Metropolis (antik kent)

Türkiye üzerinde Metropolis
Metropolis
Metropolis
Metropolis Antik Kenti
Metropolis
Metropolis
Metropolis Antik Kenti
Diğer adıBilinen adıyla Kybele
KonumTürkiye İzmir, Torbalı
Bölgeİyonya (Ege)
TürKybele Kült merkezi, Yerleşim
Tarihçe
KuruluşMÖ.3 bin - MÖ.7.yüzyıl
Devir(ler)Erken Tunç Çağı, Orta Tunç Çağı, Hitit Dönemi
Kültür(ler)Helenistik Dönem, Roma Dönemi, Selçuklu
Bağlı olduğuFrigya, Lydia, Pers, Roma, Bizans, 1071-1317 Selçuklular, Aydınoğulları, Osmanlı İmparatorluğu
Olay(lar)Aristonikos isyanı
Sit ayrıntıları
Buluntu(lar)Akropolis, nekropolis, tiyatro, bouleuterion, Roma hamamı, kuzey mozaikli salon, Vedius gymnasionu [1]
Kazı tarihleri2014
ArkeologlarProf. Dr. Recep Meriç, Prof. Dr Akın Ersoy, Prof. Dr. Serdar Aybek, Doç. Dr. Onur Gülbay, Dr. Burak Arslan, Yılmaza Balım, Umut Canseven.
DurumRestore
Kamusal erişimAçık

Metropolis, kuruluşu günümüzden yaklaşık 5000 yıl öncesine dayanan, İzmir'in Torbalı ilçesinin 5 km güneybatısında bulunan bir antik kenttir.

Ionia Bölgesi Kentlerini ve Komşu Kentleri Gösteren Harita

Konumu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Metropolis Antik Kenti, İzmir ili, Torbalı ilçesi sınırlarında Yeniköy ve Özbey mahalleleri arasında bir tepenin üzerinde yer almaktadır. Antik Ionia Bölgesi'ne dahil kent, Efes’e 30 km, İzmir'e ise 40 km uzaklıkta olup, Küçük Menderes (Kaystros) havzasına hakim konumdadır.

Metropolis Tiyatrosu'nda Yürütülen GIS Çalışmaları

Adının Kökeni

[değiştir | kaynağı değiştir]

Metropolis, “Ana Tanrıça Kenti” anlamına gelmektedir. Μετηρ Δαλλησια (Meter Gallesia) isimli Ana Tanrıça'ya (daha bilinen adıyla Kybele) ait bir kült yeri işlevi gören kutsal mağara, kentin 5 km. kadar kuzeyindeki Uyuzdere Mevkii'nde bulunmaktadır. Mağarada yapılan arkeolojik kazılarda çok sayıda pişmiş toprak Ana Tanrıça heykelciği bulunmuştur. Bunun yanı sıra kent sikkeleri üzerinde rastlanılan Ana Tanrıça betimleri de bu görüşü doğrulamaktadır.

Bilimsel Çalışmalar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Metropolis'in doğudan görünümü.

Metropolis Antik Kenti'nde ilk araştırmalar 1970'li yıllarda Prof. Dr. Recep Meriç tarafından yürütülmüştür. Araştırmaların ardından 1989 yılında başlayan arkeolojik kazı çalışmaları 2007 yılından bu yana Prof. Dr. Serdar Aybek tarafından yürütülmektedir.[2]

Metropolis Antik Kenti'nde gerçekleştirilen kazı ve araştırma çalışmaları T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Torbalı Belediyesi, Sabancı Vakfı ve MESEDER (Metropolis Sevenler Derneği) tarafından desteklenmektedir.

Kentin Tarihçesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Erken Tunç Çağı’ndan itibaren yerleşim gördüğü saptanan Metropolis Antik Kenti’nde 1989 yılından beri devam etmekte olan arkeolojik kazılar sonucu tiyatro, bouleuterion (meclis yapısı), stoa (üstü kapalı gezinti yolu), latrina (genel tuvalet), hamam-gymnasium kompleksi, atrium’lu ve peristylli evler (ortasında sütunlu bir avlu ve havuz bulunan konut tipi), hamam-palaestra kompleksi (güreş alanı) ortaya çıkarılmış ve bu yapıların bir kısmında restorasyon çalışmaları tamamlanmıştır.

