Dầu tràm hay còn gọi là Dầu tràm gió là một loại dầu gió được chiết xuất từ lá của cây tràm lá dài (Melaleuca leucadendra) mà cũng có thể chiết xuất từ các cây khác thuộc chi Tràm. Loại dầu này có hương thơm và mùi vị dễ chịu nên được dùng trong nhiều loại thuốc ho, nước súc miệng, thuốc sát khuẩn và nấm đặc hiệu dưới hai dạng sử dụng bôi thoa trực tiếp hay dạng hít ngửi bay hơi. Từ lâu dầu tràm đã được sử dụng rất rộng rãi trong cộng đồng ở Việt Nam để phòng ngừa cảm mạo, gió máy cho người già, người bệnh, sản phụ, trẻ em, kể cả trẻ sơ sinh[1]. Trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam, dầu tràm được sử dụng nhiều để cung cấp cho những người lính trên chiến trường đem theo phòng cảm cúm[2].
Cây tràm trà có rất nhiều đặc tính ưu việt. Khi ép và chưng cất, lá của loại cây này cho ra dầu tự nhiên 100%. Dung môi nhẹ này có tác dụng khử trùng và diệt nấm.[3] Phân tích thành phần hóa học của dầu tràm có rất nhiều chất, nhưng chỉ hai hoạt chất có tác dụng là Eucalyptol chiếm 42-52% và α-Terpineol chiếm 5-12%. Eucalyptol có tác dụng sát khuẩn nhẹ, long đàm, hoạt chất α-Terpineol chiết xuất từ tinh dầu tràm.
Phương pháp chế biến là nấu tràm trong nồi to khoảng 5 tiếng đồng hồ và củi phải chụm thật đều. 1,5 tạ lá tràm chiếm tỷ lệ 2/3 nồi, còn lại 1/3 là nước. Đun lửa đều và kỹ, không lúc nào thiếu lửa hay để cho lửa cháy quá lớn sẽ làm bay hơi mất mùi dầu. Chai hứng dầu từ vòi sẽ được đặt trên một thau đầy nước lạnh để làm cô dầu khi từ thùng nóng ra ngoài. Toàn bộ dầu từ 1,5 tạ lá sẽ ra đầy 1 chai 1000ml.[4]
Tại Huế, từ hàng trăm năm nay, có nhiều lò nấu cổ truyền bên đường Quốc lộ 1 A, có xã Lộc Thủy có 12 lò nấu dầu tràm và hàng trăm điểm bán dầu dọc đường. Địa phận bán dầu tràm còn lan ra phía Nam tới xã Lộc Tiến và thị trấn Lăng Cô, gần tiếp giáp Đà Nẵng, với hơn 300 điểm bán. Dầu tràm Phú Lộc nổi tiếng không chỉ bởi mùi thơm mà cả công dụng chữa nhức mỏi hiệu nghiệm.[4]
Trong chiến tranh, Quân đội Bắc Việt thường nấu dầu tràm bằng cái nồi nấu to cao như đống rơm. Nấu dầu tràm tương tự như nấu rượu. Người ta bứt lá tràm về cho vào nồi, đun thật sôi, hơi dầu bốc lên đi qua ống lọc dẫn đến bể làm lạnh, dầu hóa lỏng chảy vào chai. Một nồi tràm chỉ thu được khoảng đôi ba chai dầu. Mỗi tháng có nơi thu được chừng 50 chục chai dầu tinh lọc, mỗi chai rót vào hai chục lọ nhỏ, tổng cộng lên đến nghìn lọ dầu gửi ra chiến trường. Để phục vụ cho nhu cầu, nhiều lớp nấu dầu tràm nấu suốt ngày đêm, mỗi ngày đêm nấu được 3 nồi, mỗi nồi mất chừng hơn ba tạ lá tràm, cả tấn lá tràm một ngày đêm, một tháng mất khoảng 30 tấn lá tràm. Nhiều bãi tràm bát ngát mênh mông nhưng chỉ vài tháng bị cắt sạch.[2]
Các cách dùng dầu tràm gió cơ bản
Sử dụng Dầu tràm gió cho trẻ sơ sinh: