Tempulli Thjagaraxha në Tiruvotijur

13°9′N 80°18′E / 13.150°N 80.300°E / 13.150; 80.300

Gopurami i tempullit Thyagaraswaramy

Tempulli Thyagaraja në Tiruvotiyur (i quajtur edhe Tempulli Thiruvotriyur Thiyagaraja Swamy, Tempulli Thiyagaraja Swamy si dhe Tempulli Vadivudai Amman) është një tempull hindu kushtuar Shivës. Është i vendosur në Tiruvottiyur në pjesën veriore të Chennait në shtetin indian Tamil Nadu. Tempulli lartësohet nga hymnet e Tevaramit të nayanarëve shaivitë, poetët-shenjtë tamilë të shekullit të VII dhe për rredhojë i klasifikuar si Paadal Petra Sthalam. Tempulli është i lidhur ngushtësisht me poetët-shenjtë Sundarar dhe Pattinathar. Tempulli ka qenë ndërtuar nga Dinastia Pallava në shekullin e VII dhe i zgjeruar gjerësisht nga mbretërit Chola gjatë shekullit të XI. Ai ka një kullë portiku (gopurami) me shtatë kate, një depozitë tempullore, me një sipërfaqe të përgjithshme që e kalon në 1 akre. Ai administrohet dhe mirëmbahet nga Bordi i Besimit Hindu dhe Përkrahjes së Bamirësisë në Qeverinë e Tamil Nadusë. Tempulli ngjason me Tempullin Thygaraja në Tiruvarur pasi të dy tempujt u zgjeruan nga Rajendra Chola I dhe të dy paraqesin të njëtat poza kërcimi të Shivës.

Legjendat

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Brahma është perëndia hindu e krijimit dhe një nga tre hyjnitë kryesore të Hinduizmit, ku të tjerët janë Vishnu dhe Shiva. Ai krijoi si zotat ashtu dhe demonët – të dy këta grupe luftojnë kundër njëri-tjetrit. Ndërsa demontë që quhen asura përdorin fuqinë fizike, zotat e quajtur deva përdorin fuqinë e Vedave, teksteve të shenjta.[1] Njëherë, dy asura, Madhu dhe Kaithaba mashtruan zotat duke u vjedhur vedat, i coptuan ato dhe i fshehën në fundin e detit. Vishnu i luftoi asurat, por nuk mundi te mposhtëte ata.[1] Ai iu lut Shivës dhe Parvatit dhe me bekimin e tyre ai qe i aftë ti mposhtëte demonët.[1] Ai mori formën e Matsyas, peshk me kokë njerëzore, për të kërkuar vedat.[1] Vedat e rekuperuara nga fundi i detit u sollën nga hyjnia në këtë tempull, ku i ribashkoi dhe purifikoi ato.[1] Pema e dëshirave të zotave, makizha, u bë pema e shenjtë e tempullit.[2]

Historia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Tempulli Thyagaraswamy