Kentin akropolisinde yürütülen arkeolojik kazı çalışmaları sırasında burada Erken Tunç Çağı ve Orta Tunç Çağı’na ait bazı seramik parçaları ile taş baltalar ve Hitit Dönemi ile çağdaş bir mühür ele geçmiştir.

Hellenler'e ait yerleşim ise MÖ 9. yüzyıldan sonra akropolis üzerinde kurulmuştur fakat kent asıl gelişimi MÖ 3. yüzyılda göstermiştir. Özellikle MÖ 2. yüzyılda kent Pergamon Krallığı’nın himayesinde büyük gelişme kaydetmiş, tiyatro, bouleuterion ve stoa gibi anıtsal yapılar bu dönemde inşa edilmiştir. Yoğun bir kentleşme etkinliğinin gözlendiği bu dönemi de Roma İmparatorluğu Dönemi izlemiştir. Tarih sahnesinde Metropolis ismi yine bu dönemde Aristonikos isyanına karşı Romalıların yanında yer almasıyla anılmaya başlar. Bu dönemde Roma İmparatorluğu geleneğinde zengin evleri de yapılmaya başlanmıştır.

Geç Antik Çağ'da Metropolis bir piskoposluk merkezi haline gelmiş, ancak savaşlar ve ekonomik nedenlerden dolayı küçülmeye başlayan kentte savunma amaçlı bir kale inşa edilmiştir. 14. yüzyıldan itibaren bölgenin Aydınoğulları Beyliği’nın eline geçmesiyle beraber Metropolis kenti de Aydınoğulları Beyliği idaresi altına girmiş ancak kent eski konumunda daha fazla yaşayamamış ve Torbalı’ya taşınmıştır. Torbalı adı, Metropolis adının yüzyıllar içinde söylenip değişerek günümüze gelmiş biçimidir. Osmanlı Dönemi'nde de bölge “Kızılhisar” olarak adlandırılmıştır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Aybek, Serdar (2014). 37. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu (PDF). Dr. Adil Özme. ss. 25,26,27,29,34. ISSN 1017-7655. 21 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2022. 
  2. ^ "Metropolis Antik Kenti'ndeki kazı çalışmaları tanıtıldı". TRT Haber. 20 Aralık 2023. 25 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2024. 

Kitaplar

  • Aybek, S., Metropolis İonia I: Heykel, Metropolis'de Hellenistik ve Roma Dönemi Heykeltıraşlığı, İstanbul, 2009.
  • Aybek, S., Ekin Meriç, A., Öz, A. K., Metropolis: A Mother Goddess City in Ionia, İstanbul, 2009.
  • Aybek, S., Ekin Meriç, A., Öz, A. K., Metropolis: İonia'da Bir Ana Tanrıça Kenti, İstanbul, 2009.
  • Meriç, R., Metropolis, City of the Mother Goddess, İstanbul, 2003.
  • Meriç, R., Metropolis, Ana Tanrıça Kenti, İstanbul, 2003.
  • Meriç, R., Späthellenistisch-römische Keramik und Kleinfunde aus einem Scachtbrunnen am Staatsmarkt in Ephesos, Wien, 2002.
  • Meriç, R., Metropolis Kazıları'nın İlk 5 Yılı, İstanbul, 1996.
  • Meriç, R., Metropolis, İstanbul, 1992.
  • Meriç, R., Metropolis in Ionien: Ergebnisse einer Survey-Unternehmung in den Jahren 1972-1975, Königstein, 1982.

Makaleler

  • Herling, L., Kasper, K., Lichter, C., Meriç, R., Im Westen nichts Neues? Ergebnisse der Grabungen 2003-2004 in Dedecik-Heybelitepe, Istanbuler Mitteilungen, 58, s. 13-65, 2008.
  • Meriç, R., “Metropolis”, W. Radt ed. içinde, Byzas 3; Stadtgrabungen und Stadtforschung im westlichen Kleinasien, 2006, s. 227-240.
  • Meriç, R., “Excavation at Bademgeiği Tepe (Puranda) 1999-2002: A Preliminary Report, Istanbuler Mitteilungen, 2003, s. 79-98.
  • Meriç, R., Mountjoy, P., “Three Mycenaean Vases from Ionia”, Istanbuler Mitteilungen, 51, 2001, s. 133-137.
  • Meriç, R., Schachner, A., “Ein Stempelsiegel des spaeten 2. Jahrtausends v. Chr. aus Metropolis in Ionien”, Studi Micenei ed Egeo-Anatolici, XLII/1-2000, s. 85-102.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Metropolis (antik kent) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.