Türkiye Rumları

Türkiye Rumları

Lefter Küçükandonyadis Patrik I. Bartholomeos Josef Zisyadis Stefanos Yerasimos
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Türkiye Türkiye2.000-3.500[1][2][3][4]
Diller
Yunanca, Türkçe
Din
Ortodoks Hristiyanlık

Türkiye Rumları ya da Türkiye Yunanları, Türkiye sınırları içinde yaşayan ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan etnik azınlıktır. Çoğunlukla İstanbul'da ve Çanakkale Boğazı'nın batı girişindeki Bozcaada ve Gökçeada'da yaşayan, Rumca konuşan Doğu Ortodoks Hristiyanlardan oluşan küçük bir nüfusu kapsamaktadır. Rumlar; Yahudiler, Ermeniler[5][6][7] ve Bulgarlarla birlikte 1923 Lozan Antlaşması ile Türkiye'de resmen tanınan dört etnik azınlıktan biridir.[8][9][10]

Bunlar, Anadolu ve Doğu Trakya'dan yaklaşık 1,5 milyon Rum'un ve Batı Trakya hariç tüm Yunanistan'dan yarım milyon Türk'ün zorla yerleştirilmesini içeren 1923 nüfus mübadelesinin ardından,[11] Rum ve Türk Nüfusların Mübadelesine İlişkin Sözleşme hükümleri uyarınca Türkiye'de kalmalarına izin verilen tahmini 200.000 Rum'dan kalanlardır. Varlık Vergisi ve 6-7 Eylül Olayları gibi azınlık karşıtı uygulamaların ve saldırıların ardından, Rumların İstanbul bölgesinden göçü büyük ölçüde hızlandı ve saldırıdan önce 119.822 olan Rum azınlık nüfusu, 1978'de yaklaşık 7.000'e düştü.[12][13] Türkiye Dışişleri Bakanlığı tarafından açıklanan 2008 rakamları, Yunan kökenli Türk vatandaşlarının mevcut sayısını 3.000-4.000 olarak vermektedir.[14] Ancak İnsan Hakları İzleme Örgütü'ne göre 2006 yılında Türkiye'deki Rum nüfusunun 2,500 olduğu tahmin edilmektedir. Türkiye'deki Rum nüfusu, göç, ölüm oranlarının doğum oranlarından çok daha yüksek olması ve devam eden ayrımcılık nedeniyle demografik olarak kendini idame ettiremeyecek kadar küçük bir topluluk haline geldiğinden çökmektedir.[15]

1924 yılından bu yana Türkiye'deki Rum azınlığın statüsü belirsizliğini korumaktadır. Türk hükûmeti, 1930'lardan itibaren birçok Rum'u göç etmeye zorlayan baskıcı politikalar uyguladı. İkinci Dünya Savaşı sırasında gayrimüslimlerden oluşturulan amele taburları ve aynı dönemde çoğunlukla gayrimüslimlerden alınan Varlık Vergisi bunlara örnektir. Bunlar birçok Rum için mali yıkım ve ölümle sonuçlandı. Eylül 1955'teki İstanbul Pogromu, binlerce Rum'un şehirden kaçmasına yol açarak göçü daha da hızlandırdı ve sonuçta Rum nüfusu 1978'de yaklaşık 7.000'e, 2006'da ise yaklaşık 2.500'e düştü. Birleşmiş Milletler'e göre bu rakam 2012'de çok daha azdı ve 2.000'e ulaştı. The Economist'e göre 2023 itibarıyla Türkiye'deki Rumlar yok olmanın eşiğindedir.[16]

