Danh sách Thủ tướng Ấn Độ

Thủ tướng Ấn Độ là người đứng đầu chính phủ Ấn Độ. Trong Hệ thống nghị viện Ấn Độ, Hiến pháp quy định Tổng thống Ấn Độ là nguyên thủ quốc gia theo luật định nhưng quyền điều hành trên thực tế được trao cho thủ tướng và hội đồng Bộ trưởng. Chức danh Thủ tướng, được chỉ định và tuyên thệ bởi Tổng thống, luôn dành cho người đứng đầu chính đảng hoặc liên minh chiếm đa số ghế ở Lok Sabha, tức hạ viện của Quốc hội Ấn Độ.^[1] Kể từ năm 1947, Ấn Độ đã có 14 thủ tướng khác nhau, trong đó Gulzarilal Nanda giữ chức vụ này hai lần, và 6 người đã hoàn thành ít nhất 1 nhiệm kỳ, lãnh đạo quốc gia trong khoảng 60 năm.^[2] Thủ tướng đầu tiên là Jawaharlal Nehru của Đảng Quốc Đại, tuyên thệ nhậm chức ngày 15 tháng 8 năm 1947 khi Ấn Độ giành được độc lập từ Raj thuộc Anh.^[3] Nắm quyền cho đến khi qua đời tháng 5 năm 1964, Nehru là thủ tướng cầm quyền lâu nhất của Ấn Độ. Sau đó một lãnh đạo khác của Đảng Quốc Đại là Lal Bahadur Shastri đã kế nhiệm và nắm quyền trong 1 năm 7 tháng (cho đến khi qua đời).^[4] Con gái của Nehru là Indira Gandhi kế nhiệm Shastri năm 1966 để trở thành nữ thủ tướng đầu tiên của đất nước.^[5] Mười một năm sau, bà thất bại trong cuộc tổng tuyển cử và quyền lực đựoc trao cho Đảng Janata, lãnh đảo của đảng này là Morarji Desai trở thành thủ tướng đầu tiên không đến từ Đảng Quốc Đại.^[6] Sau khi Desai từ chức năm 1979, cựu phó thủ tướng của ông là Charan Singh tạm nắm quyền trong 6 tháng trước khi Indira Gandhi được bầu làm thủ tướng một lần nữa.^[7] Giai đoạn cầm quyền thứ 2 của bà kéo dài 5 năm, tới ngày 31 tháng 10 năm 1984, khi bà bị ám sát bởi đám cận vệ người Sikh.^[5] Con trai của bà là Rajiv Gandhi sau này trở thành thủ tướng trẻ nhất Ấn Độ và là người thứ 3 trong gia đình vươn tới chức danh này. Các thành viên của gia tộc Nehru-Gandhi đã nắm chức Thủ tướng tổng cộng 37 năm 303 ngày.^[8]

Nhiệm kỳ 5 năm của Rajiv kết thúc với việc quan chức cũ trong nội các của ông, Vishwanath Pratap Singh của Đảng Janata Dal, thành lập chính phủ liên minh Mặt trận Quốc gia tồn tại một năm vào năm 1989. Một cuộc gián đoạn kéo dài bảy tháng dưới thời thủ tướng Chandra Shekhar, sau đó đảng Quốc Đại trở lại lên nắm quyền, thành lập chính phủ do PV Narasimha Rao lãnh đạo vào tháng 6 năm 1991.^[9] Tiếp nối nhiệm kỳ 5 năm của Rao là liên tiếp bốn chính phủ tồn tại trong thời gian ngắn — Atal Bihari Vajpayee từ Đảng Bharatiya Janata (BJP) nắm quyền 13 ngày vào năm 1996, hai thủ tướng của Mặt trận Thống nhất là HD Deve Gowda và Inder Kumar Gujral nắm quyền mỗi người 1 năm, sau đó Vajpayee một lần nữa làm thủ tướng trong 19 tháng giai đoạn 1998–1999.^[9] Sau khi Vajpayee tuyên thệ nhậm chức lần thứ ba, vào năm 1999, ông đã lãnh đạo chính phủ Liên minh Dân chủ Quốc gia (NDA) của mình hoàn thành nhiệm kỳ 5 năm, là liên minh không thuộc Đảng Quốc Đại đầu tiên có thành tích này.^[10] Vajpayee được kế nhiệm bởi Manmohan Singh từ Đảng Quốc Đại, chính phủ Liên minh Tiến bộ Thống nhất của Singh đã nắm quyền trong 10 năm từ năm 2004 đến năm 2014.^[11] Thủ tướng đương nhiệm của Ấn Độ là Narendra Modi, người đã đứng đầu chính phủ NDA do BJP lãnh đạo kể từ ngày 26 tháng 5 năm 2014, đây là chính phủ độc đảng đa số đầu tiên không phải Đảng Quốc Đại.^[12] Vào tháng 8 năm 2020, Modi trở thành thủ tướng không thuộc Đảng Quốc Đại nắm quyền lâu nhất của Ấn Độ.^[13]

Danh sách

Chú thích №: Số nhiệm kỳ ^† Bị ám sát hoặc qua đời khi đương chức ^§ Giữ chức vụ lần 2 sau một nhiệm kỳ không liên tục ^TC Từ chức ^BTN Từ chức do bị bỏ phiếu bất tín nhiệm

•   Quyền thủ tướng
•   Đảng Samajwadi Janata (Rashtriya) (1 Thủ tướng)
•   Đảng Bharatiya Janata (2 Thủ tướng)
•   Đảng Quốc Đại^[a] (6 Thủ tướng + 1 quyền Thủ tướng^[b])
•   Janata Dal (3 Thủ tướng)
•   Đảng Janata (1 Thủ tướng)
•   Đảng Janata Party (thế tục) (1 Thủ tướng)

STT		Hình ảnh	Tên (Sinh–Mất)	Đảng	Nhiệm kỳ[15]		Thời gian tại nhiệm	Lok Sabha[c]	Nội các	Chỉ định bởi
					Bắt đầu	Kết thúc
1			Jawaharlal Nehru (1889–1964)	Đảng Quốc Đại	15/08/1947	15/04/1952	16 năm, 286 ngày	Quốc hội Lập hiến[d]	Nehru I	Bá tước Mountbatten của Miến Điện
					15/04/1952	17/04/1957		Thứ nhất	Nehru II	Rajendra Prasad
					17/04/1957	2/04/1962		Thứ hai	Nehru III
					02/04/1962	27/05/1964†		Thứ ba	Nehru IV
—			Gulzarilal Nanda (1898–1998)	Đảng Quốc Đại	27/05/1964	9/06/1964	13 ngày		Nanda I	Sarvepalli Radhakrishnan
2			Lal Bahadur Shastri (1904–1966)	Đảng Quốc Đại	09/06/1964	11/01/1966†	1 năm, 216 ngày		Shastri
—			Gulzarilal Nanda (1898–1998)	Đảng Quốc Đại	11/01/1966	24/01/1966	13 ngày		Nanda II
3			Indira Gandhi (1917–1984)	Đảng Quốc Đại	24/01/1966	4/03/1967	11 năm, 59 ngày		Indira I
				Đảng Quốc Đại (R)	4/03/1967	15/03/1971		Thứ tư
					15/03/1971	24/03/1977		Thứ năm	Indira II	V. V. Giri
4			Morarji Desai (1896–1995)	Đảng Janata	24/03/1977	28/07/1979[TC]	2 năm, 126 ngày	Thứ sáu	Desai	B. D. Jatti (quyền)
5			Charan Singh (1902–1987)	Đảng Janata (thế tục)	28/07/1979	14/01/1980[TC]	170 ngày		Charan	Neelam Sanjiva Reddy
(3)			Indira Gandhi (1917–1984)	Đảng Quốc Đại (I)	14/01/1980[§]	31/10/1984†	4 năm, 291 ngày	Thứ bảy	Indira III
6			Rajiv Gandhi (1944–1991)	Đảng Quốc Đại (I)	31/10/1984	31/12/1984	5 năm, 32 ngày		Rajiv	Zail Singh
					31/12/1984	2/12/1989		Thứ tám
7			Vishwanath Pratap Singh (1931–2008)	Janata Dal (Mặt trận Quốc gia)	2/12/1989	10/11/1990[BTN]	343 ngày	Thứ chín	Vishwanath	R. Venkataraman
8			Chandra Shekhar (1927–2007)	Đảng Samajwadi Janata (Rashtriya)	10/11/1990	21/06/1991[TC]	223 ngày		Chandra Shekhar
9			P. V. Narasimha Rao (1921–2004)	Đảng Quốc Đại (I)	21/06/1991	16/05/1996	4 năm, 330 ngày	Thứ 10	Rao
10			Atal Bihari Vajpayee (1924–2018)	Đảng Bharatiya Janata	16/05/1996	1/06/1996[TC]	16 ngày	Thứ 11	Vajpayee I	Shankar Dayal Sharma
11			H. D. Deve Gowda (1933–)	Janata Dal (Mặt trận Thống nhất)	1/06/1996	21/04/1997[TC]	324 ngày		Deve Gowda
12			Inder Kumar Gujral (1919–2012)	Janata Dal (Mặt trận Thống nhất)	21/04/1997	19/03/1998	332 ngày		Gujral
(10)			Atal Bihari Vajpayee (1924–2018)	Bharatiya Janata Party (Liên minh Dân chủ Quốc gia)	19/03/1998[§]	10/10/1999	6 năm, 64 ngày	Thứ 12	Vajpayee II	K. R. Narayanan
					10/10/1999	22/05/2004		Thứ 13	Vajpayee III
13			Manmohan Singh (1932–2024)	Indian National Congress (Liên minh Tiến bộ Thống nhất)	22/05/2004	22/05/2009	10 năm, 4 ngày	Thứ 14	Manmohan I	A. P. J. Abdul Kalam
					22/05/2009	26/05/2014		Thứ 15	Manmohan II	Pratibha Patil
14			Narendra Modi (1950–)	Bharatiya Janata Party (Liên minh Dân chủ Quốc gia)	26/05/2014	30/05/2019	10 năm, 233 ngày	Thứ 16	Modi I	Pranab Mukherjee
					30/05/2019	Đương chức		Thứ 17	Modi II	Ram Nath Kovind

