Jahon Boks tashkiloti

Jahon boksi

Turi	Xalqaro sport federatsiyasi
Ishga tushgan sanasi	13-aprel, 2023-yil (23 oy avval) (2023-04-13)
Joylashuvi	Chemin du Levant 6, Renens, 1020, Switzerland
Hududiy xizmati	Dunyo boʻylab
President	Boris van der Vorst
Vice-President(s)	Ryan OʻShea  UK Matt Holt Dinah Glykidis
Aʼzolari	55 milliy federatsiya
World Boxing members map.svg

Jahon Boks Tashkiloti – havaskor (Olimpiya uslubidagi) boksni tartibga soluvchi xalqaro sport tashkiloti. U Xalqaro Olimpiya Qoʻmitasi (XOQ) va Rossiya boshchiligidagi Xalqaro Boks Assotsiatsiyasi (IBA) oʻrtasidagi munosabatlarning buzilishiga javoban, IBAdagi boshqaruv va yaxlitlik muammolari tufayli tashkil etilgan^[1].

Jahon boksi tashkiloti 2024-yilgi Yozgi Olimpiada oʻyinlaridan keyin XOQning maxsus saralash tartiblari tugaganidan keyin boksni Olimpiya sporti sifatida davom ettirish uchun harakat olib bormoqda^[2]: ular, xususan, yozgi Olimpiada oʻyinlarida boksni davom ettirishi mumkin boʻlgan yagona xalqaro boks federatsiyasi ekanliklarini daʼvo qilmoqdalar^[3].

Tarixi

Umumiy sabab boʻyicha ittifoq

Bir qator boks milliy federatsiyalari 2024-yilda Parijda boʻlib oʻtadigan yozgi Olimpiya oʻyinlari taqvimida boksni saqlab qolish uchun Common Cause Alliance (CCA)^[4]ni tuzdilar^[5].

Ittifoq 2022-yil boshida 18 ta federatsiya tomonidan tuzilgan. U Xalqaro boks assotsiatsiyasini Rossiyaning energetika giganti Gazprom bilan moliyaviy bitimlarini oshkor qilishga, 2022-yilda Ukrainaga bostirib kirishning zararli oqibatlarini aniqlashga va IBAni Rossiya boks federatsiyasiga qarshi qattiqroq choralar koʻrishga chaqirdi^[6].

2022-yil may oyida guruhga rahbarlik qilayotgan Gollandiya rasmiysi Boris van der Vorst saylovda amaldagi IBA prezidenti va Rossiya rasmiysi Umar Kremlevga qarshi chiqishga haqli emas deb topildi^[6]. 2022-yil sentyabr oyida IBAning navbatdan tashqari qurultoyi hech qanday yangi saylov oʻtkazmaslikka qaror qildi va shu tariqa Kremlevga prezidentlikni saqlab qolishga imkon berdi. 2022-yil dekabr oyiga kelib, Umumiy sabab alyansi aʼzolari soni 25 ta federatsiyaga yetdi^[7].

Jahon Boksi tashkiloti yaralishi

Jahon Boksi 2023-yil aprel oyida Umumiy sabab alyansiga aʼzo tashkilotlar mansabdor shaxslarini oʻz ichiga olgan vaqtinchalik kengashi bilan ishga tushirildi^[2][8][9].

Jahon boksi olimpiya komissiyasi

Xalqaro Olimpiya Qoʻmitasi (XOQ) IBAni tan olishni bekor qilganidan soʻng, XOQ 2025-yil boshigacha boks boʻyicha hamkor Xalqaro Federatsiyaga ega boʻlishi zarurligini maʼlum qildi. Aks holda, bu sport turi 2028-yilgi Olimpiya oʻyinlarida ishtirok etish imkoniyatidan mahrum boʻlishi mumkin.^[10] 2024-yil 7-mayda Jahon boks tashkiloti Olimpiya oʻyinlarida boksning istiqboli va Xalqaro Olimpiya qoʻmitasi tomonidan Jahon boks tashkilotini boksning boshqaruv organi sifatida tan olish uchun bajarilishi lozim boʻlgan mezonlar yuzasidan XOQ bilan oʻzining birinchi rasmiy uchrashuvini oʻtkazdi.^[11]

