Lưu Hạ

Hán Phế Đế 漢廢帝
Hoàng đế Trung Hoa (chi tiết...)
Ấn của Xương Ấp Vương Lưu Hạ
Hoàng đế nhà Tây Hán
Trị vì	18 tháng 7 — 14 tháng 8 74 TCN (27 ngày)
Tiền nhiệm	Hán Chiêu Đế
Kế nhiệm	Hán Tuyên Đế
Thông tin chung
Sinh	92 TCN Xã Cự Dã, Hà Trạch, Trung Quốc
Mất	59 TCN (33 tuổi) Xương Ấp, Duy Phường, Trung Quốc
Tên thật Lưu Hạ (劉賀)
Tước hiệu	Xương Ấp vương (昌邑王) → Hán Thiên tử (漢天子) → Hải Hôn hầu (海昏侯)
Triều đại	Nhà Tây Hán
Thân phụ	Xương Ấp Ai vương Lưu Bác

Lưu Hạ (chữ Hán: 劉賀; 92 TCN — 59 TCN), tức Xương Ấp Vương, là vị Hoàng đế thứ chín của nhà Hán trong lịch sử Trung Quốc, chỉ tại vị 27 ngày năm 74 TCN.

Thân thế

Lưu Hạ là cháu nội của Hán Vũ Đế, con của Xương Ấp Ai vương Lưu Bác (劉髆). Năm 86 TCN, sau khi cha mất, Lưu Hạ được thế tập tước Xương Ấp vương.

Vua bị phế

Năm 74 TCN, Hán Chiêu Đế qua đời khi mới 21 tuổi và không có con nối nghiệp, đại thần phụ chính là Hoắc Quang lập Xương Ấp Vương lên ngôi.

Lưu Hạ được mô tả vốn là người có bản tính lưu đãng^[1], khi về Tràng An làm vua đã mang theo 200 thủ hạ.

Lưu Hạ cùng các thủ hạ ăn chơi sa đọa, làm nhiều việc thất đức, không lo việc triều chính. Ông quan hệ với các cung nữ của Chiêu Đế, lấy xe của hoàng thái hậu cho nô tỳ dùng, khiến các phép tắc trong triều bị đảo lộn.

Sử chép rằng Lưu Hạ chỉ làm vua 27 ngày đã gây ra 1127 việc^[2] xấu xa, làm rối loạn cung cấm.

Đại thần Hoắc Quang và các triều thần rất tức giận, bèn cùng nhau dâng thư lên cung thỉnh chỉ ý của Thượng Quan Hoàng thái hậu để phế truất đương kim hoàng đế Lưu Hạ, lập Đích hoàng tằng tôn của Vũ Đế là Lưu Tuân điện hạ lên ngôi, kế thừa đại thống tức là Hán Tuyên Đế.

Lưu Hạ chỉ làm vua được 27 ngày, là một trong những vua ở ngôi trong thời gian ngắn nhất. Một thời gian sau khi nhượng vị, vào năm 63 TCN Tuyên Đế giáng phong ông làm Hải Hôn hầu (海昏侯). Năm 59 TCN, Hải Hôn hầu chết, thọ 33 tuổi.

Lăng mộ

Lăng mộ của Lưu Hạ và gia quyến đã được khai quật từ năm 2011, đến năm 2016 tìm thấy được hài cốt của Lưu Hạ. Trong mộ tìm thấy hơn 2 vạn cổ vật, trong đó có nhiều vàng bạc, vật quý, và một bản sách Luận ngữ thời cổ. Những cổ vật tìm thấy được cho là có thể thay đổi quan điểm truyền thống về Lưu Hạ cũng như về một số vấn đề lịch sử Trung Quốc thời đó.^[3][4][5]

Thế phả nhà Hán

Thế phả quân chủ Tây Hán

1 Hán Cao Tổ ?-195TCN 256-195TCN

5 Hán Văn Đế 180-157TCN 202–157TCN

Lưu Cứ

Lưu Bác

2 Hán Huệ Đế 194-188TCN 210–188TCN

6 Hán Cảnh Đế 157-141TCN 188–141TCN

Lưu Tiến

9 Xương Ấp Vương 74-74TCN 92-59TCN

3 Hán Tiền Thiếu Đế 188-184TCN ?–184TCN

4 Hán Hậu Thiếu Đế 184-180TCN ?–180TCN

7 Hán Vũ Đế 140-87TCN 156-87TCN

10 Hán Tuyên Đế 74-49TCN 91-49TCN

8 Hán Chiêu Đế 95–74TCN 87-74TCN

11 Hán Nguyên Đế 49-33TCN 76–33TCN

Lưu Khang

Lưu Hưng

Lưu Hiển

12 Hán Thành Đế 33–7TCN 51-7TCN

13 Hán Ai Đế 26-1TCN 7-1TCN

14 Hán Bình Đế 9TCN–5SCN 1TCN-5SCN

15 Nhũ Tử Anh 5–8 25–25 5–25

Xem thêm

• Hoắc Quang
• Hán Tuyên Đế

Tham khảo

• Đặng Huy Phúc (2001), Các hoàng đế Trung Hoa, Nhà xuất bản Hà Nội
• Nguyễn Khắc Thuần (2003), Các đời đế vương Trung Hoa, Nhà xuất bản Giáo dục

Chú thích

1. Đặng Huy Phúc, sách đã dẫn, tr 69
2. Hán thư, Liệt truyện, quyển 68: Hoắc Quang truyện, nguyên văn: 受璽以來二十七日，使者旁午，持節詔諸官署征發，凡一千一百二十七事。 (thụ tỉ dĩ lai nhị thập thất nhật，sứ giả bàng ngọ， trì tiết chiếu chư quan thự chinh phát， phàm nhất thiên nhất bách nhị thập thất sự。)
3. “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 14 tháng 10 năm 2020. Truy cập ngày 6 tháng 10 năm 2020.
4. http://vietnamese.cri.cn/561/2016/04/10/1s221259.htm
5. https://baophapluat.vn/dan-sinh/ly-ky-so-phan-nguoi-trong-lang-mo-chua-kho-bau-gay-chan-dong-283809.html