Adagül, Borçka
| Adagül | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Adagül Adagül'ün Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Borçka |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[4] İhtiyar heyeti[4] |
| Rakım | 1020 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 205 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08400 |
Adagül, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Adagül köyünün eski adı, Adaguli'dir. Gürcüce bir yer adı olan Adaguli (ადაგული), Eski Gürcücede "yanma" anlamındaki "adagva" (ადაგვა) kelimesinden türemiştir ve "yanmış" (yer), "yanıklı" anlamına gelir.[5] Bugün Ardahan ilinin merkez ilçesinde bugün Edegül olarak anılan köyün eski adı da Adaguli idi. Bu köyün adı Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterine Adagul / Adagül (اداكول) olarak girmiştir.[6] Borçka'daki köyün adı Artvin üzerine 1927 tarihli Osmanlıca kitapta Edegul / Edegül (ۀدەكول) olarak geçer; ancak bu yer adı bu kitabın Latin harfli Türkçe baskına Sedegul / Sedegül olarak aktarılmıştır.[7][8] 93 Harbi'nin ardından Artvin bölgesine hakim olan Ruslar köyü Adaguli (Адагули) adıyla kaydetmiştir.[9]
Adaguli, tarihsel Gürcistan'ın güneybatı kesimini oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Klarceti, Gürcü Krallığı'nın prensliklerinden biriydi ve bu prensliğin merkezi Artanuci (Ardanuç) idi. Bu bölgeyi Osmanlılar 16. yüzyılın ilk yarısında Gürcülerden ele geçirdi.[10] Osmanlı idaresinde Çıldır Eyaleti içinde bulunuyordu. 19. yüzyılda Trabzon Vilayeti'de Lazistan Sancağı'na bağlıydı.
Adaguli, uzun bir süre Osmanlı yönetimi altında kaldıktan sonra, 93 Harbi’nde Ruslar eline geçti. Rus idaresinin 1886 yılında gerçekleştirdiği nüfus sayımında Batum sancağının (okrug) Gonio kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kazada Ebrika nahiyesinin (сельское общество: kırsal topluluk) köylerinden biriydi. Nüfusu 260 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir.[9] Köyde Vaşlidziri (ვაშლიძირი), Tke (ტყე), Kodela (კოდელა), Thilvana (თხილვანა), Didvake (დიდვაკე), Zedvake (ზედვაკე), Zedavenahi (ზედავენახი), Tskali (წყალი), Tskarostvali (წყაროსთვალი), Napudzari (ნაფუძარი), Çalivnari (ჭალივნარი), Naskidi (ნასყიდი), Sacamiklde (საჯამიკლდე), Sabaduri (საბადური), Oriklde (ორიკლდე), Cinçarhevi (ჯინჭარახევი), Zedvakebolo (ზედვაკებოლო), Tsitlobi (წითლობი) gibi günümüzde de kullanılan mevki adları da Adaguli’nin bir Gürcü yerleşmesi olduğunu göstermektedir.[11]
Adaguli, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusya'nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükûmetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından köy fiilen Türkiye'ye katıldı. Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de imzaladığı Moskova Antlaşması'yla Adaguli köyünü de kapsayan Artvin ile Ardahan bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı.[12]
Muvahhid Zeki’nin Artvin üzerine 1927 tarihli Osmanlıca kitabına göre Adagül, Borçka kasabasına yayan üç saat mesafedeydi. Doğusu, batısı ve kuzeyi dağlarla çevrili olan köy, güneyde Çoruh vadisine açılıyordu. Köydeki yarı kâgir evler iki katlıydı. Evlerin duvarlarında çoğu dinsel içerikli yazılar yer alıyordu.[13] Köy iyi bir havaya ve ılıman bir iklime sahipti. Adagül köyünde 26 hane vardı; 91’i erkek ve 86’sı kadın olmak üzere köyün nüfusu 177 kişiden oluşuyordu. Köyün halkı eğitime büyük ilgi duyuyordu. Köyün başlıca geçim kaynağı tütün, buğday, arpa ve mısırdı.[13]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Adagül köyü, Artvin il merkezine 24 km, Borçka ilçe merkezine 14 km uzaklıktadır.[2] Köyün iklimi, Karadeniz iklimi etki alanı içerisindedir.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 188[3] |
| 2020 | 205[3] |
| 2019 | 240[3] |
| 2018 | 294[3] |
| 2017 | 184[3] |
| 2016 | 199[3] |
| 2015 | 235[3] |
| 2014 | 274[3] |
| 2013 | 365[3] |
| 2012 | 170[3] |
| 2011 | 163[3] |
| 2010 | 128[3] |
| 2009 | 138[3] |
| 2008 | 119[3] |
| 2007 | 188[3] |
| 2000 | 366[2] |
| 1990 | 465[2] |
| 1985 | 467[2] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Adagul, Turkey Page". Fallingrain.com. 2 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e "Adagül Köyü". YerelNet.org.tr. 6 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2016.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Borçka Adagül Köy Nüfusu". Nufusune.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "kelimesinin anlamı". 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 429". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2021.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 118". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2019.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım 1927), s. 143, ISBN 978-9944-197-52-6.
- ^ a b ""Gonio kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2021.
- ^ "Roland Topçişvili, Gürcülerin Etnik Tarihi ve Gürcistan'ın Tarihsel-Etnografik Bölgeleri (Gürcüce), 2002, s. 66-67". 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2021.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 181 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2021.
- ^ a b Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010, ISBN 978-9944-197-52-6
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Adagül"
- Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927.29 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- "Teşkilat-ı Mahsusa'nın Kafkasya Misyonu ve Operasyonları"
- Adagül, Borçka için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft