Todo modo

Todo modo
Režija	Elio Petri
Produkcija	Daniele Senatore
Scenario	Berto Pelosso Elio Petri (po istoimenom delu Leonarda Sciascije)
Uloge	Gian Maria Volonté Marcello Mastroianni Mariangela Melato
Muzika	Ennio Morricone
Premijera	30. 4. 1976 (1976-04-30) (Italija)[1]
Jezik	italijanski
Trajanje	130 min.
Država	Italija
Kompanija
Studio	Cinevera
Distributer	PIC
Tehnička ekipa
Fotografija	Luigi Kuveiller
Montaža	Ruggero Mastroianni

Todo modo^[a] je italijanski satirični film iz 1976. godine u režiji Elia Petrija s Gian Marijom Volontéom i Marcellom Mastroiannijem u glavnim ulogama.^[4][5][6] Delimično je zasnovan na istoimenom romanu Leonarda Sciascie.

Radnja

Tokom misteriozne epidemije u Italiji, grupa političkih lidera, industrijalaca i bankara vladajuće stranke, demohrišćana, stižu u podzemni hotel pod nazivom Zafer. Centralna ličnost stranke, predsednik M., i ostali se sestaju kako bi učestvovali u godišnjem trodnevnom povlačenju, inspirisanom Duhovnim vežbama Ignacija de Lojole. Povlačenje služi kao vrsta iskupljenja za njihove zločine počinjene zbog korupcije i pohlepe, a zatim i obnavljanje strukture stranke, lidera i interesa kako bi se održala vlast u zemlji. Religiozne vežbe se praktikuju pod vođstvom sveštenika Don Gaetana, koji izražava prezir prema demohrišćanima. Tokom naredna tri dana, članovi stranke postaju žrtve serije tajanstvenih ubistava, koja se nadovezuju jedno na drugo uprkos istragama policije.

U poslednjoj sceni, M., jedini preživeli član partije, šeta kroz čistinu ispred hotela, gde su nagomilani leševi ubijenih. Recitiujući Lojoline duhovne vežbe, zahteva od svog šofera da ga ubije.

Uloge

• Gian Maria Volonté: M. (predsednik)
• Marcello Mastroianni: Don Gaetano
• Mariangela Melato: Giacinta, predsednikova supruga
• Ciccio Ingrassia: Voltrano
• Franco Citti: predsednikov šofer
• Tino Scotti: kuvar
• Renato Salvatori: Dr. Scalambri, sudija
• Michel Piccoli: on
• Cesare Gelli: Arras, zamenik komesara
• Adriano Amidei Migliano: Capra Porfiri
• Guerrino Crivello: televizijski voditelj

Istorijat i tematika

Snimljen tokom Olovnih godina i nakon Petrijevog filma Radnička klasa ide u raj (1971), Todo Modo, inspirisan istoimenim romanom Leonarda Sciascia, se može opisati kao groteskna farsa. Film je i ekspresionističko-alegorijska kritika političke korupcije i pohlepe. Petrijevi biografi Federico Bacci, Nicola Guarneri i Stefano Leone napisali su da je film portret „devijantnog” mentalnog sklopa demohrišćana.^[7]

Produkcija

Upleo sam i Sciasciija u film (...), i činilo mi se, ne samo da sledim njegovu volju (...), već da evociram tu klimu veoma mračne farse koja je postojala, a i dalje postoji u Italiji.

— Elio Petri (1979)^[8]

Volontéov lik, „M.” (koji ne postoji u Sciascovoj knjizi)^[9] je napisan po uzoru na Alda Mora, tadašnjeg premijera Italije.^[5] Petri je napisao u svom dnevniku da je Volonté bio toliko posvećen svojoj ulozi da je usvojio pokrete i intonaciju Moroa.^[5] Petri je napomenuo da je morao da odbaci materijal koji je nastao tokom prva dva dana snimanja, jer je sličnost između Volontéa i Moroa „bila sramotna, skoro mučna”.

Muzika je prvobitno bila poverena Charlesu Mingusu. Lična neslaganja i Petrijevo nezadovoljstvo Mingusovim radom doveli su do prekida njihove saradnje. Renzo Arbore, tadašnji partner Mariangele Melato, smatrao je da je Mingusov materijal recikliran iz njegovih prethodnih radova i da ne odovara atmosferi filma. Petri je na kraju zamolio Ennija Morriconea da komponuje muziku za film. Morricone je nekoliko dana kasnije dostavio partituru inspirisanu kompozicijama Oliviera Messiaena, kako je Petri i tražio.