Dil

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Rumca: Bir kaynak Türkiye'deki Yunanca konuşan nüfusu 4.000 olarak vermektedir.[3][17] Fakat bu dili aktif olarak kullanan sayısı daha azdır. Aileler arasında bile Türkçe yaygınlaşmaktadır.[18] 1965 nüfus sayımında ise Yunancayı anadil olarak bilen sayısı 48.096 şeklinde çıkmıştır.[19] Rum nüfusun azalmasıyla beraber bu dili konuşan sayısı azalmıştır.
  • Pontus Rumcası: Resmî olarak Türkiye'de konuşan Rum yoktur. Karadeniz Rumları, mübadeleye dahil edilip, Yunanistan'a gönderilmiştir. Genel olarak Rum kimliği üzerine görüş bildirmeyen Doğu Karadeniz Müslümanlarıdır. Bu dili konuşan nüfus UNESCO'ya göre 300.000'dir. Fakat bunun büyük bölümü Yunanistandır.[20]
  • Kapadokya Rumcası: İç Anadolu Bölgesi'nde Kapadokya Rumlarınca konuşulan, günümüzde sadece Kayseri ve Niğde içlerinde sadece yaşlı Rum kesimin bildiği ve genç Rumların ise az oranda anlayabildiği, yok olmakla karşı karşıya olan bir dildir. Konuşanların Büyük Kısmı Müslümanlaşmış Rum'lardır. Ayrıca içerisinde bol miktarda Türkçe kelime barındırır.[20] (Kapadokya Rumcası, Karamanlılarca da konuşulan Türkçenin ağzı olan Karamanlıca ile karıştırılmamalıdır.)
  • İstanbul Rumcası

Din

[değiştir | kaynağı değiştir]
Aya Triada Rum Ortodoks Kilisesi, Beyoğlu

Bu listede faal olan ve ibadete açık olan kiliseler dahil edilmiştir. Müze veya harabe olan kiliseler dahil değildir.

Ayrıca, çok küçük bir cemaat olsa da Türk Ortodoks Patrikhanesi vardır. Kilise Karamanlı Türkler tarafından kurulmuştur.

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel dini kutlamalar dışında, azınlığın başlıca önemli kültürel aktiviteleri;

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Türkiye Rumları
hakkında daha fazla bilgi edinin
Vikisözlük'te ara Vikisözlük'te tanımlar
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikihaber'de ara Vikihaber'de haberler
Vikisöz'de ara Vikisöz'de alıntılar
Vikikaynak'ta ara Vikikaynak'ta belgeler
Vikikitap'ta ara Vikikitap'ta kitaplar
Vikiversite'de ara Vikiversite'de eğitim kaynakları
Vikitür'de ara Vikitür'de taksonomi
Meta-Wiki'de ara Meta-Wiki'de tartışma

