Vikipedi:Biçem el kitabı (ikon)

Bu biçem rehberinde ikon logolar, amblemler, bayraklar ve armalar için kullanılan küçük resimler anlamında kullanılmaktadır.

Vikipedi proje içeriğinde, özellikle listelerde, tablolarda, bilgi kutularında ve dolaşım kutularında ikon kullanımı yararlı görsel ipuçları verebilir ama aynı zamanda bazı sorunlara da yol açabilir. Bazı ana konularda izlenebilecek yollar aşağıda özetlenmiştir.

Genel olarak

İkon sorunlarını önlemek

Uygun kullanım

İkon kullanımı bazı durumlarda yararlı olabilir:

• Uzun liste ve tablolarda, görsel farklılıkları nedeniyle ikonlar bazı kullanıcıların daha kısa sürede tablo ya da listeyi gözden geçirmesine yardımcı olabilir. Ancak tüm okuyucular bunu yapamayabileceğinden ikonların yanına aynı zamanda yazı ile adları belirtilmelidir. Ayrıca tablolarda sıralama işlevi de eklenebilir.
• Bir tablo ya da bilgi kutusunda ikonların tekrarı ancak daha önce bu ikonun açıklaması yapıldıysa yapılmalıdır.
• Uluslararası spor karşılaşmaları ile ilgili maddelerde sporcuların temsil ettiği ülkelerin yasal olarak vatandaşı bulundukları ülkelerden farklı olmaları durumunda yararlıdırlar.

Uygun olmayan kullanım

Madde içeriğinde düzyazı içinde ikonları kullanmayın

İkonlar madde içeriğinde düzyazı içinde kullanılmamalıdır: "Gandi, 1915'te Güney Afrika'dan Hindistan'a geri döndü.". Bu kullanım yazı bütünlüğünü bozar ve okuyucunun dikkatini dağıtır.

Açıklık

Eğer ikonların bir liste, tablo ya da bilgi kutusu içinde kullanımı anlam açıklığını ortadan kaldırıyor, anlam kargaşasına ya da tartışmalı kullanıma yol açıyorsa sorunsuz olan benzer liste, tablo ya da bilgi kutusu kullanımı ile uyumlu olmak için bile olsa bu ikonlar kullanılmamalıdır.

Ansiklopedik amaç

İkonlar yalnızca güzel göründükleri için eklenmemelidir. Estetik güzelliğin öznel olduğunu akıldan çıkarmamak gerekir. Bazıları için zararsız bir süsleme diğerleri için dikkat dağıtıcı olabilir. Teknik anlamda tamamen süsleme amaçlı olan ve fazladan bir bilgi sağlamayan ikonlar görsel ipuçları sağlamak için yararlı olabilir. Maddelere fazladan bilgi vermeyen ve görsel ipucu sağlamayan ikonları eklemekten kaçınınız. İkonlar süsleme olmanın ötesinde ansiklopedik bir amaca hizmet etmelidir.

Çok sayıda ikon kullanmayın

İkonlar çok sayıda kullanıldığında sayfayı kalabalıklaştırır ve gereksiz yere kullanılmış olur, örneğin bu sporcunun bilgi kutusunda olduğu gibi.

İkonları yasal boyutlarının ötesinde anlam vererek kullanmayın

İkonlar belirli bir varlığı tanımlarlar. İkonları tanımladıkları varlığın dışında anlamlar yükleyerek kullanmayın. Örneğin Birleşmiş Milletler bayrağını tüm dünyayı temsil etmek amacıyla kullanmayın çünkü bu uluslararası örgütün resmî bayrağının doğru bir kullanımı değildir.

İkonları çarpıtmayın

Vikipedi dışında yaygın kullanımı olmayan şekilde ikonları değiştirmeyin ve çarpıtmayın.