2024-yil 26-sentyabrda qozogistonlik Olimpiada medali sohibi Gennadiy Golovkin yangi tashkil etilgan Jahon boks olimpiya komissiyasining prezidenti etib tayinlangani eʼlon qilindi. Ushbu komissiyaning asosiy vazifasi Xalqaro Olimpiya qoʻmitasi bilan Jahon boksi oʻrtasidagi munosabatlarni boshqarish va boksni Olimpiya dasturiga qayta kiritishdan iborat.^[12]

2024-yil 3-oktyabrda Jahon boks olimpiya komissiyasi raisi Gennadiy Golovkin PanAm Sport bosh assambleyasida ishtirok etdi. U jahon boksining hozirgi holati va sportning kelajakdagi rivojlanish yoʻnalishi haqida soʻz yuritdi. Undan keyin Sport qoʻmitasi raisi Ernan Salvo va Jahon boks olimpiya komissiyasi kotibi Mayk Makati ham chiqish qildilar.^[13]

Inaugural jahon chempionatlari

2024-yil 17-sentyabrda World Boxing Angliyaning Liverpul shahridagi M&S Bank Arenasida tashkilotning ilk jahon chempionatiga mezbonlik qilishini eʼlon qildi^{[14][15][16][17]}.

Xalqaro test agentligi bilan munosabatlar

2024-yil 2-oktyabrda Xalqaro Test Agentligi (ITA) va Jahon Boks tashkiloti oʻrtasida toʻrt yillik kelishuv eʼlon qilindi. Unga koʻra, 2024-yil 1-oktyabrdan boshlab ITA yangi antidoping dasturini ishlab chiqish va amalga oshirish, shuningdek, barcha sogʻlom sport faoliyatlarini boshqarish uchun toʻliq mas’uliyatni oʻz zimmasiga oladi.^[18]

Tashkilot aʼzolari

  Tashkilotga a'zo davlatlar belgilangan

Jahon boksida hozirda 55 ta aʼzo federatsiya mavjud – Afrikadan 3, Amerikadan 16, Osiyodan 15, Yevropadan 16 va Okeaniyadan 5 ta^[19].

Kengayish tarixi

2024-yil 10-avgustda The Philippine Star nashrining yozishicha, filippinlik boks boʻyicha rasmiy Riki Vargas agar Xalqaro Olimpiya qoʻmitasi kamida 50 aʼzoni qabul qilsa, Jahon boksini tan olishiga ishongan va tashkilot 51 ta aʼzo bilan bu chegaradan oʻtish arafasida ekanligini daʼvo qilgan^[20].

Qozog‘iston 26-sentyabr kuni qoʻshilish uchun ariza topshirdi.^[21]

2024-yil 3-oktyabr kuni Paragvayda boʻlib oʻtgan PanAm sport bosh assambleyasida 48 ta aʼzo davlat hozirda Jahon boksining bir qismi ekanligi, 10 ta davlat koʻrib chiqilayotganligi, faqat 44 tasi ommaga eʼlon qilinganligi taʼkidlandi.^[13]

Afrika

• Jazoir (Fédération Algérienne de Boxe)^[22]
• Nigeriya (Nigeriya boks federatsiyasi)^[23]

Amerika

• Argentina (Argentina boks federatsiaysi)^[24]
• Barbados (Barbados havaskor boks assotsatsiyasi)^[3]
• Bermud orollari (Bermuda Boxing Federation)^[25]
• Braziliya (Confederacao Brasileira de Boxe)^[24]
• Kanada (Kanada boks federatsiyasi)^[24]
• Kayman orollari (Kayman orollari boks assotsatsiyasi)^[25]
• Dominikana Respublikasi (Federacion Dominicana de Boxeo)^[3]
• Ekvador (Ekvador boks federatsiyasi)^[26]
• Gonduras (Gonduras boks federatsiyasi)^[24]
• Yamayka (Yamayka boks kengashi)^[23]
• Panama (Panama boks federatsiyasi)^[27]
• Peru (Peru boks sport turlari federatsiyasi)^[3]
• Surinam (Surinam boks federatsiyasi)^[28]
• AQSH ^[29]
• Amerikaning Virgin orollari ^[28]