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Ecumenical Federation of Constantionopolitans - Report on the Minoirty Rights of the Greek-Orthodox Community of Istanbul September 2008" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Temmuz 2015. 
  2. ^ OSCE Human Dimension Implementation Meeting 2014 Rights of Persons Belonging to National Minorities - Warsaw 29 September 2014 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ a b Hellenic Resources Network - Foreign Policy - Greece and Turkey - The Greek minority of Turkey 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. provided by the Ministry of Foreign Affairs of Greece
  4. ^ https://www.mfa.gr/en/issues-of-greek-turkish-relations/relevant-documents/the-greek-minority-and-its-foundations-in-istanbul-gokceada-imvros-and-bozcaada-tenedos.html 9 Eylül 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [yalın URL]
  5. ^ Kaya, Nurcan (24 Kasım 2015). "Teaching in and Studying Minority Languages in Turkey: A Brief Overview of Current Issues and Minority Schools". European Yearbook of Minority Issues Online (İngilizce). 12 (1): 315-338. doi:10.1163/9789004306134_013. ISSN 2211-6117. 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2024. Turkey is a nation–state built on remnants of the Ottoman Empire where non-Muslim minorities were guaranteed the right to set up educational institutions; however, since its establishment, it has officially recognised only Armenians, Greeks and Jews as minorities and guaranteed them the right to manage educational institutions as enshrined in the Treaty of Lausanne. [...] Private language teaching courses teach ‘traditionally used languages’, elective language courses have been introduced in public schools and universities are allowed to teach minority languages. 
  6. ^ Toktas, Sule (2006). "EU enlargement conditions and minority protection : a reflection on Turkey's non-Muslim minorities". East European quarterly (İngilizce). 40: 489-519. ISSN 0012-8449. 11 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2024. Turkey signed the Covenant on 15 August 2000 and ratified it on 23 September 2003. However, Turkey put a reservation on Article 27 of the Covenant which limited the scope of the right of ethnic, religious or linguistic minorities to enjoy their own culture, to profess and practice their own religion or to use their own language. This reservation provides that this right will be implemented and applied in accordance with the relevant provisions of the Turkish Constitution and the 1923 Treaty of Lausanne. This implies that Turkey grants educational right in minority languages only to the recognized minorities covered by the Lausanne who are the Armenians, Greeks and the Jews. 
  7. ^ Phillips, Thomas James (16 Aralık 2020). "The (In-)Validity of Turkey's Reservation to Article 27 of the International Covenant on Civil and Political Rights". International Journal on Minority and Group Rights. 27 (1): 66-93. doi:10.1163/15718115-02701001. ISSN 1385-4879. 11 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2024. The fact that Turkish constitutional law takes an even more restrictive approach to minority rights than required under the Treaty of Lausanne was recognised by the UN Committee on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination (CERD) in its concluding observations on the combined fourth to sixth periodic reports of Turkey. The CERD noted that “the treaty of Lausanne does not explicitly prohibit the recognition of other groups as minorities” and that Turkey should consider recognising the minority status of other groups, such as Kurds. 50 In practice, this means that Turkey grants minority rights to “Greek, Armenian and Jewish minority communities while denying their possible impact for unrecognized minority groups (e.g. Kurds, Alevis, Arabs, Syriacs, Protestants, Roma etc.)”. 
  8. ^ Bayır, Derya (2013). Minorities and nationalism in Turkish law. Cultural Diversity and Law. Farnham: Ashgate Publishing. ss. 88-89, 203-204. ISBN 978-1-4094-7254-4. 22 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2024. 
  9. ^ Toktas, Sule; Aras, Bulent (2009). "The EU and Minority Rights in Turkey". Political Science Quarterly. 124 (4): 697-720. ISSN 0032-3195. 8 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2024. 
  10. ^ Köksal, Yonca (2006). "Minority Policies in Bulgaria and Turkey: The Struggle to Define a Nation". Southeast European and Black Sea Studies (İngilizce). 6 (4): 501-521. doi:10.1080/14683850601016390. ISSN 1468-3857. 12 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2024. 
  11. ^ European Commission for Democracy through Law (2002). The Protection of National Minorities by Their Kin-State. Council of Europe. s. 142. ISBN 978-92-871-5082-0. Erişim tarihi: 2 Şubat 2013. In Turkey the Orthodox minority who remained in Istanbul, Imvros and Tenedos governed by the same provisions of the treaty of Lausanne was gradually shrunk from more than 200,000 in 1930 to less than 3,000 today. 
  12. ^ "Λέξεις – κλειδιά". www.demography-lab.prd.uth.gr. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2021. 
  13. ^ Kilic, Ecevit (7 Eylül 2008). "Sermaye nasıl el değiştirdi?". Sabah. 12 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2008. 6-7 Eylül olaylarından önce İstanbul'da 135 bin Rum yaşıyordu. Sonrasında bu sayı 70 bine düştü. 1978'e gelindiğinde bu rakam 7 bindi. 
  14. ^ "Foreign Ministry: 89,000 minorities live in Turkey". Today's Zaman. 15 Aralık 2008. 1 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2008. 
  15. ^ İnsan Hakları İzleme Örgütü'ne göre, 2006 yılında Türkiye'deki Yunan nüfusunun 2.500 olduğu tahmin edilmektedir.
  16. ^ "The uncertain future of Greeks in Turkey". The Economist. ISSN 0013-0613. 13 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2023. 
  17. ^ www.ethnologue.com, Greek 7 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(01.08.2013)
  18. ^ "Nüfus Azalınca Rum Aileler Aralarında Bile Türkçe Konuşur Oldu" 6 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bianet (01.08.2013)
  19. ^ Heinz Kloss & Grant McConnel, Linguistic composition of the nations of the world, vol,5, Europe and USSR, Québec, Presses de l'Université Laval, 1984, ISBN 2-7637-7044-4
  20. ^ a b UNESCO Tehlikedeki Diller Atlası 12 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(01.08.2013)