Tempulli ishte qendra e mësimit, me sallat brenda tempullit që funksiononin si vende për diskutime fetare në lëndë si vyakarna (përkthimi), Somasiddantha (filozofia) dhe gramatika e Paninit.[3][4] Bashkangjitur me tempullin ndodhej një strehim vetmitar eremiti gjatë shekullit të IX, e kryesuar nga Caturananas Pandithari.[4] Tempulli zhvillonte gjithashtu diskutime filozofike dhe mbi gramatikën.[5] Ka referenca për recitalin e Prabhakaras, Rudras, Yamalas, Puranas, Sivadharmas, Panchangas dhe Bharatas.[3] Tokat u dhuroheshin studiuesve të ditur dhe gjeratës së tyre si Vedavritti, Bhattavriti, Vaidyavritti dhe Archanavritti.[3] Brenda tempullit gjendet një numër mbishkrimesh që datojnë nga Periudha Pallava.[4] Sankaracharya, studiuesi i shekullit të VIII i shkollës advaita të Hinduizmit mendohet se e ka vizituar tempullin për të larguar fuqinë e keqe. Tempulli u ndërtua fillimisht nga Dinastia Pallava dhe u rikonstruktua më vonë nga Rajendra Chola I.[5] Mbishkrimi që daton nga viti 954, viti i pestë i mbretit Chola, Gandaraditya tregon për dhurimin e 90 deleve për djegien e kandilave dhe ilavilakut, një kandil i bërë në Sri Lanka.[6] Mbishkrimi që daton nga viti 1046 tregon se 64 statuja bronxi nayanmar u vendosën në tempull.[7] Në tempull kishte një numër po prej 64 vajzash kërcimtare të quajtura Devadasi, që ndaheshin në dy grupe - valankai dasis kërcente për Thyagarajan, ndërsa idangai dasis kërcente për Vadivudai Ammanin.[8] Gjatë mbretërimit të Malik Kafurit, një pjesë e tempullit u shkatërrua dhe idhujt prej bronxi të pranishëm tani në tempull u vendosën gjatë Periudhës Vijayanagara në shekullin e XV.[7] Një mbishkrim i shekullit të XIII tregon praktikën e flijimit të kafshëve për hyjneshën, që vazhdoi bashkë me ofrimin e pijeve intoksikuese deri në fillim të viteve 2000.[9] Shenjtët e famshëm si Pattinathari, Topeswamigali dhe Ramalinga Swamigali jetuan në këtë qytezë dhe iu lutën Thyagarajas po në këtë tempull. Ky vend është gjithashtu shtëpia e Thiruvottiyur Thyagayyarit që është një kompozitor dhe poet karnatik.

Tempulli

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Faltorja e Vadivudai Ammanit

Hyjnia kryesuese është Aadhipureeswarari, që paraqitet në formën e një pirgu balte[9] i mbuluar nga një armaturë. Gjatë ditës së hënës së plotë të muajit tamil të karthigait, armatura hiqet dhe paraqitja e perëndisë bëhet e dukshme për besimtarët. Hyjnia vajoset me vajra punugu, javvadhu dhe sampirani. Në krahun verior të tempullit ndodhet një faltore kushtuar Durgës. Brenda kompleksit të tempullit kryesor – pikërisht përkundrejt faltores kryesore gjendet faltorja e Nataraxhas dhe në koshta është faltorja e Ganapatit. Ganapati është i njohur si Gunalaya Ganapati (banesa e lumturisë) dhe pasi ecën në mënyrë rituale përreth faltores gjendet statuja e Adi Shankaras –pak mbrapa faltores kryesore brenda kompleksit. Të vendosura aty gjenden edhe hyjni si Subrahmanya. Statuja e Dakshinamurthyt është në Koshtan veriore e drejtuar nga jugu dhe duke shkuar te nënkompleksi i faltores së Kalit. Adi Shankara thuhet se ka vendosur një çakra për të qetësuar Devin dhe për ta bërë atë Sowmya roopi ( të qetë dhe shkëlqyese). Deri më sot – një grup i zgjedhur prej familjeve Nampoothiri kryejnë puxha dhe aradhana për këtë hyjni dhe hyjneshën siç dëshironte Adi Shankara. Emri i hyjneshën në këtë tempull është Vadivudai Amman e mbiquajtur Tripurasundari. Hyjnesha bujtet në një faltore të veçantë brenda kompleksit tempullor. Hyjni të tjera të pranishme në tempull janë Thiruptheeswarari, Kuzhandhai Eesari, Jaganadhari, Annamalayari, Jambukeswarari, Nagalingari, Meenakshi, Sundareswarari, Sagasralingami, Amirthakandeesari, Gowrieeswarari dhe Ekapaadhari. Në këtë tempull besohet se janë adhuruar njëzet e shtatë yjet e kalendarit tamil.

Kulti i Thyagarajas

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Megjithëse hyjnia kryesuese e tempullit është Adipuriswarari, tempulli është ngushtësisht i lidhur me kultin e Thyagarajas së Shaivizmit.[10] Somaskanda është forma ikonike e Thyagarajas dhe besohet se është shfaqur nga shekulli i X, periudha që koinçidon me mbretërimin e Raja Raja Cholas.[11] Shenjti i shekullit të VIII Sundarari besohet se e ka përhapur kultin nga Tiruvaruri te ky tempull.[10] Hyjnia e mashtroi atë duke e bërë atë të bënte një betim që nuk do ta linte kurr Tiruvottriyurin, por ai e theu premtimin dhe u bë i verbër.[10] Perëndia e Tiruvottriyurit dhe ajo e Tiruvarurit janë të njëjta në aspektin e përvojës fetare, por sipas traditës së pelegrinazhit, Tiruvottriyuri ballafaqohet pasi Sundarari e braktisi dhe u rikthye në Tiruvarur.[10] Kjo ngjarje festohet çdo vit në tempull.[10] Shtatë format e kërcimit të Thyagarajas, Sapthavitankami, është paraqitur në rrjetin e kultit që përfshin Tempullin Thyagarajar në Tiruvarur, Tempullin Dharbaranyeswarar në Tirunallar, Tempullin Kayarohanaswamy në Nagapattinam, Tempullin Kannayariamudayar në Thirukarayil, Tempullin Brahmapureeswarar në Thirukkuvalai, Tempullin Vaimoornaathar në Tiruvaimur dhe Tempullin Vedaranyeswarar në Vedaranyam.[12] Tempulli i Tiruvottiyurit është vendosur në qendër të një rrjeti të ngjashëm që përfshin Tempullin Marundeeswarar në Tiruvanmiyur, Accalpuramin në Sirkali dhe Tirukachoorin pranë Singaperumalkoilit, të konsideruar më të afërt me mitin e Tiruvarurit.[12] Si tempujt e Tiruvarurit ashtu dhe të Tiruvottriyurit besohet se kanë të njëjtat poza kërcimi të Shivës, siç tregohen nga Tiruvorriyurpuranami.[13] Modeli i kërcimit të tempullit quhet Padamanatanam, një vazhdim i Tempullit të Tiruvarurit – Vishnu besohet se është tërbuar dhe e ka humbur kërcimin në Tiruvarur dheThyagaraja i kërkoi atij të shkonte në Tiruvottriyur ku ai premtoi të kryente të njëjtin kërcim.[14]

Përmendja nga literatura

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Tempulli lartësohet në vargjet e Tevaramit, vepra kanonike e shaivite e shekullit të VII shkruar nga poetët e shenjtë Appar, Sundarar dhe Sambander. Tempulli ishte shtëpia e shenjtit hindu Pattinathar[15] dhe vendndodhja ku ai mori samadhin në formën e një lingami. Ai është vendlindja e Kaliya Nayanarit, një pre 63 nayanarëve. Ky tempull i vjetër zë një vend të rëndësishëm në historinë shaivite tamile pasi është vendi ku supozohet se ndodhi martesa e Sree Gnanasambandarit por që përfundoi me përthithjen e Sree Gnanasambandarit me mjaft të tjerë në jyothi përpara se martesa të zyrtarizohej. Kompozitori karnatik Tyagaraja e vizitoi këtë tempull[15] dhe kompozoi Thiruvottiyur Pancharatnan ose 5 stolitë në lavde për hyjneshën Sree Tripurasundari. Tiruvorriyur Mummanikovai është një vepër që i thur lavde hyjnisë së tempullit.[16] Tiruvorriyur Antathi është një vepër e shekullit të XIX e Gnanasampathavaranit që i thur po ashtu lavde hyjnisë së tempullit.[16] Tiruvorriyur Moovar Tamili është një ekstrakt i Tevaramit i kushtuar tempullit. Tiruvorriyur Nadana Sarithrami është një paraqitje historike e kërcimit në tempull[16] Vadivudaiampal Asiriyaviruthami i Rama Mudaliarit, Vadivudaiamman Kummipadali, Vadivudaiamman Navarattinami dhe Vadivudaiamman Panssarathinami i Kanniappa Uvattiyayarit janë vepra të shekullit të XIX që lartësojnë Vadivudaiammanin, bashkëshorten e parë të hyjnisë kryesuese të tempullit.[17] Shenjti i shekullit të nëntëmbëdhjetë, Shri Ramalinga Adigalar ishte një vizitor i përditshëm në këtë tempull gjatë moshës së tij të rinisë dhe ka kënduar shumë poema në nder të kësaj hyjnie. Shenjti tjetër i rëndësishëm i lidhur me këtë tempull është Shri Topeswamy.

