Türkiye'deki cezaevleri

Türkiye'de iki çeşit cezaevi bulunmaktadır: tutuklu ve hükümlü cezaevi. Ancak birçok cezaevinde tutuklu ve hükümlüler bir arada barındırılmaktadır. Bu cezaevleri genel olarak üç tipte bulunur: açık, yarı-açık ve kapalı cezaevleri. Günümüzde yarı açık cezaevi uygulamasına son verilmiştir. Kapalı cezaevleri ile yüksek güvenlikli cezaevleri arasında fark bulunur. Yüksek güvenlikli F tipi kapalı cezaevleri, tüm tretman programlarının uygulanabilmesi için uygun mekânlara sahip, mevzuatı gereğince sadece tehlikeli hükümlü ve tutuklu statüsündeki kişilerin barındırılabileceği, fizikî yapısı, elektrik ve elektronik güvenlik sistemleri ile yönetim planı bakımından güvenliği tehdit eden unsurları en aza indirilmiş içten ve dıştan koruma görevlileri ile firara karşı engelleri bulunan ve oda sistemine göre inşa edilmiş ceza infaz kurumlarıdır. Kurum özelliği ve güvenliği nedeniyle, proje aşamasında 24 saat kesintisiz ısınma, aydınlanma ve su verebilecek kapasitede kalorifer (fuel-oil), elektrik, jeneratör ve asıl su tesisatı ile donatılmıştır. Zemin tünel kazma girişimini engelleyici, yeterli miktarda hasır demirli betonla sağlamlaştırılmıştır. Kanalizasyon boruları firarı engelleyecek ebatlarda döşenmiş, rögarlar ile kontrol imkânı sağlanmış, çevreyi koruma amacı güdülerek arıtma tesisleri kurulmuştur. Bazı cezaevlerinde kadınlar ve çocuklar için ayrı bloklar bulunurken bazı cezaevleri yalnız kadınlar ve çocuklar içindir. Ayrıca geçmişte ıslahevi olarak adlandırılan çocuk eğitimevleri de günümüz ceza infaz kurumları içerisinde yer almaktadır.

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Muğla/Bodrum'da bulunan bir zindan

Osmanlı Devleti'nde cezaevlerine zindan denirdi. Zindan olarak karanlık, havasız ve nemli kale kuleleri kullanılırdı. Burada hükümlülerin gereksinimlerini genellikle hayırsever kişiler karşılardı. İlk kez cezaevi olarak 1831'de İstanbul’da Sultanahmet'te Hapishane-i Umumi (Genel Cezaevi) kuruldu. 1858'de yürürlüğe giren yeni bir yasayla suçlar ve cezalar sınıflandırıldı. Bu yasada özgürlüğü bağlayıcı ceza olarak iki ağır ceza vardı: kürek cezası ve kalebentlik. Kürek cezasına çarptırılan suçlular eskiden gemilerde kürek çekerek cezalarını tamamlarlardı. Daha sonra “kürek cezası” deyimi yalnızca "ağır ceza" anlamında kullanıldı. Kalebentlik ise, hapsedilen kişinin bir kalenin içinde çektiği cezaydı. Hafif cezalarda ise, hüküm giyilen süre normal cezaevlerinde geçiriliyordu.

1926'da çıkan Türk Ceza Kanunu'yla suçlar ikiye ayrıldı: cürümlüler ve kabahatliler. Ağır suçlulara cürümlüler, hafif suçlulara kabahatliler dendi. 1929'da cezaevleri Adalet Bakanlığı'na bağlandı. Günümüzde cezaevleri niteliklerine göre ikiye ayrılır: Kapalı ve açık cezaevleri. Kapalı cezaevleri de yapı tipine ve barındıracağı hükümlü sayısına göre A tipi, B tipi, F tipi gibi birkaç türe ayrılır. Türkiye'de son dönemde hücre sistemine dayanan F tipi cezaevlerine bir yönelme olmuştur. F tipi cezaevlerinin koşullarını protesto etmek amacıyla yapılan açlık grevlerinde 100'den fazla kişi yaşamını yitirmiştir. İlk L tipi cezaevi, Aralık 2005'te Sakarya'nın Ferizli ilçesinde açıldı.

