Igor Savitskiy

Igor Savitskiy
Tavalludi	4-avgust 1915-yil Kiyev
Vafoti	27-iyul 1984-yil(1984-07-27) (68 yoshda) Moskva
Sohasi	rassom, restavrator, sanʼatshunos
Homiylari	Qoraqalpoq Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi hukumati
Mukofotlari

Igor Vitaliyevich Savitskiy (1915-yil 4-avgust, Kiyev – 1984-yil 27-iyul) – sovet rassomi, restavrator, etnograf, sanʼatshunos, Oʻzbekiston SSRda xizmat koʻrsatgan artist (1964), Qoraqalpogʻiston xalq rassomi, muzey yaratuvchisi va birinchi direktori. Nukusdagi sanʼat muzeyi direktori („Markaziy Osiyo Tretyakov“).

Biografiyasi

Igor Vitaliyevich Savitskiy 1915-yil 4-avgustda Kiyevda advokat oilasida tugʻilgan. Uning otasi polyak va yahudiy millatiga mansub boʻlgan (bobosi polshalik oilada, buvisi yahudiy oilasida tugʻilgan). Uning ona tomondan bobosi Timofey Dmitriyevich Florinskiy mashhur rus slavyanshunos, Kiyev universiteti professori, Rossiya Fanlar akademiyasining muxbir aʼzosi, koʻplab tadqiqotlar muallifi boʻlib, oʻzining ilmiy maktabini yaratgan.

Bolaligida Igor Savitskiy yaxshi taʼlim olgan va fransuz tilida ravon gapirgan, chunki tarbiyachisi fransuz ayol kishi boʻlgan. Igorning ota-onasi tez-tez chet elga, Yevropaga tashrif buyurishib, Fransiya, Avstriya, Germaniya madaniy hayotining barcha yangiliklaridan xabardor boʻlishgan va bolalariga bolaliklaridayoq ajoyib badiiy didni singdirishgan.

1920-yildagi inqilobdan keyin Igor Savitskiy ota-onasi bilan Moskvaga koʻchib oʻtdi va u yerda rasm chizishga qiziqib qoladi.

1934-yildan Igor Savitskiy Moskva poligrafiya institutining grafik fakultetida oʻqishni boshladi, soʻngra 1905-yil xotirasiga bagʻishlangan Moskva rassomlik maktabida oʻqishni davom ettirdi. 1938—1941-yillarda u Rassomlar malakasini oshirish institutida Lev Kramarenko ustaxonasida tahsil oldi, u bilan birga Qrim va Kavkazga eskiz chizish uchun sayohat qildi.

1941-yilda u Moskva davlat rassomlik institutiga oʻqishga kirdi^[1]. Kasallik tufayli armiyaga chaqirilmadi. Bu yerda u dastlab Markaziy Osiyo xalqlarining noyob va qiziqarli madaniyati bilan tanishdi, shuningdek, Robert Falk va Konstantin Istomin kabi taniqli rassomlar bilan uchrashdi, Nikolay Ulyanovdan rassomlik saboqlarini oldi.

1946-yil dekabr oyida Igor Vitaliyevich institutning grafik boʻlimini tugatdi.

1950-yilda T. A. Danko^[2] taklifiga binoan u SSSR Fanlar akademiyasining^[3] Sergey Pavlovich Tolstov boshchiligidagi Xorazm arxeologik va etnografik ekspeditsiyasi tarkibida ishlash uchun Oʻrta Osiyo va Qoraqalpogʻistonga keldi. T. A. Danko rahbarligida qoraqalpoq xalq amaliy sanʼati buyumlarini oʻrganib, toʻplagan.

Ekspeditsiyada ishlagan yillarida Savitskiy rassom sifatidagi bevosita mas’uliyatidan tashqari, xalq amaliy sanʼati namunalarini toʻplash maqsadida Qoraqalpogʻiston qishloqlariga sayohatlarda ham qatnashdi. Bu faoliyat uni shu qadar hayratga soldiki, keyinchalik u Amudaryoning quyi oqimidagi choʻllarda yashovchi kichik xalq – qoraqalpoqlarning ilgari kam maʼlum boʻlgan sanʼati bilan jiddiy qiziqa boshladi.

