Cách mạng Vinh quang

Bài này viết về Cuộc Cách mạng Anh năm 1688 do William xứ Orange lãnh đạo. Đối với cuộc Cách mạng năm 1868 tại Tây Ban Nha, xem Cách mạng Vinh Quang (Tây Ban Nha).

Cách mạng Vinh quang

Hoàng tử da cam hạ cánh tại Torbay
Địa điểm	Quần đảo Anh
Còn gọi là	Cách mạng năm 1688 Chiến tranh Kế vị Anh Cách mạng không đổ máu
Nhân tố liên quan	Xã hội Anh
Hệ quả	Vua James II bị lật đổ, hai vua William và Mary lên nối ngôi Chiến tranh Jacobite tại Scotland Chiến tranh Williamite tại Ireland Chiến tranh với Pháp; nước Anh tham chiến trong Đại Liên minh Luật về các quyền ra đời ở nước Anh

Cuộc Cách mạng Vinh Quang, cũng gọi là Cách mạng năm 1688, là sự kiện vua James II của Anh (VII của Scotland và II của Ireland) bị lật đổ vào năm 1688 bởi liên minh giữa các thành viên Quốc hội và đội quân viễn chinh do quan Tổng đốc Hà Lan là William xứ Orange của Orange-Nassau, với kết quả là William lên ngôi báu nước Anh (tức William III) đồng trị vì với vợ là Nữ hoàng Mary II.

Cuộc khủng hoảng vây quanh Quốc vương James II đã lên tới đỉnh điểm vào năm 1688, khi Hoàng hậu sinh hạ một hoàng tử là James Francis Edward Stuart vào ngày 10 tháng 6 (theo lịch Julian).^{[nb 1]} Cho đến lúc đó, ngai vàng có khả năng được trao cho con gái của ông là Mary - một tín đồ Kháng Cách, vợ của William xứ Orange. Với việc hoàng tử James Francis Edward Stuart ra đời thì càng có khả năng một Vương triều Giáo hội Công giáo Rôma lên ngôi ở các Vương quốc Anh, Ireland, và Scotland. Vốn đã phẫn nộ vì nhà vua sùng Công giáo và thân Pháp, những lãnh đạo chủ chốt của phái Tory liên minh với các thành viên của phái Wig và mời William xứ Orange đến Anh, để giải quyết cuộc khủng hoảng.^[1]

Từ "Cách mạng Vinh Quang" (Glorious Revolution) được John Hampden sử dụng lần đầu tiên vào cuối năma 1689,^[2] và cho đến nay, từ này vẫn được sử dụng bởi Quốc hội Anh.^[3] Có khi cuộc Cách mạng Vinh Quang cũng được gọi là Cách mạng không đổ máu, dù bảo vậy là sai. Tại Anh Quốc, có hai cuộc chạm trán lớn giữa hai đội quân, và những cuộc nổi dậy chống Công giáo ở vài thị trấn.^{[nb 2]} Cũng có cuộc Chiến tranh Williamite tại Ireland và cuộc giao chiến ác liệt tại Scotland (nổi bật với các trận đánh tại Killicrankie và Dunkeld).^{[nb 3]} Cuộc Cách mạng cũng dẫn tới việc xóa bỏ thuộc địa New England và sự sụp đổ của chính quyền Maryland.

Cuộc Cách mạng gắn liền với các sự kiện của cuộc Chiến tranh Đại Liên minh tại lục địa châu Âu, và có thể được xem là cuộc viễn chinh nước Anh cuối cùng giành thắng lợi.^[4] Có thể kết luận rằng việc lật đổ James đã mở đầu cho chế độ dân chủ Quốc hội của nước Anh cận hiện đại: từ đây, không một Quân vương nào nắm giữ đại quyền, và Luật về các Quyền trở thành một trong những văn kiện quan trọng trong lịch sử chính trị của nước Anh. Việc phế truất ông vua Giáo hội Công giáo Rôma James II đã xóa bỏ bất kỳ một cơ hội lập lại Công giáo nào tại Anh Quốc, và dẫn tới sự tự do hạn chế đối với các tín đồ Kháng Cách ly khai; sẽ còn có một khoảng thời gian ngắn trước khi họ có đầy đủ quyền lợi chính trị. Tuy nhiên, đối với các tín đồ Công giáo, cuộc Cách mạng là một thảm họa về mặt chính trị và xã hội. Họ bị mất quyền bầu cử và ngồi trên ghế Quốc hội Westminster trong suốt hơn 100 năm sau đó. Họ cũng không có được các nghĩa vụ trong Quân đội; và một Quân vương bị cấm làm người Công giáo hoặc cưới một người Công giáo, từ đó đem lại quyền kế vị cho người Kháng Cách.

