Mühendislik felsefesi

Mühendislik felsefesi, mühendisliğin ne olduğunu, mühendislerin ne yaptığını ve çalışmalarının toplumu nasıl etkilediğini ele alan ve bu nedenle etik ve estetik yönlerinin yanı sıra ontoloji, epistemoloji, vb. gibi bilim felsefesi veya teknoloji felsefesi'nde incelenebilecek konuları da içeren gelişmekte olan bir disiplindir.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Mühendislik, tasarım, üretim ve eserlerin ve teknolojik sistemlerin bakımı yoluyla doğal çevreyi değiştirmeyi amaçlayan bir meslektir. Bu nedenle, amacı doğayı "anlamak" olan bilim ile karşılaştırılabilir. Mühendislik özünde değişime neden olmakla ilgilidir ve bu nedenle değişim yönetimi, mühendislik uygulamalarının merkezinde yer alır. O halde mühendislik felsefesi, felsefi konuların mühendisliğe uygulandıkları şekliyle ele alınmasıdır. Bu konular arasında deneylerin nesnelliği, işyerinde ve toplumda mühendislik faaliyetlerinin etiği, mühendislik eserlerinin estetiği vb. yer alabilir.

Üretim insanların varlığını geliştirerek sürdürebilmesi için zorunlu olan gereksinmelerini karşılamak amacıyla doğayı değiştirme sürecidir ve mühendis üretim sürecinin etkin bir öğesidir. Bu çaba aynı zamanda insanın doğayı değiştirirken kendisini de değiştirme sürecidir. Mühendisler toplumsal süreçte, sanayi devrimiyle ortaya çıkan bilim ve teknolojiyi üretime uygulayan insanlardır. Üretimin kitlesel nitelik kazanması, bilim ve teknolojideki gelişmelerin üretim alanında belirleyici konuma gelmesi, bunların toplumlarda yarattığı dönüşüm ve gelişmeler mühendisin toplum içindeki yerini daha bir sorgulanır hale getirmiştir.[1] Toplum içinde yerleşmiş olan mühendisçe düşünmek, mühendisçe bakmak gibi deyimler olay ve olgulara eleştirel yönden sorgulayıcı bir yöntemi anlatmaktadır. Bu da felsefi bir bakış açısını gerektirmektedir. Herhalde mühendislik felsefesi denebilecek bir felsefe dalı böyle bir sorgulama temeli üzerinde gelişebilecektir.[1]

Mühendislik tarihsel olarak "tasarlama İngilizce: devising" anlamına geliyor gibi görünse de, sanat, zanaat ve teknoloji arasındaki ayrım net değildir. Latince kökü ars, Germence kökü kraft ve Yunanca kökü techne başlangıçta, örneğin atletik yeteneğin aksine, bir şey üretme becerisi veya yeteneği anlamına geliyordu. Bu şey bir heykel ya da bina gibi somut olabileceği gibi, bir edebiyat eseri gibi daha az somut da olabilir. Günümüzde "sanat" genellikle görsel, performans veya edebi alanlara, özellikle de güzel sanatlar ("yazma sanatı") olarak adlandırılan alanlara uygulanırken, "zanaat" genellikle nakış veya uçak gibi bir nesnenin üretiminde yer alan el becerisine ("dizgi zanaatı") ve "teknoloji" ise bir endüstride halihazırda kullanılan ürün ve süreçlere ("baskı teknolojisi") uygulanmaktadır. Buna karşılık, "mühendislik", eserlerin tasarımı ve üretimi yoluyla değişimi etkileme ("baskı teknolojisinin mühendisliği") faaliyetidir.

Etik

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Mühendislik etiği

Mühendislik tasarımını sanatsal tasarımdan ayıran şey, mühendisin üretimden önce eserin davranışı ve etkisi hakkında nicel tahminlerde bulunması gerekliliğidir. Bu tür tahminler az ya da çok doğru olabilir, ancak genellikle bireyler ve/veya toplum üzerindeki etkileri içerir. Bu anlamda, mühendislik teknolojik olduğu kadar sosyal bir disiplin olarak da değerlendirilebilir ve dar anlamda sadece eserlerinin çalışıp çalışmadığına göre değil, aynı zamanda sosyal değerleri nasıl etkiledikleri ve bunlara nasıl hizmet ettiklerine göre de değerlendirilebilir. Mühendislerin yaptıkları ahlaki değerlendirmeye tabidir.[2]

