Wikang Kalinga

Kalinga
Katutubo sa	Pilipinas
Rehiyon	Karamihan sa lugar ng Kalinga, hilagang bahagi ng Lalawigang Bundok, silangang bahagi ng Abra at katimugang bahagi ng Apayao, na lahat sa Luzon
Mga natibong tagapagsalita	(110,000 ang nasipi 1998–2008)[1] Walang taya para sa Lambak ng Mabaka
Pamilya	Austronesyo Malayo-Polynesiyo Pilipinas Hilagang Luzon Meso-Cordillerano Gitnang Cordillerano Kalinga–Itneg Kalinga
Mga kodigong pangwika
ISO 639-3	Marami: bjx – Banao Itneg tis – Masadiit Itneg ity – Moyadan Itneg kyb – Butbut Kalinga kmk – Limos Kalinga kml – Tanudan Kalinga knb – Lubuagan Kalinga kkg – Mabaka Valley Kalinga kmd – Madukayang Kalinga ksc – Katimugang Kalinga (Bangad)
Glottolog	kali1311
Lugar kung saan sinasalita ang kontinuong diyalektong Kalinga ayon sa Ethnologue

Ang Kalinga (PPA: [kaliŋɡa]) ay isang kontinuong diyalekto ng lalawigan ng Kalinga sa Pilipinas, na sinasalita ng mga Kalinga, kaagapay ng Ilokano. Ang bariyedad na Banag Itneg ay hindi isa sa mga katabing mga wikang Itneg.

Mga diyalekto

Hinati ni Ronald Himes (1997) ang Kalinga sa tatlong diyalekto: Masadiit (sa Abra), Hilagang Kalinga, at Timog-Gitnang Kalinga.^[2]

Iniulat ng Ethnologue ang sumusunod na mga lokasyon para sa bawat walong wika ng Kalinga na tinukoy nila. Inuri ang Banao Itneg ng Ethnologue bilang Kalinga imbis na Itneg.

• Butbut Kalinga: sinasalita sa lalawigan ng Kalinga: Tinglayan at Butbut; Buscalan, Bugnay, Loccong, at Ngibat; Lungsod ng Tabuk, Lucnang, Pakak, Kataw, at Dinongsay. Sa Rizal din: Annunang, Malapiat, Andarayan, at Bua. 15,000 tagapagsalita. Ang katayuan ng wika ay 5 (developing o umuunlad),^[3] 1,000 monoglote. ^[3]
• Limos Kalinga (Limos-Liwan Kalinga, Hilagang Kalinga): sinasalita sa lalawigan ng Kalinga (Lungsod ng Tabuk, hilaga tungong hangganan) at bayan ng Conner, lalawigan ng Apayao. 12,700 tagapagsalita. Ang katayuan ng wika ay 5 (developing o umuunlad). ^[4]
• Lubuagan Kalinga: sinasalita sa lalawigan ng Kalinga (Lubuagan at Lungsod ng Tabuk). 30,000 tagapagsalita. Ang mga diyalekto ay Guinaang, Balbalasang, Ableg-Salegseg, at Balatok-Kalinga (Balatok-Itneg). Pasil Kalinga. ^[5], Ang katayuan ng wika ay 5 (developing o umuunlad). ^[5]
• Kalinga ng Lambak ng Mabaka (Kal-Uwan, Mabaka, Mabaka Itneg): sinasalita sa bayan ng Conner, lalawigan ng Apayao, gayon din sa kanlurang Abra at hilagang lalawigan ng Kalinga.
• Majukayang Kalinga (Madukayang): sinasalita sa Lungsod ng Tabuk, lalawigan ng Kalinga at sa bayan ng Paracelis, Lalawigang Bundok. 1,500 tagapagsalita noong 1990. ^[6], ang katayuan ng wika ay 6a. (Vigorous o Masigla). ^[6]
• Katimugang Kalinga: sinasalita sa lalawigan ng Kalinga (bayan ng Lubuagan; may ilan din sa Lungsod ng Tabuk) at Lalawigang Bundok (13 nayon ng mga bayan ng Sadanga at Sagada). 11,000 tagapagsalita ayon noong 1980.^[7] Ang mga diyalekto ay Mallango, Sumadel, Bangad, at Tinglayan.^[8]
• Tanudan Kalinga (Mababang Tanudan, Mababang Tanudan Kalinga, Mangali Kalinga): sinasalita sa dulong timog ng lambak ng Tanudan sa lalawigan ng Kalinga. 11,200 tagapagsalita ayon noong 1998. Ang mga diyalekto ay Minangali (Mangali), Tinaloctoc (Taluctoc), Pinangol (Pangul), Dacalan, at Lubo.ng katayuan ng wika ay 5 (developing o umuunlad). 1,120 monoglote. ^[9]
• Banao Itneg (Banao, Banaw, Itneg, Timggian, Tinguian, Vanaw, Vyanaw, Bhanaw Tinggian): sinsalita sa mga lalawigan ng Kalinga (mga bayan ng Balbalan at Pasil) at Abra (mga bayan ng Daguioman at Malibcong). 3,500 tagapagsalita ayon noong 2003. Ang mga diyalekto ay Malibcong Banao, Banao Pikekj, Gubang Itneg at Daguioman. ^[10]