Cuộc viễn chinh đã chấm dứt tất cả những nỗ lực của Anh, trong các cuộc Chiến tranh Anh-Hà Lan vào thế kỷ 17, để khuất phục Cộng hòa Hà Lan bằng lực lượng quân sự. Tuy nhiên, liên minh cá nhân và sự hợp tác giữa Hải quân Anh và Hải quân Hà Lan làm thay đổi tình hình nền thương mại thế giới từ Cộng hòa Hà Lan tới Anh Quốc.

Xem thêm

• Danh sách người bỏ James II, theo William xứ Orange

Chú giải

Ghi chú

1. In this article "New Style" means the start of year is adjusted to 1 January. Events on the European mainland are usually given using the Gregorian calendar, while events in Great Britain and Ireland are usually given using the Julian calendar with the year adjusted to 1 January. Dates with no explicit Julian or Gregorian postscript will be using the same calendar as the last date with an explicit postscript.
2. The English Civil War (also known as the Great Rebellion) was still within living memory for most of the major English participants in the events of 1688, and for them, in comparison to that war (or even the Monmouth Rebellion of 1685) the deaths in the conflict of 1688 were mercifully few.
3. England, Scotland, and Ireland at time shared a king but were still in theory separate realms with their own parliaments. However in practice the Irish parliament had been completely under the control of Westminster since Poynings Law of 1494, but Scotland still had a degree of independence.

Chú thích

1. Coward 1980, tr. 298–302.
2. In testimony before a House of Lords committee in the autumn of 1689 (Schwoerer 2004, tr. 3).
3. “The Glorious Revolution”. www.parliament.uk. Bản gốc lưu trữ ngày 25 tháng 6 năm 2009. Truy cập ngày 15 tháng 8 năm 2010. Liên kết ngoài trong |publisher= (trợ giúp)
4. See e.g. Israel 1991, tr. 105; see also Israel & Parker 1991, tr. 335–364

Tham khảo

• Baxter, Stephen B (1966). William III. Longmans.
• Beddard, Robert (1988). A Kingdom without a King: The Journal of the Provisional Government in the Revolution of 1688. Phaidon.
• Black, Donald M.; MacRaid (2000). Studying History (ấn bản thứ 2). Palgrave. ISBN 0333801830.
• Carpenter, Edward (1956). The Protestant Bishop. Being the Life of Henry Compton, 1632–1713. Bishop of London. London: Longmans, Green and Co.
• Childs, John (1980). The Army, James II, and the Glorious Revolution. Manchester University Press. ISBN ???? Kiểm tra giá trị |isbn=: ký tự không hợp lệ (trợ giúp).
• Coward, Barry (1980). The Stuart Age. ISBN ???? Kiểm tra giá trị |isbn=: ký tự không hợp lệ (trợ giúp).
• Dalrymple, John (1790). Memoirs of Great Britain and Ireland; from the Dissolution of the last Parliament of Charles II till the Capture of the French and Spanish Fleets at Vigo. London.
• Dekrey, Gary S. (2008), “Between Revolutions: Re-appraising the Restoration in Britain”, History Compass, 6: 738–773 |section= bị bỏ qua (trợ giúp)
• Davies, D. (1989). “James II, William of Orange and the admirals”. Trong Cruickshanks, E. (biên tập). By force or default? The revolution of 1688–1689. Edinburgh.
• Engels, Friedrich (1997). “Introduction to Socialism: Utopian and Scientific”. Trong Engles, F. (biên tập). German Socialist Philosophy. Continuum International Publishing Group. ISBN 082640748X.
• Goodlad, Graham (2007), “Before the Glorious Revolution: The Making of Absolute Monarchy? Graham Goodlad Examines the Controversies Surrounding the Development of Royal Power under Charles II and James II”, History Review, Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 8 năm 2011, truy cập ngày 30 tháng 1 năm 2011
• Hoak, D. (year?). The Anglo-Dutch revolution of 1688–89. publisher?. ISBN ???? Kiểm tra giá trị |isbn=: ký tự không hợp lệ (trợ giúp). Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |year= (trợ giúp)
• Horwitz, Henry (1977). Parliament, Policy and Politics in the Reign of William III. Manchester University Press.
• Information Services, “William of Orange's Itinerary”, [http://www.nottingham.ac.uk/ManuscriptsandSpecialCollections/index.aspx Manuscripts and Special Collections], University of Nottingham, truy cập ngày 5 tháng 8 năm 2010 Liên kết ngoài trong |title= (trợ giúp)
• Israel, Jonathan I. (1991). “The Dutch role in the Glorious Revolution”. Trong Israel, J.I. (biên tập). The Anglo-Dutch Moment. Essays on the Glorious Revolution and its world impact. Cambridge University Press. ISBN 0-521-39075-3.
• Israel, Jonathan I.; Parker, Geoffrey (1991). “Of Providence and Protestant Winds: the Spanish Armada of 1588 and the Dutch armada of 1688”. Trong Israel, J.I. (biên tập). The Anglo-Dutch Moment. Essays on the Glorious Revolution and its world impact. Cambridge University Press. ISBN 0-521-39075-3.
• Israel, Jonathan I (2003). The Anglo-Dutch Moment: Essays on the Glorious Revolution and its World Impact. Cambridge University Press. ISBN 0-521-54406-8.
• Jardine, Lisa (2008). Going Dutch: How England Plundered Holland's Glory. Harper. ISBN 978-0-00-719734-7. one of the few scholarly studies that sides with James II and denounces the episode as a Dutch invasion and British defeat
• Jones, C (1973), “The Protestant Wind of 1688: Myth and Reality”, European Studies Review III: 201–221
• Jones, J. R. (1988). The Revolution of 1688 in England. Weidenfeld and Nicolson. ISBN ???? Kiểm tra giá trị |isbn=: ký tự không hợp lệ (trợ giúp).
• Macaulay, Thomas Babington (1889). The History of England from the Accession of James the Second. Popular Edition in Two Volumes. I. London: Longmans.
• Mitchell, Leslie (2009) [1790]. “Introduction”. Trong Burke (biên tập). Reflections on the Revolution in France. Oxford University Press. ISBN 9780199539024. Thiếu dấu sổ thẳng trong: |editor= (trợ giúp); Đã định rõ hơn một tham số trong |editor= và |editor-last= (trợ giúp)
• Pincus, Steve (2009). 1688: The First Modern Revolution. Yale University Press. ISBN 978-0-300-17143-3.
• Prud'homme van Reine, Ronald (2009). Opkomst en Ondergang van Nederlands Gouden Vloot — Door de ogen van de zeeschilders Willem van de Velde de Oude en de Jonge. Amsterdam: De Arbeiderspers. ISBN ???? Kiểm tra giá trị |isbn=: ký tự không hợp lệ (trợ giúp).
• Rodger, N.A.M (2004). The Command of the Ocean: A Naval History of Britain 1649—1815. Penguin Group. ISBN ???? Kiểm tra giá trị |isbn=: ký tự không hợp lệ (trợ giúp).
• Schuchard, Keith (2002). Restoring the Temple of Vision: Cabalistic Freemasonry and Stuart. Brill. ISBN 9004124896.
• Schwoerer, L.G. (2004). The Revolution of 1688–89: Changing Perspectives. Cambridge University Press. ISBN 0521526140.
• Speck, W. A. (1989). Reluctant Revolutionaries. Englishmen and the Revolution of 1688. Oxford University Press.
• Swetschinsky, D.; Schönduve, L. (1988). De familie Lopes Suasso: financiers van Willem III. Zwolle. ISBN ???? Kiểm tra giá trị |isbn=: ký tự không hợp lệ (trợ giúp).
• Troost, Wout (2001). Stadhouder-koning Willem III: Een politieke biografie. Uitgeverij Verloren, Hilversum. ISBN ???? Kiểm tra giá trị |isbn=: ký tự không hợp lệ (trợ giúp).
• Vallance, Edward (2007). “The Glorious Revolution”. BBC History. Truy cập ngày 15 tháng 8 năm 2010.
• Van der Kuijl, Arjen (1988). De glorieuze overtocht: De expeditie van Willem III naar Engeland in 1688. Amsterdam.
• Williams, E. N. (1960). The Eighteenth-Century Constitution. 1688–1815. Cambridge University Press.
• Western, J. R. (1972). Monarchy and Revolution. The English State in the 1680s. London: Blandford Press.
• Windeyer, W. J. Victor (1938). “Essays”. Trong Windeyer, W.J.V. (biên tập). Lectures on Legal History. Law Book Co. of Australasia.