Modelleme

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ulaşım, kamu hizmetleri ve bunlarla ilgili altyapılar gibi sosyo-teknik sistemler, yapay nesnelerin yanı sıra insan unsurlarını da içerir. Geleneksel matematiksel ve fiziksel modelleme teknikleri, mühendisliğin insanlar ve kültür üzerindeki etkilerini yeterince dikkate almayabilir.[2][3] İnşaat Mühendisliği disiplini, bir yapının fiilen inşa edilmesinden önce şartnamelerini ve diğer gereksinimlerini karşılamasını sağlamak için ayrıntılı girişimlerde bulunur. Kullanılan yöntemler Analiz ve Tasarım olarak bilinir. Sistem Modelleme ve Tanımlama,[4] mühendislik yaklaşımının arkasındaki genel belirtilmemiş ilkeleri çıkarmak için çaba sarf eder.

Ürün yaşam döngüsü

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Ürün yaşam döngüsü yönetimi

Geleneksel mühendislik disiplinleri birbirinden ayrı gibi görünse de, eserlerin mühendisliği bu disiplinlerin ötesine geçerek psikoloji, finans ve sosyoloji gibi alanlara da uzanan sonuçlar doğurur. Herhangi bir eserin tasarımı, üretileceği koşulları, kullanılacağı koşulları ve elden çıkarılacağı koşulları dikkate alacaktır. Mühendisler, işlevsel sistemler tasarlamak için gerekli hassasiyet ve titizliği kaybetmeden bu tür "yaşam döngüsü" konularını dikkate alabilirler.[2]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitaplar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • 1963: Lewis, Arthur O. Jr. (ed.), Of Men and Machines, E.P. Dutton
  • 1968: Florman, Samuel C., Engineering and the Liberal Arts : A Technologist's Guide to History, Literature
  • 1970: Mumford L., The Myth of the Machine, Harcourt Brace Javonovich, New York
  • 1980: Blockley, David, The Nature of Structural Design and Safety (PDF), Ellis Howood, Chichester, UK, ISBN 0-85312-179-6, 9 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 30 Mart 2023, (Ücretsiz indirme) 
  • 1980: Bush V., Science,The Endless Frontier, National Science Foundation Press, Washington DC
  • 1981: Florman, Samuel C., Blaming Technology: The Irrational Search for Scapegoats, St Martin's Press, New York
  • 1986: Addis W., Theory and Design in Civil and Structural Engineering: A Study in the History and Philosophy of Engineering, PhD Thesis, University of Reading
  • 1987: Florman, Samuel C., The Civilized Engineer, St Martin's Press, New York
  • 1990: Addis W., Structural Engineering: The Nature of Theory and Design, Ellis Horwood, Chichester, UK
  • 1990: Goldman S.L., "Philosophy, Engineering and Western Culture", in Broad and Narrow interpretations of Philosophy of Technology, (ed Durbin P.T.), Kluwer,Amsterdam
  • 1990: Vincenti W.G., What Engineers Know and How They Know It: Analytical Studies from Aeronautical History, The Johns Hopkins University Press, Baltimore, Md.
  • 1991: Goldman S.L., "The social captivity of Engineering", Critical Perspectives on non academic Science and Engineering, (ed Durbin P.T.), Lehigh University Press, Bethlehem, PA
  • 1992: Blockley, David ((Ed.)), Engineering Safety (PDF), McGraw Hill, ISBN 0-07-707593-5, 30 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 30 Mart 2023, (Ücretsiz indirme) 
  • 1992: Petroski, Henry, To Engineer Is Human: The Role of Failure in Successful Design
  • 1994: Florman, Samuel C., The Existential Pleasures of Engineering, 2nd ed, St Martin's Press, New York
  • 1994: Unger S.H., Controlling Technology: Ethics and the Responsible Engineer, 2nd ed., John Wiley, New York
  • 1995: Harris E.C, Pritchard M.S. & Rabins M.J., Engineering Ethics: Concepts and Cases, Wadsworth, Belmont, CA
  • 1996: Simon H., The Sciences of the Artificial, 3rd ed. MIT Press, Cambridge, MA
  • 1996: Florman, Samuel C., The Introspective Engineer, St Martin's Press, New York
  • 1996: Martin M.W. & Schinzinger R., Ethics in Engineering, 3rd ed. McGraw-Hill, New York
  • 1998: Davis, M., Thinking like an Engineer: Studies in the Ethics of a Profession, Oxford University Press, New York.
  • 1998: P. & Gunn A.S., Engineering, Ethics, and the Environment, Cambridge University Press, New York
  • 1999: Mitcham C., Thinking through Technology: The Path between Engineering and Philosophy, University of Chicago Press, Chicago, pp. 19–38.
  • 1999: Beale N., Peyton-Jones S.L. et al., Cybernauts Awake Ethical and Spiritual Implications of Computers, Information Technology and the Internet Church House Publishing ISBN
  • 1999: Johnston, S., Gostelow, P., Jones, E., Engineering and Society: An Australian perspective, 2nd Ed. Longman,
  • 2000: Cutcliffe S.H., Ideas, Machines and Values: An introduction to Science, Technology and Social Studies, Rowman and Littlefield, Lanham, MD
  • 2003: Bucciarelli L.L., Engineering Philosophy, Delft University Press, Delft
  • 2009: Anthonie Meijers, (Ed.) (2009). Philosophy of technology and engineering sciences. Handbook of the Philosophy of Science. 9. Elsevier. ISBN 978-0-444-51667-1. 
  • 2010: Blockley, David, A Very Short Introduction to Engineering, Oxford University Press, ISBN 9780199578696, 30 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 30 Mart 2023 
  • 2010: Petroski, Henry, The Essential Engineer: Why Science Alone Will Not Solve Our Global Problems
  • 2017: Jeroen van den Hoven, Seumas Miller & Thomas Pogge, Designing in Ethics. Cambridge University Press, Cambridge. 978-051-18-4431-7
  • 2019: Carl Mitcham, Steps toward a Philosophy of Engineering: Historico-Philosophical and Critical Essays. 978-1-78661-126-0
  • 2019: Priyan Dias, Philosophy for Engineering: Practice, Context, Ethics, Models, Failure. Springer Singapore. 978-981-15-1270-4