Osiyo

• Butan (Butan boks federatsiyasi)^[26]
• Xitoy Taypeyi (Xitoy Taypeyi boks assotsatsiyasi)^[26]
• Hindiston (Hindiston boks federatsiyasi)^[30]
• Yaponiya (Yaponiya boks federatsiyasi)^[22]
• Mongoliya (Mongoliya boks assotsatsiyasi)^[27]
• Pokiston (Pokiston boks federatsiyasi)^[26]
• Filippin (Filippin boks assotsatsiyasi)^[28]
• Singapur (Singapur boks assotsatsiyasi)^[3]
• Janubiy Koreya (Koreya boks assotsatsiyasi)^[25]

Yevropa

• Chexiya (Chexiya boks federatsiyasi)^[23]
• Daniya (Daniya boks assotsatsiyasi)^[27]
• Angliya (Angliya boks assotsatsiyasi)^[29]
• Finlandiya (Finlandiya boks federatsiyasi)^[23]
• Germaniya (Deutscher Boxsport-Verband)^[24]
• Islandiya (Islandiya boks federatsiyasi)^[23]
• Italiya (Italiya boks assotsatsiyasi)^[25]
• Niderlandiya (Nederlandse Boksbond)^[29]
• Norvegiya (Norvegiya boks federatsiyasi)^[23]
• Andoza:Country data SCT Shotlandiya (Shotlandiya boks tashkiloti)^[28]
• Shvetsiya (Shvetsiya boks federatsiyasi)^[24]
• Uels (Uels boks tashkiloti)^[28]

Bundan tashqari, Buyuk Britaniya boks tashkiloti ham aʼzo: chunki Buyuk Britaniyadagi havaskor boksning kriket, futbol va regbi kabi boshqaruvi Mahalliy millatlarga topshiriladi.^[29]

Okeaniya

• Avstraliya (Avstraliya boks tashkiloti)^[29]
• Fiji (Fiji havaskor boks assotsatsiyasi)^[26]
• Fransuz Polineziyasi (Fransuz Polineziyasi boks federatsiyasi)^[27]
• Yangi Zelandiya (Yangi Zelandiya boks tashkiloti)^[29]
• Tuvalu (Tuvalu havaskor boks assotsatsiyasi)^[31]

Xalqaro Boks Assotsatsiyasidan javob

2023-yil aprel oyida Xalqaro boks assotsiatsiyasi Jahon boksini „yovvoyi tashkilot“ deb daʼvo qildi va havaskor boksning asosiy boshqaruv organi sifatidagi maqomini himoya qilish uchun „bir qator harakatlar“ qilish bilan tahdid qildi^[32].

Prezidentlari

• Boris van der Vorst – , 2023–dan hozirgacha

Musobaqalari

• World Boxing chempionatlari
• World Boxing kubigi
• World Boxing Chellenj
• 19 yoshgacha World Boxing chempionatlari

