ni po jednoj točki optužbe. Suđenje je počelo početkom 2002.
2004. osuđen je za progone, mučenje, deportacije, nehumana djela (prisilno premještanje), bezobzirno razaranje gradova, naselja i sela koje nije opravdano vojnom nuždom, uništavanje ili hotimično nanošenje štete ustanovama namijenjenim religiji, hotimično lišavanje života; mučenje. Ipak, oslobođen je dvije najteže optužbe: za genocid i istrebljenje.[8] U presudi je utvrđeno da je "uz pomoć propagande usmjerene protiv nesrpskih stanovnika postigao strateški cilj rješavanja nesrpskog stanovništva" velikih dijelova RS-a. Isprva je osuđen na 32 godine zatvora,[9] da bi pravomoćnom presudom osuđen na 30 godina.[10] Poslan je u Dansku na služenje kazne.