Ayrıca bakınız: Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemek § Özgün resimler

Yayımlanmamış fikirleri eklemeyin ve ikon olarak kullanmayın

Ayrıca bakınız: Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemek § Özgün resimler

Bayraklar

Biçem rehberinin bu bölümünde ikon aksi belirtilmediği takdirde bayraklar ve benzer görseller için kullanılmaktadır

Kısayol

• VP:BEKBAYRAK

Not: Ulus ve ülke gibi kavramlar ayrıca bayrakların kullanıldığı diğer durumlar için de geçerli olarak algılanmalıdır, örneğin ülke içinde yer alan bölgesel bayraklar ya da bayrak kullanan örgütler gibi. Aşağıda yer alan öneriler her türlü bayrak, resmî arma, sembol ve benzer amaçlar güden görseller için de geçerlidir.

Uygun olmayan kullanım

İyi bir neden olmadan milliyeti vurgulamayın

Vikipedi milliyetçilik duygularının promosyonunun yapıldığı bir yer değildir. Bayraklar görsel olarak dikkat çekicidir ve ulusal bayrakların kullanıldığı durumlarda, ulusa aidiyetin diğer konulardan daha önemli olduğu vurgusu öne çıkabilir. Örneğin adının yanına konan İngiliz bayrağı ile Paul McCartney "Beatles grubunda yer alan Liverpoollu İngiliz şarkıcı ve şarkı sözü yazarı" olarak algılanır; ancak adının yanında bayrak olmadığında "Beatles grubunda yer alan Liverpoollu İngiliz şarkıcı ve şarkı sözü yazarı" olarak görülür. Bir kişinin diğer özelliklerinden çok yurttaşı olduğu ülkeyi ya da milliyetini vurgulamak Vikipedi'nin "Tarafsız bakış açısı" politikasını çiğneme riski barındırır.

Doğum ve ölüm yerlerini belirtmek için bayrakları kullanmayın

Kısayol

• VP:BAYBİO

Bayraklar yurttaşlık ve/veya milliyet bağını dolaylı olarak tanımladığı için biyografik bir maddenin girişinde ya da bilgi kutusunda kesinlikle kullanılmamalıdır. Doğdukları ülkenin hiçbir zaman yurttaşı olmamış insanlar bulunur. Örneğin Almanya'da bir ABD askerî üssünde doğan Amerikalı aktör Bruce Willis'in bilgi kutusunda doğum yerinin yanına bir Alman bayrağı koymak sıradan okuyucuyu, Willis sanki Alman vatandaşıymış gibi yöneltmek anlamına gelebilir. Benzer şekilde yabancı bir ülkede değişik nedenlerle ölen kişiler için yine yanlış algılamalara yol açabilir.

Konu ile ilgili resim olmadığında yerine bayrak kullanmayın

Bir konu ile ilgili resim bulunmadığında yerine geçici olarak bayrak kullanılmamalıdır. Bayrak ya da resmî armaların tanımladıkları ülke ya da örgütlerin bilgi kutularında bulunmaları uygun kullanım sayılır.

Doğrudan bağlantılı olmadığında ulusal olmayan bayrakları kullanmayın

Madde ile doğrudan bağlantılı olmadığı durumlarda ulusal olmayan bölgesel ve şehir bayrakları kullanılmamalıdır. Bu bayraklar genel okuyucu kitlesi tarafından tanınmadığı için bilgi verme işlevini yerine getirmeyecektir. Örneğin ABD'nin New York şehir bayrağının, New York maddesinin bilgi kutusunda kullanılması uygun bir kullanımdır ama New Yorklu kişilerin biyografi sayfalarında kullanıldığında bilgi verme mahiyeti taşımamakta ve gereksiz bir görsel kirlilik yaratmaktadır.

Ulusal olmayan bayrakların uygun kullanım alanlarından biri ülke içinde bölge ya da şehirler arasında yapılan spor karşılaşmaları ile ilgili listelerdir. Ayrıca bir ülkenin idari bölümlerinin yer aldığı listeler de uygun bir kullanım alanıdır. Örneğin: Portekiz'deki şehirler listesi.

