Chankillo

Chanquillo

Mười ba tòa tháp của Chankillo, nhìn từ pháo đài
Vị trí tại Peru
Tên khác	Chankillo
Vị trí	Vùng Ancash, Peru
Tọa độ	09°33′24″N 78°14′9″T / 9,55667°N 78,23583°T / -9.55667; -78.23583
Loại	Pháo đài thánh địa
Một phần của	Văn hóa Casma-Sechin
Diện tích	4 km^2 (1,5 dặm vuông Anh)
Lịch sử
Thành lập	300 BC
Di sản thế giới UNESCO
Tên chính thức	Khu phức hợp khảo cổ Chankillo
Tiêu chuẩn	Văn hóa: (i)(iv)
Đề cử	2021 (Kỳ họp 44)
Số tham khảo	1624

Chanquillo^{[1][2][3][4][5]} hoặc Chankillo^[3][6][7][8] là một quần thể di tích cổ xưa ở sa mạc ven biển, lưu vực sông Casma, vùng Ancash, Peru. Những tàn tích còn xót lại bao gồm pháo đài Chankillo trên đỉnh đồi, gần đó là "Mười ba tòa tháp" đài quan sát mặt trời, cũng như các khu dân cư và hội họp. "Mười ba tòa tháp" được hiểu là một đài quan sát thiên văn được xây dựng vào thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên.^[6][9] Nền văn hóa sản sinh ra Chankillo được gọi là văn hóa Casma–Sechin. Địa danh này có diện tích khoảng 4 kilomet vuông, được hiểu như là một pháo đài thánh địa.^[7] Nó đã được UNESCO công nhận là Di sản thế giới từ tháng 7 năm 2021.^[10]

Đài quan sát Mặt trời

Đài quan sát Mặt trời "Mười ba tòa tháp" cách đều nhau của Chankillo được xây dựng trên đỉnh một ngọn đồi thấp chạy theo chiều từ bắc xuống nam, tạo thành một đường chân trời "có răng" với những khoảng trống hẹp đều nhau. Về phía đông và phía tây, các nhà điều tra xác định hai điểm có thể quan sát. Từ những vị trí thuận lợi này, trải dài 300 mét của các tòa tháp nằm dọc theo đường chân trời tương ứng rất chặt chẽ với vị trí mọc và lặn của mặt trời trong năm,^[9] mặc dù không phải tất cả chúng đều có thể nhìn thấy được. Vào ngày đông chí, mặt trời sẽ mọc phía sau tòa tháp ngoài cùng bên trái của Chankillo và mọc sau mỗi tòa tháp cho đến khi chạm tới tòa tháp ngoài cùng bên phải là vào 6 tháng sau đó, tức là vào ngày hạ chí.^[11] Mười ba tòa tháp của Chankillo có thể là đài thiên văn được biết đến sớm nhất ở châu Mỹ. Cư dân của Chankillo có thể xác định chính xác ngày, với sai số một hoặc hai ngày, bằng cách quan sát mặt trời mọc hoặc mặt trời lặn từ tòa tháp.^[12] Các tòa tháp đã được du khách biết đến trong 200 năm qua nhưng không được xác định là địa điểm thiên văn cho mãi đến năm 2007 khi Iván Ghezzi và Clive Ruggles tìm ra.^[13]

Tham khảo

1. Peru 1:100 000, La Caleta Culebras (20-g). IGN (Instituto Geográfico Nacional - Perú).
2. Jenkins, Dilwyn (2003). The Rough Guide to Peru (bằng tiếng Anh). Rough Guides. tr. 295. ISBN 9781843530749.
3. ^ Pozorski, Shelia; Pozorski, Thomas; Pozorski, Thomas George (2006). Early Settlement and Subsistence in the Casma Valley, Peru (bằng tiếng Anh). University of Iowa Press. tr. 95. ISBN 9781587294624.
4. Gerster, Georg (2005). The Past from Above: Aerial Photographs of Archaeological Sites (bằng tiếng Anh). Getty Publications. tr. 197. ISBN 9780892368754.
5. “SITIO ARQUEOLOGICO CHANQUILLO” (bằng tiếng Tây Ban Nha). MINCETUR. Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 11 năm 2017. Truy cập ngày 1 tháng 6 năm 2017.
6. ^ Ghezzi, Ivan; Ruggles, Clive (2007). “Chankillo: A 2300-Year-Old Solar Observatory in Coastal Peru”. Science (bằng tiếng Anh). 315 (5816): 1239–1243. Bibcode:2007Sci...315.1239G. doi:10.1126/science.1136415. ISSN 0036-8075. PMID 17332405.
7. ^ Ghezzi, Ivan (2006). “Religious Warfare at Chankillo”. Trong Isbell, William H.; Silverman, Helaine (biên tập). Andean Archaeology III (bằng tiếng Anh). Springer US. tr. 67–84. doi:10.1007/0-387-28940-2_4. ISBN 9780387289397.
8. DK (21 tháng 6 năm 2010). Space: A Visual Encyclopedia (bằng tiếng Anh). Penguin. tr. 209. ISBN 9780756666286.
9. ^ BBC/Open University documentary, Broadcast March 2011, Downloadable demonstration of Towers at sunrise.
10. Collyns, Dan (28 tháng 7 năm 2021). “'No parallels': 2,300-year-old solar observatory awarded UNESCO World Heritage status”. The Guardian. Luân Đôn, Vương quốc Anh. ISSN 0261-3077. Truy cập 28/7/2021. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |access-date= (trợ giúp)
11. “Archaeoastronomy”. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 7 năm 2020. Truy cập ngày 1 tháng 11 năm 2023.
12. “Chankillo”.
13. “Top 10 Discoveries of 2007”. Truy cập 4 tháng 11 năm 2023.

Liên kết ngoài

• 3D reconstruction of the site
• Chankillo, Peru, Ancient Solar Observatory?
• Towers point to ancient Sun cult, BBC
• Giant Solar Calendar Measures Time, BBC
• Early Monumental Architecture on the Peruvian Coast
• Yale University article: Peruvian Citadel is Site of Earliest Ancient Solar Observatory in the Americas and slide show
• View from the air on the Chankillo site
• High-resolution image of the Thirteen Towers
• Wonders of the Universe, Prof. Brian Cox, BBC (có thể chỉ giới hạn khu vực ở Vương quốc Anh)