Tôn Sĩ Nghị

Tôn Sĩ Nghị
Tên chữTrí Viễn; Trí Trị
Tên hiệuBổ Sơn
Thụy hiệuVăn Tĩnh
Tổng đốc Tứ Xuyên
Nhiệm kỳ
22 tháng 4, 1795－2 tháng 8, 1796 (lâm thời)
Tiền nhiệmHòa Lâm
Kế nhiệmPhúc Ninh
Nhiệm kỳ
19 tháng 9, 1791－5 tháng 12, 1791 (lâm thời)
Tiền nhiệmNgạc Huy
Kế nhiệmHuệ Linh
Nhiệm kỳ
27 tháng 12, 1789－13 tháng 7, 1790 (lâm thời)
Tiền nhiệmLý Thế Kiệt
Kế nhiệmPhúc Khang An
Đại học sĩ Văn Uyên các
Nhiệm kỳ
7 tháng 10, 1792－10 tháng 8, 1796
Tiền nhiệmKê Hoàng
Kế nhiệmKhánh Quế
Đồng cấpKê Hoàng (1792－1794)
Đại học sĩ Hán Khuyết Hiệp Bạn
Nhiệm kỳ
29 tháng 5, 1791－22 tháng 9, 1792
Tiền nhiệmBành Nguyên Thụy
Kế nhiệmChu Khuê
Lại bộ Hán thượng thư
Nhiệm kỳ
25 tháng 5, 1791－22 tháng 9, 1792
Tiền nhiệmBành Nguyên Thụy
Kế nhiệmLưu Dung
Tổng đốc Lưỡng Giang
Nhiệm kỳ
14 tháng 7, 1790－25 tháng 5, 1791
Tiền nhiệmPhúc Tung
Kế nhiệmTrường Lân
Quân cơ đại thần
Nhiệm kỳ
6 tháng 8, 1789－27 tháng 12, 1789
Tiền nhiệmkhông có
Kế nhiệmkhông có
Binh bộ Hán thượng thư
Nhiệm kỳ
3 tháng 4, 1789－5 tháng 6, 1790
Tiền nhiệmBành Nguyên Thụy
Kế nhiệmLý Thế Kiệt
Tổng đốc Lưỡng Quảng
Nhiệm kỳ
27 tháng 4, 1785－6 tháng 8, 1785 (lâm thời)
Tiền nhiệmThư Thường
Kế nhiệmPhú Lặc Hồn
Thông tin cá nhân
Sinh
Ngày sinh
1720
Nơi sinh
Hàng Châu
Quê quán
Nhân Hòa
Mất
Thụy hiệu
Văn Tĩnh
Ngày mất
1796
Giới tínhnam
Học vấnTiến sĩ Nho học
Nghề nghiệpchính khách
Dân tộcngười Hán
Quốc tịchnhà Thanh
Kỳ tịchChính Bạch kỳ (Hán)

Tôn Sĩ Nghị (tiếng Trung: 孫士毅, 1720-1796), tự Trí Dã (智冶), một tên tự khác là Bổ Sơn (补山), người tỉnh Chiết Giang, là một đại thần của nhà Thanh, Trung Quốc.[1], và là một trong những bại tướng dưới tay vua Quang Trung của Đại Việt [2].