Festat

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Festa kryesore zhvillohet në muajin tamil të Masit (shkurt–mars)[18][19] dhe që mbledh historikisht turma të mëdha besimtarësh.[20] Gjatë ditës së tetë kryhet një funksion shtesë i quajtur Mahiladisevai.[18] Faltorja e Durgadevit në krahun verior të tempullit është e lidhur me Kannagin, protagonistin e Silappadikaramit, një epos tamil i shekullit të II.[4] Çdo vit zhvillohet një festë 15-ditëshe në nder të Durga Devit dhe gjatë ditës së fundit, çatia me kashtë e eventit digjet për të simbolizuar Kannagin që dogji Madurain fund të eposit.[4][19]

Administrimi i tempullit

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gjatë periudhës nga viti 1786 deri në vitin 1831, kishte përplasje të shpeshta midis kastave të djathta që përfshinin zejtarët dhe të varfërit dhe kastat e majta që përfshinin të pasurit dhe tregtarët e vegjël.[21][22] Ishte praktikë e administratorëve britanikë të jepnin zyrën e kryeadministratorit të tempullit tregtarëve të pasur. Sipas kësaj tradite, Lingi Chetti e drejtoi nga viti 1754,[21] dhe pas vdekjes së tij, familja e tij e trashëgoi postin. Njerëzit e kastës së djathtë u acaruan shumë që posti u trashëgua nga kasta e majtë. Në gusht të vitit 1786, kasta e majtë i dërgoi një peticion guvernatorit dhe këshillit të Fort St. George duke deklaruar se kasta e djathtë nuk kishte të drejtë mbi administrimin e tempullit dhe ishin përfshirë në sulmimin e një personi të kastës së majtë.[21][22] Britaniku e anashkalonte duke deklaruar se të dyja kishin të drejtën të kryenin ceremonitë e tyre sipas zakoneve përkatëse. U shpall gjithashtu se çdo përfaqësues do të ishte përgjegjës për shkeljet. Ndërsa kasta e majtë e pranoi, kasta e djathtë i ndaloi praktikat e saj. Pati përplasje të të nisura nga të dyja krahët dhe njëherë rezultoi në sulmin sepoyët (ushtarë indianë nën drejtimin britanik apo evropianëve të tjerë kolonizatorë) të përfshirë në mbrojtje.[22] Mosmarrveshjet u përsëritën prapë gjatë vitit 1828 kur prifti i tempullit u ankua rreth krye administratorit.[21] Në vitin 1831, pati ankesa të ripërsëritura kundër krye-administratorit mbi autoritetin e vajzave që kërcenin dhe të drejtës së tij në administrimin e tempullit duke deklaruar parregullsi financiare.[21] Vajzat kërcimtare u hoqën menjëherë nga tempulli. Administratori zonal përkrahu veprimin kundër vajzave kërcimtare dhe deklaroi se Arunachala Chetti i krahut të majtë duhet të ishte administratori i tempullit. Iu sugjerua gjithashtu kastës së djathtë që anjë ankesë nuk do të pranohej përveç rasteve të veçanta që do të tregonin se kasta e djathtë ishte larguar nga zakonet.[21]

