Hemşirelik etiği

Hemşirelik etiği, uygulama etiğinin hemşirelik alanındaki faaliyetlerle ilgilenen bir dalıdır. Hemşirelik etiği, fayda, zarardan koruma ve özerkliğe saygı gibi tıp etiği ile birçok ilkeyi paylaşır. İlişkilere, insan onuruna ve işbirlikçi bakıma verdiği vurgu ile ayırt edilebilir.

Profesyonel hemşirelikte uygulamaların esasını estetik, altruizm, eşitlik, özgürlük, insan onuru, dürüstlük ve gerçekçilik değerleri, etik ilkeleri, kural ve kuramları, etik karar verme yöntemleri belirler.[1]

İlkeleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Profesyonel bir meslek olan hemşirelik insan ile iç içe olması nedeniyle etik kural ve ilkelere sahiptir.[2] Hemşireliğin ilk etik ilkesi olarak kabul edilen “Florence Nightingale Andı” hemşireler için önemli bir rehber olup, 1950 yılında Amerikan Hemşireler Birliği (ANA), 1953 yılında Uluslararası Hemşireler Birliği (ICN) çağa uygun yeni hemşirelik ilkelerini ortaya koymuşlardır.[2][3]

Hemşirelik uygulamalarında dikkate alınması gereken etik ilkeler; özerklik, yararlılık, zarar vermeme, dürüstlük, gizlilik, adalet ve sadakattir.[4]

  • Özerklik kavramı; özerk insanın saygın olduğuna, kişisel hedeflerini kendisinin belirleyebildiğine, bir eylem, plan üzerinde karar verebilme yetisinin olduğuna ve tercihleri doğrultusunda bir eylemde bulunma özgürlüğünün olduğuna inanılan dört temel unsurdan oluşur. Özerklik ilkesi içinde; hastaların tedavilerin olası sonuçları, alternatifleri ve riskleri hakkında bilgilendirildiği ve tedaviye özgür bir şekilde izin vermelerinin gerektiği bilgilendirilmiş; eğer mümkün olsaydı, hastanın kendisi için seçeceğine inandığımız eylemi ekonomik etkenler, yaşam biçimi, değerler, rol, kültür ve spiritüel inançlarını da gözeterek hastanın koruyucusu olarak, onun adına seçmemiz, parentalizm; genel olarak, hastanın sağlık bakım etkinliklerine katılma noktasında isteksiz olması, itaatsizlik gibi önemli konular da ele alınır. Özerklik ilkesi, bireylere hayatlarını etkileyen konular hakkında tercih yapma özgürlüğünü vermektir.[4]
  • Yararlılık ilkesi, hemşirelerin hastalara yarar sağlayacak bir şekilde davranmasını gerektirir. Hemşirelerin yararlı bir şekilde davranma yükümlülüğü bulunmaktadır ve yarar sağlayan eylemler ahlaki veyasal açıdan profesyonel rolün gerektirdikleridir.[4]
  • Zarar vermeme ilkesi; yararlılık ilkesi ile ilişkili olup; kasıtlı zarar, zarar riski ve yarar verme eyleminin gerçekleştirilmesi sırasında ortaya çıkan zararlardan kaçınmayı gerektirir.[4]
  • Dürüstlük ilkesi, doğruyu söylemekle ilişkilidir ve doğruluk evrensel bir erdem olarak kabul edilmektedir. Kant, John Stuart Mill gibi felsefe düşünürleri gerçeğin söylenmesi konusunda hemfikirdirler. Hemşirelik etiğinde de dürüstlük bir erdem olarak görülüp teşvik edilmekte ve doğruyu söylemenin hemşirenin önemli bir görevi olduğu kabul edilmektedir.[4]
  • Gizlilik ilkesi, hem gizliliği hem de mahremiyeti içerir. Temel bireysel haklardan olan mahremiyet; bireyin kişisel bilgi ya da sırlarının başka ifşa edilmesini kontrol etmesi anlamındadır. International Council of Nursing'in Hemşirelik Etik Kodları, hemşirenin kişisel bilgiyi gizli tutmasını, bilgiyi paylaşması gerektiği noktada sağduyusunu kullanmasını önermektedir.[4][5]
  • Adalet ilkesi, bireylere adil, eşit ve uygun tedavinin sağlanması, materyal ve hizmetlerin dağıtılmasıdır.[4]
  • Sadakat ilkesi, sadık olmak ve verilen sözleri tutmak anlamındaki etik ilkedir.[5] Sadakat ilkesi doğrultusunda meslek üyelerinden, kendilerine uygulama yapma hakkını veren topluma sadık olması, mesleğin etik kurallarını üstelenme sözünü tutması, belirlenen uygulamalar ve hemşirelik tanımı kapsamında uygulama yapması, uygulamada yetkin olması, çalıþtıkları kurumların politikalarýna uyması ve hastalara verdikleri sözleri tutması beklenir.[4]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Madenoğlu Kıvanç, Meral (2003). "Hemşirelikte Etik". İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi. 13 (50). ss. 125-131. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020. 
  2. ^ a b Karadağlı, Funda (2016). "Profesyonel Hemşirelikte Etik" (PDF). Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 6 (3). ss. 197-200. ISSN 2146-443X. 
  3. ^ Madenoğlu Kıvanç, Meral (2005). "Hemşirelikte Etik Karar Verme". İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi. 13 (55). ss. 63-68. 24 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020. 
  4. ^ a b c d e f g h Gülten Karahan Ouroğlu, Nefise Bahçecik, Şule Ecevit Alpar (2014). "Felsefe ve Hemşirelik Etiği". Kilikya Felsefe Dergisi. ss. 53-61. 
  5. ^ a b "Uluslararası Hemşireler Birliği Etik Kuralları" (PDF). 17 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.