Okumuşlar

Okumuşlar
Köy
Harita
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin üzerinde Okumuşlar
Okumuşlar
Okumuşlar
Okumuşlar'ın Artvin'deki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArtvin
İlçeMerkez
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • YöneticiMuhtar[3]
İhtiyar heyeti[3]
Rakım1390 m
Nüfus
 (2021)
 • Toplam23
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0466
İl plaka kodu08
Posta kodu08100

Okumuşlar, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Okumuşlar köyünün eski adı Bolselta'dır. Gürcüce bir yer adı olan Boselta (ბოსელთა), ahır anlamındaki "boseli" (ბოსელი) kelimesinden türemiş olup ahırlar anlamına gelir.[4] Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği topraklarda yer alan Ahaltsihe'nin Atzkuri nahiyesinde de Boselta adını taşıyan bir köy bulunuyordu ve bu köy 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Boselta (بوسلته) seklinde kaydedilmiştir.[5] Boselta adı geç dönemde Osmanlıca Boselt (بوصلت) olarak yazılmıştır.[6] Boselta adına tarihsel Tao-Klarceti'nin başka yerlerinde ve Gürcistan'ın bugünkü sınırları içinde de rastlanır.[7]

Boselta köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılda Gürcülerden ele geçirmiştir. Öte yandan köyde 9. yüzyılda kurulmuş olan Gürcü manastırı Şatberdi Manastırı de buranın eski bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[8]

Boselta köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Boselt (Босельтъ) adıyla kaydettiği köy, Artvin sancağının Artvin kazasına bağlı Gurcani nahiyesinin beş köyünden biriydi. Köydeki 29 hanede, 128'i erkek ve 127'si kadın olmak üzere, 255 kişi yaşıyordu. Eski bir Gürcü yerleşimi olan Boselta'nın nüfusu bu sayımda Türk olarak kaydedilmiştir.[9]

Boselta, Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rusların Artvin sancağından çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Nitekim bu durum 7 Mayıs 1920 tarihinde Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya tarafından da tanındı. Yaklaşık bir yıl sonra Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgalinin ardından imzalanan Moskova Antlaşması'yla Artvin sancağı ve Boselta köyü Türkiye'ye bırakıldı.[10][11]

Boselta, 1922 nüfus cetveline göre Artvin livasının merkez kazasına bağlı Sirya nahiyesine köylerinden biriydi ve nüfusu 23 hanede yaşayan 71 kişiden oluşuyordu.[12] Boselta ya da Boselt Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Okumuşlar olarak değiştirilmiştir.[6] Okumuşlar köyü, 1940 gelen nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Artvin kazasının Sirya nahiyesinde yer alıyordu. Bu tarihte köyünü nüfusu, 351 kişiden oluşuyordu.[13] 1965 genel nüfus sayımında ise, Okumuşlar köyünün nüfusu 136 kişi düşmüştü ve bu nüfus içinde sadece 35 kişi okuma yazma biliyordu.[14]

Rahip Grigol Hantsteli’nin kurduğu Şatberdi Manastırı ve bu manastırın yakınlarındaki Şatberdi Kalesi Boselta köyündeki başlıca tarihsel yapılardır. Manastır bir kilise ile yemekhane gibi başka yapılardan oluşur. Şatberdi Manastırı’nı I. Bagrat Kurapalati’nin yardımıyla 820-830’larda Grigol Hantsteli kurmuştur. Manastırın ana kilisesi olan Şatberdi Kilisesi, köyün merkezini bir kilometre güneyinde yer alır ve bugün yıkık durumdadır. Köyün adından dolayı Türkçe kaynaklarda Boselt Kale ya da Boselt Kalesi olarak geçen Şatberdi Kalesi, Şatberdi Manastırı’na hakim bir yerdedir ve büyük olasılıkla bu manastırı korumak için inşa edilmiştir. Şatberdi Kalesi’nde ayrıca bir kilisesi daha vardır. Tek nefli bir yapı olan bu kilisenin günümüze sadece yıkıntılar kalmıştır.[15]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Köyün merkezi Artvin il merkezine 50 km uzaklıktadır.[16]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıllara göre köy nüfus verileri
2021 20[2]
2020 23[2]
2019 22[2]
2018 27[2]
2017 16[2]
2016 20[2]
2015 16[2]
2014 17[2]
2013 18[2]
2012 14[2]
2011 14[2]
2010 15[2]
2009 16[2]
2008 25[2]
2007 23[2]
2000 34[16]
1990 54[16]
1985 72[16]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Okumuslar, Turkey Page". Fallingrain.com. 18 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Merkez Okumuşlar Köy Nüfusu". Nufusune.com. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  3. ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024. Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir. 
  4. ^ "ბოსელი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 12 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
  5. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. Cilt (1958), s. 142". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2024. 
  6. ^ a b Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927, s. 113.
  7. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 79, ISBN 978-605-5708-85-6.
  8. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 45, ISBN 9789941478178.
  9. ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1323". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022. 
  10. ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2021. 
  11. ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2022. 
  12. ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Nisan 2020. 
  13. ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 167" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Mart 2024. 
  14. ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 86" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Mart 2024. 
  15. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 44, 149, 303, ISBN 9789941478178.
  16. ^ a b c d "Okumuşlar Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]