Doğrudan bağlantılı olmadığında uluslararası örgüt bayraklarını kullanmayın

Uluslararası örgüt bayrakları madde ile doğrudan bağlantılı olduğunda kullanılmalıdır. Örneğin Avrupa Birliği bayrağı, Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi ile ilgili maddelerde kullanıldığında uygundur ama AB üyesi ülkelerde ikamet edenler hakkında ulusal bayrakla birlikte kullanıldığında bilgi verme mahiyeti taşımamakta ve gereksiz bir görsel kirlilik yaratmaktadır.

Bayrakların yanına ülke adlarını yazın

Bir liste ya da tablo da bayrağın ilk kullanımında, tüm okuyucuların tüm bayrakları bilmediğini düşünerek yanına ülke adını (ya da bölge adını, vb) yazın. Bayrakların ülke adları olmadan kullanılması, renk körü okuyucular için bilgi alma zorluğu çıkarabileceğinden bir erişilebilirlik sorunu da olacaktır. Ayrıca bayraklar ikon boyutuna indirildiğinde ayırt edilmeleri zorlaşmaktadır. Ancak uzun listelerde ya da tablolarda bayrak kullanımı tekrar ediyorsa, bayrağın ilk kullanıldığı yerde ülke ismi kullanılır daha sonraki kullanımlarda ülke ismi kullanılmaz. Örneğin bu bilgi kutusunda ülkelerin adları bayrakların yanında belirtilmiş ancak daha sonra komuta edenlerin isimlerinin yanında yalnızca bayrak kullanılmıştır.

Tarihi göz önüne alın

Bayraklar tarih boyunca değişir ve bazen bayrağın kullanıldığı coğrafi ve siyasi alanlar da değişebilir.

Tarihi yeniden yazmayın

Bayraklar tarihi bir kişinin, olayın ya da nesnenin milliyetini yanlış olarak belirtmek için kullanılmamalıdır. Siyasi sınırlar değişir, bazen biyografi maddesine söz konusu olan kişinin yaşam süresi içinde bu değişiklik olabilir. Karışıklık ya da belirsizlik ortaya çıkıyorsa bayrak kullanılmamalıdır. Bayrağın kullanılması gereken durumda ise tarihi olarak doğru bayrak kullanılmalıdır.

Gerekli olan durumlarda tarihi bayrakları kullanın

Eğer kullanılması uygun ise tarihi bayrakları ve bağlantılı ülke isimlerini kullanın. Örneğin olimpiyat oyunları madalya listesinde 1992 yılından önce SSCB adı ve bayrağı, bu yıldan sonra ise SSCB'nin dağılmasından sonra ortaya çıkan ülkelerin adları ve bayrakları kullanılmalıdır.

Askerî tarih ile ilgili

Bazı askerî tarih maddelerinin bilgi kutularında uygun bayrakların kullanımı, askerî tarihi yakından bilmeyen kullanıcılara kolaylık sağlaması ve konuya açıklık getirmesi açısından uygun olabilir. Örneğin bir savaş maddesinde, eğer savaşa katılan birçok taraf varsa komutanlar, kayıplar ve kuvvet istatistiklerinde bayrak kullanımı uygundur.

Bayrağı olmayan ya da belirli bir zamana kadar bayrak kullanmayan oluşumlar

Tarihte bayrağı olmayan oluşumlar için bayrak kullanmak uygun değildir. Örneğin bayrak kullanmamış olan Gazne Devleti gibi ^[1] tarihi devletler ile ilgili maddelerde bayrak kullanımı uygun değildir. Bazı varlıklar tarih içinde belli bir zamandan sonra bayrak kullanmaya başlamıştır. Örneğin Galler bayrağı 1959 yılından sonra resmî olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu bayrak Galler'i temsil etse de tarihi bağlamda 1959 yılından öncesi için kullanılmamalıdır. Bazı ülkeler, ülkelerin parçalanmasıyla kurulmuş ya da başka ülkeler ile birleşerek yeni oluşmuşlardır. Bu durumlarda her bir durum için ayrı ayrı görüş birliğine varılarak hangi bayrağın kullanılacağına karar verilmelidir.