Manbalar

1. „International Boxing Association stripped by International Olympic Committee of status“. BBC Sport (2023-yil 22-iyun).
2. „Fresh twist in boxing saga as new body, World Boxing, launches to save sport“. The New Indian Express (2023-yil 14-aprel). Qaraldi: 2023-yil 4-may.
3. „World Boxing approves applications from four more National Federations to increase membership to 33 countries“ (en-gb). World Boxing (2024-yil 21-iyun). 2024-yil 12-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-iyul.
4. „Poland's Sports Minister Bortniczuk wants IBA's IOC membership cancelled“. Inside the Games (2022-yil 8-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 25-dekabr.
5. „IOC to review IBA after surprise Ukraine ban, junior sanctions“ (en). Reuters (2022-yil 30-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 25-dekabr.
6. „Amateur boxing crisis grows as Russian Iba president’s rival loses election appeal“ (en). The Guardian (2022-yil 13-may). Qaraldi: 2022-yil 25-dekabr.
7. Ochoa, Francis T. J.. „Picson: Abap part of group looking to save boxing’s Olympic stint“ (en). Philippine Daily Inquirer (2022-yil 25-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 25-dekabr.
8. „IBA slams ‘black sheep’ breakaway body as schism roils boxing“ (en). Al Jazeera (2023-yil 2-may). Qaraldi: 2023-yil 4-may.
9. „Breakaway group aims to save boxing's Olympic status“ (en). ABC News. Associated Press (2023-yil 13-aprel). Qaraldi: 2023-yil 4-may.
10. „IOC sets deadline of ‘early 2025' to keep boxing in the Olympics for Los Angeles with a new partner“ (2023-yil 3-aprel).
11. „World Boxing meets the International Olympic Committee to start Olympic journey“ (2024-yil 8-may). 2024-yil 8-mayda asl nusxadan arxivlangan.
12. „Kazakhstan's Golovkin appointed chair of new Olympic commission by World Boxing“ (2024-yil 26-sentyabr). 2024-yil 26-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
13. „Gennadiy Golovkin Addresses PanAm Sports General Assembly on the Current Situation of World Boxing“ (en-us). World Boxing (2024-yil 3-oktyabr). 2024-yil 5-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 3-oktyabr.
14. „World Boxing to host inaugural championships in Liverpool“. Reuters. Qaraldi: 2024-yil 17-sentyabr.
15. „First World Boxing Championships heading to Liverpool in 2025“. Boxing Scene. Qaraldi: 2024-yil 17-sentyabr.
16. „Liverpool wins bid to host inaugural World Boxing Championships 2025“. England Boxing. Qaraldi: 2024-yil 17-sentyabr.
17. „City to host first World Boxing Championships“. Birkenhead News. Qaraldi: 2024-yil 17-sentyabr.
18. „World Boxing entrusts the ITA to design and independently manage a comprehensive anti-doping program for its athletes“ (en-us). AP News. International Testing Agency (2024-yil 2-oktyabr). 2024-yil 2-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 2-oktyabr.
19. „World Boxing - Membership“ (en-gb) (2024-yil 16-avgust). 2024-yil 16-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 16-avgust.
20. Beltran, Nelson. „Olympic boxing can be saved – Vargas“. The Philippine Star (2024-yil 10-avgust). Qaraldi: 2024-yil 10-avgust.
21. „Kazakhstan officially bids to join World Boxing“ (2024-yil 26-sentyabr). 2024-yil 26-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
22. „Algerian boxing that’s home to Imane Khelif joins global body trying to save Olympic status“ (en-us). AP News. New York City: Associated Press (2024-yil 10-sentyabr). 2024-yil 12-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-sentyabr.
23. „World Boxing increases global footprint with addition of six new members including first National Federation from Africa“ (en-gb). World Boxing (2023-yil 20-oktyabr). 2024-yil 21-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 20-oktyabr.
24. „World Boxing announces six more members“ (en-gb). World Boxing (2023-yil 24-avgust). 2024-yil 28-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 24-avgust.
25. „World Boxing approves more membership applications from National Federations including Italy and South Korea“ (en-gb). World Boxing (2024-yil 26-iyul). 2024-yil 28-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 28-iyul.
26. „World Boxing receives post-Olympic boost with announcement of five new member National Federations“ (en-gb). World Boxing (2024-yil 16-avgust). 2024-yil 16-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 16-avgust.
27. „World Boxing announces four more members“ (en-gb). World Boxing (2023-yil 12-sentyabr). 2024-yil 21-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 12-sentyabr.
28. „World Boxing approves applications from five more National Federations to increase membership to 27 countries“ (en-gb). World Boxing (2023-yil 25-oktyabr). 2024-yil 21-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 25-oktyabr.
29. „World Boxing names first 6 members as it seeks IOC recognition“ (en-gb). ESPN. Reuters (2023-yil 9-avgust). 2023-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 12-iyul.
30. „Boxing Federation of India agrees to join World Boxing“ (en-gb). World Boxing (2024-yil 31-may). 2024-yil 28-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 28-iyun.
31. „Thank you to all our member National Federations for your support in our first year“ (en-gb). Instagram (2024-yil 14-aprel). Qaraldi: 2024-yil 14-aprel.
32. Falkingham, Katie. „World Boxing: Great Britain joins breakaway international governing body“ (en-gb). BBC Sport. London: BBC (2023-yil 13-aprel). 2023-yil 13-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 17-sentyabr.