Genel bilgiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ceza evleri açık, yarı açık ve kapalı olarak üç kategoride sınıflandırılır.

Açık cezaevi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dıştan koruma ile görevli personeli bulunmayan ve firara karşı güvenlik önemlerinin en az ve daha basit tutulduğu cezaevleridir. İyi halli, çalışma gücüne sahip ve firar etmeyeceklerine kanaat getirilen hükümlüler bu cezaevlerine gönderilir. İnfaz ve koruma memuru nezaretinde dışarı çıkmak, ziyaretçilerle serbestçe görüşmek mümkündür. Açık cezaevindeki hükümlülerin bir işte çalışmaları zorunludur. Emekleri karşılığı olarak gündelik ve prim alırlar. İaşe bedelleri kendilerinin kazançlarından tahsil olunduktan sonra geriye kalan tasarrufları tahliyelerinde kendilerine, vefatlarında mirasçılarına ödenir.

Yarıaçık cezaevi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dıştan koruma ile görevli personeli bulunmayan, ancak firara karşı engelleri olan cezaevleridir. Bu cezaevinde hükümlülerin açık cezaevinde olduğu gibi serbestçe dışarı çıkabilmeleri mümkün değildir. Hükümlüler bir iş veya sanat kolunda çalışmak zorundadırlar. Günümüz Türkiye'sinde yarı açık cezaevi bulunmamaktadır. Yarı açık cezaevleri açık cezaevine dönüştürülmüştür.

Kapalı cezaevi

[değiştir | kaynağı değiştir]

İçten ve dıştan koruma ile görevli personeli bulunan ve dışarıya temasa imkân vermeyen cezaevleridir. Türkiye’de müstakil tutukevi bulunmadığından kapalı cezaevleri aynı zamanda tutukevi olarak da kullanılmaktadır. Ancak, tutukluların hükümlülerden ayrı mekânlarda barındırılmaları gerekmektedir. Kadın tutuklu ve hükümlülerin de ayrı bölümlerde tutulmaları gerekir. Aynı şekilde, çocuk cezaevi ıslahevi bulunmayan yerlerde çocuk tutuklular ayrı kesimlerde tutulurlar. Çocuk tutuklular hüküm aldıkları zaman yani suçları sabit görüldüğünde çocuk eğitim evlerine nakledilirler. Kapalı cezaevleri, kapasitelerine, tesislerine ve mimari yapılarına göre A tipi, B tipi, C tipi, E tipi, F tipi, L tipi, T tipi, S tipi R tipi ve Yüksek Güvenlikli[1] olarak sınıflandırılmaktadır. Ancak bazı cezaevleri yapıları itibarıyla eşsizlerdir ve tipleri yoktur. Bölge ve kullanım amacına uygun olarak özel plana bağlı olarak yapılmıştır. Ulucanlar Cezaevi Müzesi de cezaevi olarak hizmet verdiği yıllarda tipsiz bir cezaeviydi.

Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğüne göre 5 Ocak 2015 yılında Türkiye'de 360 adet ceza infaz kurumu bulunmaktadır. 291 adedi kapalı, 53 tanesi açık cezaevidir. Ayrıca 2 çocuk eğitimevi, 5 kadın kapalı, 1 kadın açık ve 3 çocuk kapalı ceza infaz kurumu bulunmaktadır. Aynı tarihli bilgiye göre toplam mahkûm sayısı 158.537'dir. Bunlardan 22.094 tanesi tutuklu, 136.443 tanesi ise hükümlüdür. Toplam kapasite ise 163.129 kişidir. 2006 yılından itibaren ceza infaz kurumlarının çağdaş standartlara uyumu kapsamında uluslararası normlara uymayan ve fiziki şartları ve kapasiteleri itibarıyla eğitim ve iyileştirmenin kısıtlı yapıldığı ya da hiç yapılamadığı küçük ilçe ceza infaz kurumlarından 169 adedi kapatılmıştır. Bununla birlikte yine 2006 yılından itibaren 83 yeni ceza infaz kurumu açılmış, 32 ceza infaz kurumuna ise ek bina ya da ek açık yapılmak suretiyle toplam kapasite 91.660 kişi arttırılmıştır. Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğünün çağdaş ceza infaz kurumları yapma ve eski tip ceza infaz kurumlarını kapatma politikası halen devam etmektedir. Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğünün yayınladığı tabloya göre yıllara göre mahkûm sayıları aşağıdaki gibidir;

Yıl Mahkûm Sanık Toplam
Genel Suçlulular "Terör Suçluları" Adet Genel Suçlulular "Terör Suçluları" Adet
1990 27.731 1.642 29.373 14.488 1.745 16.233 45.606
1991 10.652 395 11.047 14.760 1.044 15.804 26.851
1992 12.301 522 12.823 15.597 3.062 18.659 31.482
1993 14.300 847 15.147 14.681 4.977 19.658 34.805
1994 15.787 1.094 16.881 15.638 6.412 22.050 38.931
1995 20.371 1.637 22.008 17.058 7.025 24.083 46.091
1996 24.651 2.328 26.979 17.697 6.207 23.904 50.883
1997 32.155 4.179 36.334 19.346 4.926 24.272 60.606
1998 31.647 4.239 35.886 19.670 4.835 24.505 60.391
1999 37.986 6.145 44.131 19.953 3.497 23.450 67.581
2000 20.378 4.467 24.855 20.467 4.190 24.657 49.512
2001 22.425 5.116 27.541 24.886 3.182 28.068 55.609
2002 25.514 5.123 30.637 25.928 2.622 28.550 59.187
2003 28.554 4.161 32.715 29.605 1.976 31.581 64.296
2004 23.840 2.170 26.010 30.302 1.618 31.920 57.930
2005 22.765 2.093 24.858 29.475 1.537 31.012 55.870
2006 24.220 2.116 26.336 42.222 1.719 44.141 70.477
2007 34.852 2.418 37.608 47.091 2.102 53.229 90.837
2008 42.234 2.540 45.207 50.470 2.899 58.028 103.235

Cezaevi tipleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye'de çeşitli şekillerde adlandırılmış pek çok cezaevi bulunmaktadır. Bu cezaevleri aşağıdaki tabloda ayrıntılarıyla listelenmiştir;