Premijera i prijem

Todo modo je od samog početka predmet kontroverzi.^[10] Snimljen je tokom Moroove vlade, perioda obeleženog raspravama o kompromisu između demohrišćana i PCI-ja. Petri je tvrdio da su, zbog novonastalih kompromisa sa demohrišćanima, komunisti uglavnom kritikovali njegov film u javnom diskursu, dok su ga privatno hvalili.^[11]

Film je označio kraj saradnje Petrija i Volontèa. Warner Communications je odlučio da ne objavi film u Sjedinjenim Državama, uprkos uspehu Petrijevih prethodnih filmova.

U svojoj recenziji za L'espresso, Alberto Moravija je tvrdio da je film vođen isključivo Petrijevom „mržnjom prema vladajućoj grupi koja je trenutno na vlasti u Italiji”.^[12] Leonardo Sciascia je branio Petrijevu adaptaciju, rekavši: „Todo modo je suštinski Pasolinijev film, u smislu da je suđenje koje je Pasolini želeo, a nije mogao da pokrene protiv vladajuće klase demokršćana isto ono koje je Petri postigao, i to je proces koji je nalik na pogubljenje... Ne postoji bolja hrišćanska demokratija koja se razlikuje od one najgore, Moro koji se izdvaja kao bolji od Fanfanija. Postoji samo jedna hrišćanska demokratija sa kojom se italijanski narod mora radikalno pomiriti.”^[9] Dve godine kasnije, nakon atentata na Alda Mora od strane Crvenih brigada, film je, u zavisnosti od regije, ili povučen iz distribucije^[13] ili potpuno zabranjen.^[14]

Godine 2014. film, restauriran od strane Cineteca di Bologna i Nacionalnog muzeja kinematografije u Torinu,^[5][6] prikazan je na 71. Međunarodnom filmskom festivalu u Veneciji. Originalna traka filma je trenutno izgubljena.^[11]

Nagrade

• Globo d'oro za najboljeg glumca (Marcello Mastroianni)^[15]
• Globo d'oro za najbolju glumicu (Mariangela Melato)^[15]
• Nastro d'Argento za najbolju sporednu mušku ulogu (Ciccio Ingrassia)^[6]

Napomene

1. Naslov se odnosi na citat Ignacija de Lojole: „Todo modo para buscar la voluntad divina“, u prevodu: „Koristite sva sredstva u potrazi za božanskom voljom“.^[2][3]

Reference

1. „Todo modo” (it). Cinematografo. Pristupljeno 20 December 2023. 
2. Liehm, Mira (1984). Passion and Defiance: Italian Film from 1942 to the Present. University of California Press. str. 354. ISBN 9780520057449. 
3. Canby, Vincent (14 December 1979). „Screen: Two Vehicles For Mastroianni at Thalia”. The New York Times. Pristupljeno 20 December 2023. 
4. „Todo Modo. 1976. Directed by Elio Petri”. Museum of Modern Art. 2014. Pristupljeno 20 December 2023. 
5. Giubilei, Franco (1 September 2014). „Restaurato "Todo Modo", il film che anticipò l'uccisione di Aldo Moro” (it). La Stampa. Pristupljeno 14 March 2018. 
6. Liehm, Mira (1984) (en). Passion and Defiance: Italian Film from 1942 to the Present. University of California Press. str. 354. ISBN 9780520057449. 
7. Petri, Elio; Bacci, Federico; Guarneri, Nicola; Leone, Stefano (2006) (it). Un amore lungo: tre inediti di Elio Petri. Feltrinelli Editore. str. 11. ISBN 9788807740213. 
8. Elio Petri,Scritti di cinema e di vita, p. 155, a cura di J.A.Gili, Bulzoni editore, 2007.
9. „Todo modo” (it). Treccani. Pristupljeno 20 December 2023. 
10. „Todo modo” (it). Treccani. Pristupljeno 20 December 2023. 
11. Gaudio. ISBN 9788868123710. 
12. „Todo modo: antologia critica” (it). 
13. „Todo Modo. 1976. Directed by Elio Petri”. Museum of Modern Art. 2014. Pristupljeno 20 December 2023. 
14. Resmini, Mauro. Italian Political Cinema: Figures of the Long '68. University of Minnesota Press. ISBN 9781517911386. 
15. Todo modo (1976) - Awards - IMDb (in Engleski (SAD)). Retrieved 2024-06-23 – via www.imdb.com.

Vanjske veze

• Todo modo na sajtu IMDb
• Todo modo na Rotten Tomatoes-u (en)