Mehnat faoliyati

Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan sanʼat arbobi (1964), Qoraqalpogʻiston xalqrassomi (1974). Moskva rassomlik institutini tugatgan (1946).

Sanʼat asarlari

Qoraqalpogʻiston manzaralari oʻzining yorqin aksini topgan: „Oq qalʼa. Umumiy koʻrinish“ (1954); „Qoraqumda“, „Chimboy oqshomi“, „Kegeyli kanali“ – hammasi 1956; „Qayragʻochlar“ (1959). Savitskiy asarlari Oʻzbekiston sanʼat muzeyi, Oʻzbekiston xalqlari tarixi muzeyi, Qoraqalpogʻiston sanʼat muzeyida saqlanadi. Rassomning saʼyharakatlari natijasida tashkil topgan Qoraqalpogʻiston sanʼat muzeyiga Savitskiyning nomi berilgan.

Uning faoliyatini baholanishi

I. V. Savitskiyning serqirra faoliyatida kamida oltita asosiy yoʻnalishni ajratib koʻrsatish mumkin: rassom-rassom, badiiy buyumlarni yigʻuvchi, restavrator, anʼanaviy qoraqalpoq sanʼatining sanʼatshunos-tadqiqotchisi, muzey ijodkori va boshqaruvchisi, pedagog va oʻqituvchi.

Uning harakatlari koʻlami bilan V. F. Voyno-Yasenetskiy, S. V. Starodubtsev, V. A. Uspenskiy, E. E. Romanovskaya, A. F. Kozlovskiy, S. P. Tolstov, I. A. Raykova va boshqalar, yaʼni taqdir taqozosi bilan Oʻrta Osiyoga kirib qolgan va butun umrini shu ilm-fan va madaniyatga xizmat qilishga bagʻishlagan. Aynan shu kishilarning saʼy-harakati bilan sobiq Ittifoqning Oʻrta Osiyoning hozirgi mustaqil davlatlarida ilk ilmiy maktablar yaratilib, yangi madaniy anʼanalarga asos solindi va ular bugungi kungacha oʻz ahamiyatini saqlab kelmoqda.

1966-yilda Igor Vitaliyevich Savitskiy mutlaqo noyob muzey ochdi. U yerda Volkovning rasmlari yorqin alanga bilan porladi. Ushbu yangi sanʼat avangard deb nomlangan.

U toʻplagan muzey kolleksiyasi sanʼat nazariyasi haqidagi sotsialistik realistik hukmlarni inkor etadi. Dissident asarlari yer ostidan, surgundan, lagerlardan va unutilishdan qutqarilgan post-avangard maktabi rassomlarini hayotga qaytaradi.

Mukofotlari

Berdaq nomidagi Qoraqalpogʻiston Davlat mukofoti laureati (1983). „Buyuk xizmatlari uchun“ ordeni bilan mukofotlangan (2002)^[4][5].

Manbalar

1. „Сайт Московского государственного художественного Института им. Сурикова“. 2007-yil 5-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 10-oktyabr.
2. Tatyana Aleksandrovna Jdanko – yavlyalas rukovoditelem otdela etnografii narodov Sredney Azii i Kazaxstana v Institute etnografii.V. A. Bochin „DOROGI, MOSTI I PYeRYeVALI ISTORIKA S.KAMALOVA“, Mejdunarodniy istoricheskiy jurnal № 18 2002 g.
3. Po otsenkam spesialistov blagodarya issledovaniyam, provedennim Xorezmskoy ekspeditsiey, bilo soversheno odno iz velichayshix otkritiy XX veka, pozvolivshee vosstanovit istoriyu odnoy iz drevneyshix mirovix sivilizatsiy. Predmeti, naydennie pri raskopkax Toprak-kali udivili ves mir. Mnogie oospisi i skulpturi, naydennie ekspeditsiey, bili peredani na xranenie v Gosudarstvenniy Ermitaj v Leningrade.
4. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
5. Указ Президента Республики Узбекистан от 23 avgust 2002 года № УП-3117 «О награждении посмертно деятелей науки и искусства, внесших огромный вклад в развитие науки и культуры Узбекистана

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.