Makaleler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • 1981: Lewin D., Engineering Philosophy - The Third Culture, Paper to the Royal Society, UK
  • 1993: Creed M.J., "Introducing Structures in a Modern Curriculum", Proceedings of the Conference, Innovation and Change in Civil Engineering Education, The Queen's University of Belfast
  • 1994: Mitcham C., "Engineering Design Research and Social Responsibility", Ethics of Scientific Research, pp. 153–196 and 221-223
  • 2001: Davis, M., The Professional Approach to Engineering Ethics: Five Research Questions, Science and Engineering Ethics 7 (Temmuz 2001): 379-390.
  • 2006: Natasha McCarthy (26 Mart 2006), "Philosophy in the Making" (PDF), Ingenia, 27 Ekim 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 30 Mart 2023 
  • 2018: Hess, J.L. & Fore, G., "A systematic literature review of US engineering ethics interventions", Science and Engineering Ethics, 24(2), pp. 551–583.
  • 2019: Mitcham, C. & Englehardt, E.E., "Ethics across the curriculum: Prospects for broader (and deeper) teaching and learning in research and engineering ethics", Science and Engineering Ethics, 25(6), pp. 1735–1762.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b M. Atmaca, S. Can, S. Çankaya, Y. Demet, İ. Ertem, A. Hazma, N. İpek, İ. Karababa, E. Kırsaç, B. Mumcu, M. Özdemir, C. Tekkeli, A. A. Varol (2005). "Mühendislik Felsefesi ve Etik" (PDF). Ankara: TMMOBHarita ve Kadastro Mühendisleri Odası10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı. 16 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Mayıs 2020. 
  2. ^ a b c 2nd Philosophy of Engineering Seminar Information [2. Mühendislik Felsefesi Semineri Bilgileri] (PDF), 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 30 Mart 2023 
  3. ^ Engineering Models [Mühendislik Modelleri], Mayıs 2018, 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 30 Mart 2023 
  4. ^ Motamarri, Saradhi (Nisan 1992). "Systems Modelling and Description". ACM Software Engineering Notes. 17 (2).