Ponolohiya

Mga katinig

		Labiyal	Albeyolar	Palatal	Belar	Glotal
Ekplosiba	walang boses	p	t		k	ʔ
	binoses	b	d		ɡ
Nasal		m	n		ŋ
Prikatibo			s
Lateral			l
Aproksimado		w		j

Mga patinig

	Harap	Gitna	Likod
Sarado	i		u
Gitna		(ə)	o
Bukas		a

/a/ maaring may alopono din ng [ə]. ^[11][12]

Mga sanggunian

1. Banao Itneg sa Ethnologue (ika-18 ed., 2015)
   Masadiit Itneg sa Ethnologue (ika-18 ed., 2015)
   Moyadan Itneg sa Ethnologue (ika-18 ed., 2015)
   Butbut Kalinga sa Ethnologue (ika-18 ed., 2015)
   Limos Kalinga sa Ethnologue (ika-18 ed., 2015)
   Tanudan Kalinga sa Ethnologue (ika-18 ed., 2015)
   (Additional references under 'Language codes' in the information box)
2. Himes, Ronald S. (1997). "Reconstructions in Kalinga-Itneg". Oceanic Linguistics (sa wikang Ingles). 36 (1): 102–134. doi:10.2307/3623072. JSTOR 3623072.
3. "Kalinga, Butbut". Ethnologue (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2022-04-29.(kailangan ang suskripsyon)
4. "Ethnologue" (sa wikang Ingles).(kailangan ang suskripsyon)
5. "Kalinga, Lubuagan". Ethnologue (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2022-04-29.(kailangan ang suskripsyon)
6. "Kalinga, Majukayang". Ethnologue (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2022-04-29.(kailangan ang suskripsyon)
7. A Topical Vocabulary in English, Pilipino, Ilocano, and Southern Kalinga (sa wikang Ingles). Greenhills, Metro Manila: Summer Institute of Linguistics. 1980. pp. iv.
8. "Ethnologue" (sa wikang Ingles).(kailangan ang suskripsyon)
9. "Kalinga, Tanudan". Ethnologue (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2022-04-29.(kailangan ang suskripsyon)
10. "Kalinga, Vanaw". Ethnologue (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2022-04-29.(kailangan ang suskripsyon)
11. Gieser, C. Richard (1972). Kalinga sequential discourse (sa wikang Ingles). Philippine Journal of Linguistics 3. pp. 15–33.
12. Gieser, C. Richard (1958). The phonemes of Kalinga (sa wikang Ingles). In Studies in Philippine linguistics. pp. 10–23.

Karagdagang pagbabasa

• Ferreirinho, Naomi (1993). Selected topics in the grammar of Limos Kalinga, the Philippines. Pacific Linguistics Series B-109 (sa wikang Ingles). Canberra: Dept. of Linguistics, Research School of Pacific Studies, The Australian National University. doi:10.15144/PL-B109. hdl:1885/145804. ISBN 978-0-85883-419-4.
• Brainard, Sherri (1985). Upper Tanudan Kalinga texts. Studies in Philippine Linguistics Supplementary Series: Philippine Texts, 1 (sa wikang Ingles). Maynila: Linguistic Society of the Philippines and Summer Institute of Linguistics.
• Gieser, C. Richard (1987). Guinaang Kalinga texts. Studies in Philippine Linguistics Supplementary Series: Philippine Texts, 4 (sa wikang Ingles). Maynila: Linguistic Society of the Philippines and Summer Institute of Linguistics.
• Olson, Kenneth S.; Machlan, Glenn; Amangao, Nelson (2008). "Minangali (Kalinga) Digital Wordlist: Presentation Form". Language Documentation & Conservation (sa wikang Ingles). 2 (1). hdl:10125/1772.