Số liệu

Danh sách các Thủ tướng theo thời gian tại nhiệm

STT	Tên	Đảng	Thời gian tại nhiệm
			Thời gian tại nhiệm liên tục dài nhất	Tổng thời gian tại nhiệm
1	Jawaharlal Nehru	INC	16 năm, 286 ngày	16 năm, 286 ngày
2	Indira Gandhi	INC/INC(I)/INC(R)	11 năm, 59 ngày	15 năm, 350 ngày
3	Manmohan Singh	INC	10 năm, 4 ngày	10 năm, 4 ngày
4	Narendra Modi	BJP	10 năm, 233 ngày	10 năm, 233 ngày
5	Atal Bihari Vajpayee	BJP	6 năm, 64 ngày	6 năm, 80 ngày
6	Rajiv Gandhi	INC(I)	5 năm, 32 ngày	5 năm, 32 ngày
7	P. V. Narasimha Rao	INC(I)	4 năm, 330 ngày	4 năm, 330 ngày
8	Morarji Desai	JP	2 năm, 126 ngày	2 năm, 126 ngày
9	Lal Bahadur Shastri	INC	1 năm, 216 ngày	1 năm, 216 ngày
10	Vishwanath Pratap Singh	JD	343 ngày	343 ngày
11	Inder Kumar Gujral	JD	332 ngày	332 ngày
12	H. D. Deve Gowda	JD	324 ngày	324 ngày
13	Chandra Shekhar	SJP(R)	223 ngày	223 ngày
14	Charan Singh	JP(S)	170 ngày	170 ngày
Tạm quyền	Gulzarilal Nanda	INC	13 ngày	26 ngày

Dòng thời gian

Danh sách đảng phái theo tổng thời gian có các thành viên đứng đầu Văn phòng Chính phủ (tính đến 01/08/2021)

STT	Đảng	Số Thủ tướng	Tổng số năm nắm giữ Văn phòng Thủ tướng
1	INC/INC(I)/INC(R)	6 (+1 quyền)	54 năm, 123 ngày
2	BJP	2	13 năm, 147 ngày
3	JD	3	2 năm, 269 ngày
4	JP	1	2 năm, 126 ngày
5	SJP(R)	1	223 ngày
6	JP(S)	1	170 ngày

Tổng số năm có thành viên giữ chức Thủ tướng của các đảng:

10

20

30

40

50

60

INC

BJP

JD

JP

JP(S)

SJP(R)

•   INC/INC(I)/INC(R)
•   BJP
•   JD
•   JP
•   JP(S)
•   SJP(R)

Xem thêm

• Tổng thống Ấn Độ
• Phó Tổng thống Ấn Độ
• Lịch sử Ấn Độ (1947–nay)

Chú thích

1. Được gọi là Đảng Quốc Đại (R) từ 1969–1978 và Đảng Quốc Đại (I) từ 1978–96. ^[14]
2. Gulzarilal Nanda 2 lần được chỉ định làm quyền Thủ tướng Ấn Độ sau cái chết của 2 Thủ tướng.
3. Dù thủ tướng có thể là thành viên bất kỳ viện nào trong lưỡng viện, họ phải được Lok Sabha tín nhiệm. Sau khi Lok Sabha giải tán, thủ tướng mãn nhiệm sẽ tại nhiệm đến khi người kế nhiệm tuyên thệ nhậm chức.
4. Quốc hội Lập hiến Ấn Độ bao gồm 389 thành viên được các hội đồng tỉnh bầu vào năm 1946 theo thể chế một phiếu nhượng quyền được. Quốc hội này đã được Nghị viện Lâm thơi thay thế sau khi Hiến pháp được phê chuẩn vào ngày 26 tháng 1 năm 1950 cho đến khi cuộc tổng tuyển cử đầu tiên.