Siyasi sorunlar

Ortaya çıkabilecek siyasi sorunlardan kaçının ve diğer kullanıcıların fikirlerini dinleyin. Bayraklar genellikle siyasi beyan anlamına gelir ve bazen insanları yanlışlıkla bağlı olmadıkları bir siyasi oluşumla ilişkilendirebilir. Bazı durumlarda bayrakların sınırlı ve çok özel resmî kullanımı olabilir. Böyle durumların dışında kullanıldıklarında siyasi yansımaları olabilir.

Bağımsız olmayan devlet veya ulusların bayrağının kullanımı

"Devlet", "ulus" ya da "ülke" sözcüklerinin tam anlamı genel olarak anlaşmazlık yaratabilir ve bayrak seçimi konusunda uzun tartışmalara yol açabilir. Örneğin, İngiltere, İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda Britanya hükümeti tarafından Birleşik Krallık içinde yer alan ülkeler olarak tanımlanır^[2]; Kanada Avam Kamarası yakın zamanda Québec eyaletinde yaşayanları "Birleşik bir Kanada içinde bir ulus" olarak tanımladı^[3]; ve ABD birçok kızılderili kabile grubunu yarı bağımsız "uluslar" olarak tanımaktadır. Bazı kullanıcılar, bağımsız olmayan siyasi varlıkların bayraklarını, bu varlıkların bağlı oldukları siyasi varlığın bayrağı yerine kullanmaya meyillidir. Bu durum tartışmalara ve değişiklik savaşlarına yol açabilmektedir.

Genel olarak eğer bir bayrak kullanımı gerekliyse bu bayrak konu ile ilgili olan bağımsız devletin bayrağı olmalı, bu devletin içinde yer alan bölgesel bir bayrak olmamalıdır. Bunun bir nedeni Vikipedi içinde tutarlılığı sağlamaktır. Ayrıca bir kişinin yurttaşlığı kolayca doğrulanabilse dahi milliyeti için aynısı söylenemez. Bir İngiliz'in pasaportu onu Britanya vatandaşı olarak tanımlar, İngiliz olarak değil. İngiliz olmak kişinin kendini tanımlamasıyla ilgilidir ve her zaman doğrulanamayabilir.

Siyasi anlamı olan bayrakların anlamlarının ötesinde kullanımı

Bazı bayraklar siyasi olarak tartışmalıdır. Bu tarz bayrakları uygun olmayan durumlarda kullanmayın.

Biyografi içinde kullanımı

Milliyet hakkında bayrak kullanmak yerine yazı ile belirtmek karmaşık gerçekleri açıklamakta daha uygundur.

Örneğin sinema oyuncusu Naomi Watts duruma ve bakış açısına göre Britanyalı, İngiliz, Galli ya da Avustralyalı olarak görülebilir. İngiltere'de bir Britanya yurttaşı olarak doğmuş, uzun süre Galler'de yaşadıktan sonra Avustralya'ya taşınmış ve Avustralya vatandaşı olmuştur. Bunu anlatacak tek bir bayrak yoktur ve dört bayrağın hepsini birden kullanmak yardımcı olmayacaktır.