Shiko edhe

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ a b c d e Eisenstadt, Shmuel Noah (1984). Orthodoxy, Heterodoxy, and Dissent in India. fq. 22. ISBN 3-11-009659-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ Eisenstadt, Shmuel Noah (1984). Orthodoxy, Heterodoxy, and Dissent in India. fq. 13. ISBN 3-11-009659-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ a b c Ayyar, P. V. Jagadisa (1991). South Indian shrines: illustrated. fq. 18. ISBN 81-206-0151-3. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ a b c d e Madras Tercentenary Celebration Committee (1994). The Madras Tercentenary Commemoration Volume. fq. 357. ISBN 81-206-0537-3. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ a b Kamath, Rina (2000). Chennai. Orient Longman Limited. fq. 275. ISBN 9788125013785. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Rasanayagam, C. (2003). Ancient Jaffna: Being a Research Into the History of Jaffna from Very Early Times to Portuguese Period. fq. 261. ISBN 0-231-07188-4. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ a b Vidya Dehejia (1990). Art of the Imperial Cholas. Columbia University Press. fq. 123–4. ISBN 0231071884. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Ghose, Rajeshwari (1996). The Tyāgarāja cult in Tamilnāḍu: a study in conflict and accommodation. fq. 33. ISBN 81-208-1391-X. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ a b Hastings, James (2003). John A. Selbie (redaktor) (red.). Encyclopedia of Religion and Ethics, Part 21. fq. 92. ISBN 0-7661-3700-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ a b c d e Ghose, Rajeshwari (1996). The Tyāgarāja cult in Tamilnāḍu: a study in conflict and accommodation. fq. 146. ISBN 81-208-1391-X. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Ghose, Rajeshwari (1996). The Tyāgarāja cult in Tamilnāḍu: a study in conflict and accommodation. fq. 24. ISBN 81-208-1391-X. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ a b Ghose, Rajeshwari (1996). The Tyāgarāja cult in Tamilnāḍu: a study in conflict and accommodation. fq. 64. ISBN 81-208-1391-X. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ Ghose, Rajeshwari (1996). The Tyāgarāja cult in Tamilnāḍu: a study in conflict and accommodation. fq. 89–90. ISBN 81-208-1391-X. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Ghose, Rajeshwari (1996). The Tyāgarāja cult in Tamilnāḍu: a study in conflict and accommodation. fq. 99-100. ISBN 81-208-1391-X. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ a b Hurd, James (2010). Temples of Tamilnad. fq. 37. ISBN 978-1-4134-3843-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ a b c Murdoch, John (1865). Classified Catalogue of Tamil Printed Books with introductory notices. fq. 92–3. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ Murdoch, John (1865). Classified Catalogue of Tamil Printed Books with introductory notices. fq. 97. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ a b Gopal K. Bhargava; Shankarlal C. Bhatt (2006). Land and people of Indian states and union territories. 25. Tamil Nadu. fq. 457. ISBN 81-7835-381-4. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  19. ^ a b Rasheed, Abdur (1907). The travellers' companion: containing a brief description of places of pilgrimage and important towns in India. fq. 255. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  20. ^ Imperial Gazetteer of India: Volume 17: Provincial Series. 1908. fq. 563. Marrë më 20 tetor 2009. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  21. ^ a b c d e f Mukund, Kanakalatha (2005). The View from Below: Indigenous Society, Temples, and the Early Colonial State in Tamil Nadu 1700-1835. Hyderabad: Orient Longman Private Limited. fq. 81–5. ISBN 81-250-2800-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  22. ^ a b c Brimnes, Niels (1999). Constructing the Colonial Encounter: Right and Left Hand Castes in Early Colonial South India. fq. 81–3. ISBN 0700711066. Marrë më 20 qershor 2012. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Bibliografia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Lidhje të jashtme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]