Đọc thêm

• Ashley, Maurice (1966). The Glorious Revolution of 1688. Hodder & Stoughton. Also published by Panther History (1968).
• Cruickshanks, Eveline (2000). The Glorious Revolution (British History in Perspective). Palgrave Macmillan. ISBN 0312230095.
• DeKrey, Gary S. (2007). Restoration and Revolution in Britain: A Political History of the Era of Charles II and the Glorious Revolution. ISBN ???? Kiểm tra giá trị |isbn=: ký tự không hợp lệ (trợ giúp). A scholarly history of the era.
• Glassey, Lionel K. J. biên tập (1997). The Reigns of Charles II and James VII and II. Articles by scholars.
• MacCubbin, R. P.; Hamilton-Phillips, M. biên tập (1988). The Age of William III and Mary II. ISBN ???? Kiểm tra giá trị |isbn=: ký tự không hợp lệ (trợ giúp).
• McCaffrey, Carmel (2006). In Search of Ireland's Heroes. Ivan R Dee. ISBN 9781566636155.
• Miller, John (1997). The Glorious Revolution (ấn bản thứ 2). ISBN 0582292220.
• Ogg, David (1956). William III. Bản gốc lưu trữ ngày 6 tháng 12 năm 2008. Truy cập ngày 30 tháng 1 năm 2011. A brief scholarly biography.
• Onnekink, David (2007). The Anglo-Dutch Favourite: The Career of Hans Willem Bentinck, 1st Earl of Portland (1649–1709). Ashgate Publishing. ISBN 0-754-65545-8.
• Pincus, Steven C. A. (2005). England's Glorious Revolution 1688–89: A Brief History with Documents. Bedford/St. Martin's. ISBN 0312167148.
• Prall, Stuart (1972). The Bloodless Revolution: England, 1688. Anchor Books.
• Vallance, Edward (2006). The Glorious Revolution: 1688 — Britain's Fight for Liberty. Brown Little. ISBN 1933648244.

Liên kết ngoài

• BBC staff. “Charles II (1630 - 1685)”. BBC. Truy cập ngày 15 tháng 8 năm 2010.
• Catholic Encyclopedia editors. “English Revolution of 1688”. [[Catholic Encyclopedia]]. Tựa đề URL chứa liên kết wiki (trợ giúp)
• The Civil War team, presented by Tristram Hunt (ngày 7 tháng 1 năm 2001), Aftershocks - The Glorious Revolution, open2.net (BBC & Open University) Liên kết ngoài trong |publisher= (trợ giúp)
• Hallas, Duncan, “The Decisive Settlement”, trong O’Callaghan, Einde (biên tập), [http://www.marxists.org/admin/intro/index.htm Marxists’ Internet Archive] Liên kết ngoài trong |title= (trợ giúp) transcribed from the Socialist Worker Review (113): 17–20. tháng 10 năm 1988. |title= trống hay bị thiếu (trợ giúp)
• Prince of Orange (ngày 20 tháng 11 năm 2001) [1688], “Declaration of the Prince of Orange, ngày 10 tháng 10 năm 1688”, trong McFerran, Noel S. (biên tập), [http://www.jacobite.ca/index.htm The Jacobite Heritage] Liên kết ngoài trong |title= (trợ giúp) Cites Beddard, Robert biên tập (1988), “A Kingdom without a King”, The Journal of the Provisional Government in the Revolution of 1688, Oxford: Phaidon Press: 124–128, 145–149
• Quinn, Stephen (ngày 17 tháng 4 năm 2003), “The Glorious Revolution of 1688”, trong Whaples, Robert (biên tập), [http://eh.net/about EH.Net Encyclopedia], Bản gốc lưu trữ ngày 16 tháng 2 năm 2007, truy cập ngày 30 tháng 1 năm 2011 Liên kết ngoài trong |title= (trợ giúp)
• Royal Household at Buckingham Palace biên tập (2008/09). “History of the Monarchy >United Kingdom Monarchs (1603 - present) >The Stuarts >Mary II, William III and The Act of Settlement > William III (r. 1689-1702) and Mary II (r. 1689-1694)”. official web site of the British Monarchy. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |date= (trợ giúp); Liên kết ngoài trong |publisher= (trợ giúp)
• Wilkes Jr., Donald E.; Kramer, Matthew. “The Glorious Revolution of 1688”. Bản gốc lưu trữ ngày 9 tháng 3 năm 2019. Truy cập ngày 15 tháng 8 năm 2010. "This site is an ever-growing compendium of information related to the events and people of the Glorious Revolution of 1688".