Aşağıdaki durumlarda bayrak şablonlarının biyografik kullanımı için özel özen gösterilmelidir:

• Doğum ve ölüm yerleri için kesinlikle bayrak kullanmayın, bu kullanım yurttaşlık hakkında yanlış kanı uyandırabilir, özellikle birçok insanın kendi ülkeleri dışında doğduğu düşünülürse.
• Güvenilir bir kaynak ile bir kişinin bir ülkenin yurttaşlığından feragat ettiği ya da çıkarıldığı doğrulanıyorsa bu ülkenin bayrağı kullanılmamalıdır. Bayrak kullanmak gerekiyorsa, yurttaşı olunan yeni ülkenin bayrağı kullanılmalıdır.
• Göçmenlik durumunda göçülen ülkenin yurttaşlığı elde edilene kadar bu ülkenin bayrağı kullanılmamalıdır.
• Bir kişinin yurttaşlığı siyasi sınırların değişmesi nedeniyle yasal olarak değiştiyse tarihi olarak doğru olan ülke tanımını ve bayrağını kullanın, yeni olanını değil. Bu durumu metin içinde belirtin. Örneğin "Belgrad, Yugoslavya (günümüzde Sırbistan)" gibi. En iyisi bayrak kullanımından tamamen kaçınmaktır.
• Spor istatistikleri için kullanıldığında bir kişinin resmî olarak temsil ettiği ülkenin bayrağını kullanın; yurttaşı olduğu ülkenin bayrağını kullanmayın. Eğer bir Fransız oyuncu bir Alman takımında oynadığı için bir madalya almışsa, madalya tablosunda Fransız bayrağı değil, Alman bayrağı kullanın. Örneğin İngiltere bayrağı FIFA Dünya Kupası için kullanılırken, Olimpiyatlar için Birleşik Krallık bayrağı kullanılmalıdır.
• Özellikle bir bakış açısı göstermek için bayrak kullanımından kaçının. Biyografisi yazılan kişi hakkında tartışmalar başlatacak olan bu kullanım tarafsız bakış açısına da uygun olmayacaktır.

Sporcular için bayrak kullanımı

Diğer biyografi maddelerinde olduğu gibi sporcuların bilgi kutularında da bayrak kullanımı tercih edilmemelidir.

Bayraklar bir sporcunun, spor dışında milliyetini belirtmek için hiçbir zaman kullanılmamalıdır. Bayraklar bir sporcunun oynadığı millî takımı ya da resmî olarak temsil ettiği ülkeyi belirtmek için kullanılabilir.

Eğer bir tabloda bayraklar kullanılıyorsa, milliyeti değil temsil ettiği ülkeleri belirttiği, karışıklık ortaya çıkıyorsa açıkça yazılmalıdır.

Logolar

Logo kullanımı hakkında Vikipedi yönergesi için, bakınız: Vikipedi:Logolar

Kısayol

• VP:BEKLOGO

Logoların madde içine ikon olarak yerleştirilmesi kesinlikle tercih edilmez. Logonun ilgili olduğu konu hakkındaki maddede logonun kullanımı yararlı olabilirken diğer maddelerde logoların ikon olarak kullanılması yararlı olmadığı gibi yasal sorunlar da içerebilir.

Telif hakkı saklı resimler

Şirket logolarının, spor takımı amblemlerinin ve diğer telif hakkı saklı resimlerin maddelerde kullanımına yalnızca adil kullanım temelinde izin verilir. Bu tarz resimlerin ikon olarak kullanılması neredeyse her zaman yasaklanmıştır. (daha fazla bilgi için, bakınız: Vikipedi:Adil kullanım gerekçelendirme yönergesi ve Vikipedi:Logolar).

Telif hakkı saklı olmayan resimler

Telif hakkı saklı olmayan resimler için dahi bu yönerge, bu resimlerin ikon olarak maddeyi süslemek için kullanılmaması hakkında geçerlidir. Genel olarak madde metnine ya da tablolarına logoların eklenmesi ansiklopediyi geliştirmemekte ve görsel kalabalık yaratmaktadır.

Notlar

1. 16 Devlet Masalı Ve Uydurma Bayraklar, Nihal Atsız, Ötüken Dergisi, 65. sayı, 1969
2. http://www.number10.gov.uk/Page823 (İngilizce)
3. http://www.ctv.ca/servlet/ArticleNews/story/CTVNews/20061127/quebec_motion_061127?s_name=&no_ads=(İngilizce)