Tham khảo

1. Pylee, M.V. (2003). Constitutional Government in India. S. Chand Publishing. tr. 252. ISBN 9788121922036. Lưu trữ bản gốc ngày 3 tháng 1 năm 2018. Truy cập ngày 2 tháng 1 năm 2018.
2. Mahurkar, Uday (15 tháng 5 năm 1996). “At 98, two-time interim PM Gulzarilal Nanda is the epitome of Gandhian ideals”. India Today. Truy cập ngày 4 tháng 2 năm 2019.
3. Ramasheshan, Radhika (26 tháng 1 năm 2012). “Why January 26: the history of the day”. The Telegraph. Lưu trữ bản gốc ngày 17 tháng 11 năm 2018. Truy cập ngày 4 tháng 2 năm 2019.
4. Malhotra, Inder (15 tháng 1 năm 1995). “Book review: Lal Bahadur Shastri Prime Minister of India 1964-66: A Life of Truth in Politics”. India Today. Truy cập ngày 4 tháng 2 năm 2019.
5. ^ Vijaykumar, Neeti (19 tháng 1 năm 2017). “Today in 1966: Indira Gandhi becomes Prime Minister”. The Week. Lưu trữ bản gốc ngày 16 tháng 2 năm 2018. Truy cập ngày 4 tháng 2 năm 2019.
6. “Before Modi, there was Morarjibhai”. Rediff.com. 7 tháng 4 năm 2014. Lưu trữ bản gốc ngày 30 tháng 3 năm 2018. Truy cập ngày 4 tháng 2 năm 2019.
7. “JD-U demands Bharat Ratna to former PM Charan Singh”. The Economic Times. 21 tháng 12 năm 2015. Truy cập ngày 4 tháng 2 năm 2018.
8. Denyer, Simon (2 tháng 12 năm 2011). “In India, next generation of Gandhi dynasty”. The Washington Post. Lưu trữ bản gốc ngày 28 tháng 12 năm 2016. Truy cập ngày 27 tháng 12 năm 2016.
9. ^ Iype, George (3 tháng 5 năm 2004). “What the former PMs are doing”. Rediff.com. Lưu trữ bản gốc ngày 25 tháng 3 năm 2010. Truy cập ngày 4 tháng 2 năm 2019.
10. Ghosh, Deepshikha (16 tháng 8 năm 2018). “Atal Bihari Vajpayee: The 3-Time PM Who Captivated India With His Oratory”. NDTV. Lưu trữ bản gốc ngày 23 tháng 12 năm 2018. Truy cập ngày 4 tháng 2 năm 2019.
11. “PM Modi, Rahul Gandhi Greet Manmohan Singh On His 86th Birthday”. Outlook. 26 tháng 9 năm 2018. Lưu trữ bản gốc ngày 28 tháng 9 năm 2018. Truy cập ngày 4 tháng 2 năm 2019.
12. Panda, Ankit (16 tháng 5 năm 2014). “BJP, Modi Win Landslide Victory in Indian Elections”. The Diplomat. Lưu trữ bản gốc ngày 21 tháng 12 năm 2016. Truy cập ngày 27 tháng 12 năm 2016.
13. Sharma, Akhilesh; Dutta Roy, Divyanshu (13 tháng 8 năm 2020). “PM Modi Becomes Longest Serving Non-Congress Prime Minister”. NDTV. Truy cập ngày 1 tháng 3 năm 2021.
14. Statistical Report on General Elections, 1980 to the Seventh Lok Sabha (PDF). New Delhi: Election Commission of India. tr. 1. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 18 tháng 7 năm 2014. Truy cập ngày 20 tháng 5 năm 2020.
15. “Former Prime Ministers”. PM India. Bản gốc lưu trữ ngày 9 tháng 10 năm 2014. Truy cập ngày 2 tháng 1 năm 2015.

Liên kết ngoài

• World Statesmen – Ấn Độ
• Rulers.org – Ấn Độ
• Thủ tướng Ấn Độ