Sinop E tipi cezaevi
Tip Sayı Kapasite (single) Kapasite (complete) Bilgiler
A 21 24-30 792 1950-1970 yılları arasında inşa edilmiş mahalli tiplerdir. 4 koğuş, banyo, mutfak, kütüphane ve konferans salonu bulunur.
A1 16 24-40 508 A tipine ilaveten: 2 adet hücre ve mutfak olarak da kullanılan koğuşlar.
A2 17 40 744 5 koğuş ve 2 disiplin (inzibat) odası.
A3 31 60 2.295 6 koğuş.
B 16 64 1.068 7 koğuş ve 2 disiplin (inzibat) odası; her koğuş kendi havalandırmasına çıkabilir.
C 7 164-300 1.696 8 koğuş ve 4 disiplin (inzibat) odası
D 2 750 1.732 11 blok, bir adet blok idare tarafından kullanılır ; 230 oda (hücre). E Blok topluca kullanılır (Çamaşırhane,Kütüphane vb.). H ve L bloğunun alt katları disiplin odası. G blokunun birinci ve ikinci katlarında 10 adet müşahede odası. Bu blokta ayrıca revir de bulunur.
E 45 600-1.000 29.753 2 katlı koğuş sistemine uygun inşa edilmiştir. Daha sonra 2, 4, 6, 8 ve 10 kişilik odalar haline getirilmiştir. Her odanın kendi havalandırması bulunur. Alt katlar yemekhane, üst katlar yatakhanedir.
F 13 368 4.966 Bkz. F tipi cezaevi
H 5 500 3.255 2 katlı koğuş sistemine uygun inşa edilmiştir. 200 adet tek 100 adet 3 kişilik odalar bulunur.
K1 83 60 3.553 Mahalli bölgelerde bulunur. 4 koğuş ve disiplin (inzibat) odası bulunur. Her koğuşun havalandırması vardır.
K2 24 60-150 1.446 K1 gibi 6 koğuş ve 2 disiplin (inzibat) odası bulunur.
L 16 15.084 Kapalı cezaevleri, büyük şehirlerin eski cezaevleri bu şekilde adlandırılır.
M 24 9.107 2 katlı koğuş sistemine uygun inşa edilmiştir. 4, 6, 8, 10 kişilik koğuşlar bulunur. Her koğuşun havalandırması bulunur. 6 disiplin odası vardır.
T 4 616 6.277 T tipi cezaevi Bakırköy'de Metris No. 1, Bakırköy Metris No. 2, Ümraniye Erzurum/Oltu ve Osmaniye'de bulunur. 8 tutuklu için 72 oda, 3 kişilik 8 adet 16 adet koğuş 3 kişilik yaşama ve uyuma alanı 8 kişilik uyuma ve yaşam alanı. 8 kişilik egzersiz odası. Spor salonu. 45 kişilik açık, 36 kişilik kapalı görüş alanı. Avukatların mahkûmlar ile görüştüğü 32 kişilik oda.
F(o) 1 350 350 Kadınlar için açık cezaevi
F(c) Paşakapısı Kadınlar için kapalı cezaevi. Paşakapısı ve Bakırköy'de bulunur.
Bakırköy 506 2008 yılında yapımına başlanmıştır. 12 kişi için 38 ünite, üç kişilik ve 44 adet koğuş için 2 ünite.
Sincan 352 Ankara'ya yakın bir ilçededir. 12 kişilik 24 ünite, üç kişilik ve 28 adet koğuş için 12 ünite.
K(c) 3 366 Kapalı çocuk cezaevi
K(e) 3 100-250 360 Çocuklar için eğitim merkezi; 12-18 yaş arası çocuklar burada tutulur. Bazı zamanlar eğitim 21 yaşına gelinceye dek sürebilir.
(c) 23 6,277
(o) 28 6,405
(o) 38 2,617
R 2 158 316 Rehabilitasyon merkezleridir. Fiziki olarak engeli bulunan ve diğer kapalı cezaevlerinde kalması durumunda hayatını idame ettirmekte büyük güçlükler yaşayacak hükümlü ve tutuklular bu tipteki kurumlara nakledilirler. 1 adet İzmir Menemen, 1 adet İstanbul Metris ve 1 adet Elazığ'da olmak üzere 3 tane vardır. İnfaz ve koruma memurlarının yanı sıra hastabakıcılar da görev yapmaktadır.
S 7 552 3312 2017 yılından itibaren yapımlarına başlanan kurumlardır. Ağırlıklı olarak tek kişilik oda şeklinde mimari yapıya sahiptir.
Y 14 300 2100 Ağırlaştırılmış müebbet cezasını infaz etmekte olan hükümlüler ve diğer kurumlarda bulunmaları halinde kurum asayişini olumsuz yönde etkileyeceği değerlendirilen hükümlü ve tutuklular Y tipi yüksek güvenlikli kurumlarda barındırılır. Bu kurumlar diğer kurumlara nazaran mimari olarak oldukça farklıdır.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "CEZA VE TEVKİFEVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ". cte.adalet.gov.tr. 12 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2020. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]