Ông nguyên là quan văn, đỗ tiến sĩ đời Càn Long; trải qua các chức vụ như nội các Trung thư, Thị độc, Biên tu, Thái thường tự Thiếu khanh. Sau đó tới Sơn Đông làm bố chính sứ rồi đổi sang làm tuần phủ Quảng Tây. Ông cũng hai lần làm tổng đốc Lưỡng Quảng trong thời kỳ trị vì của hoàng đế Càn Long. Lần thứ nhất, từ ngày 26 tháng 2 năm 1785 tới ngày 1 tháng 9 năm 1785, phụng chỉ dụ của hoàng đế Càn Long đến thay thế Thư Thường làm tổng đốc Lưỡng Quảng với chức danh là Tổng đốc Lưỡng Quảng cùng địa phương đề đốc quân vụ, lương thảo kiêm tuần phủ sự, là chức quan cao cấp nhất tại hai tỉnh Quảng Tây và Quảng Đông. Sau đó Phú Lặc Hồn thay thế ông từ ngày 1 tháng 9 năm 1785 tới ngày 2 tháng 5 năm 1786. Từ ngày này ông lại tiếp tục làm tổng đốc Lưỡng Quảng cho tới ngày 19 tháng 2 năm 1789 và người thay thế ông là Phúc Khang An (?-1796), sau khi đội quân do ông chỉ huy nhằm giúp Lê Chiêu Thống quay lại ngai vàng của Đại Việt bị quân đội của Nguyễn Huệ đánh bại trong trận chiến tại Thăng Long dịp tết Kỷ Dậu 1789 [2].

Năm 1787, ông chỉ huy việc phòng ngự tại Triều Châu đề phòng quân khởi nghĩa của Lâm Sảng Văn (林爽文) tại Đài Loan tiến vào Quảng Đông. Năm sau, ông chỉ huy quân đội nhà Thanh tiến vào Đại Việt theo yêu cầu của Lê Chiêu Thống nhằm giúp ông này phục hồi nhà Hậu Lê. Chiến dịch hành quân này của Tôn Sĩ Nghị là một trong mười chiến dịch hành quân lớn (Thập toàn võ công) trong đời hoàng đế Càn Long, được ghi lại trong Thập toàn ký (1792) của vị hoàng đế này. Cũng nhân đó mà Càn Long tự xưng là Thập toàn lão nhân. Chi tiết cụ thể xem bài Chiến thắng Kỷ Dậu.

Mặc dù không thành công trong việc phục hồi nhà Hậu Lê nhưng sau đó ông vẫn được phong là Nhất đẳng Mưu Dũng công, là quân cơ đại thần và đảm nhận chức vụ Binh bộ Thượng thư. Năm 1791, đổi sang làm tổng đốc Tứ Xuyên, cung ứng quân nhu cho đội quân của Phúc Khang An trong chiến dịch trừng phạt quân đội của người Gurkha tại khu vực ngày nay là Gorkha thuộc Nepal (sử sách Trung Hoa gọi là 廓尔喀之乱 - Khuếch Nhĩ Khách chi loạn). Thời gian sau đó ông còn dẫn quân trấn áp khởi nghĩa của người Miêu và Bạch Liên giáo. Ông mất năm Gia Khánh thứ nhất (1796).

Trong văn hoá đại chúng

[sửa | sửa mã nguồn]
Năm Tác Phẩm Diễn Viên
2010 《Tây Sơn hào kiệt》 Đoàn Dũng

Xem thêm

[sửa | sửa mã nguồn]

Tham khảo

[sửa | sửa mã nguồn]
  1. ^ Truhart, Peter (2000). Regents of nations: systematic chronology of states and their political representatives in past and present: a biographical reference book, Volume 3. K. G. Saur. ISBN 978-3-598-21545-2.
  2. ^ a b Tôn Sĩ Nghị, Sầm Nghi Đống - những bại tướng dưới tay Quang Trung Lưu trữ 2019-03-30 tại Wayback Machine. Zing.vn, 20/02/2018. Truy cập 22/12/2018.

Liên kết ngoài

[sửa | sửa mã nguồn]
Tiền nhiệm:
Thư Thường 		Tổng đốc Lưỡng Quảng
26/2/1785–1/9/1785 		Kế nhiệm:
Phú Lặc Hồn
Tiền nhiệm:
Phú Lặc Hồn 		Tổng đốc Lưỡng Quảng
23/5/1786–19/2/1789 		Kế nhiệm:
Phúc Khang An