Mai Văn Phấn

Mai Văn Phấn
Nhà thơ Mai Văn Phấn vào tháng 4 năm 2018
Bút danh	Mai Văn Phấn
Nghề nghiệp	Nhà thơ
Giai đoạn sáng tác	1992 – nay

Mai Văn Phấn (sinh năm 1955) là nhà thơ Việt Nam.^[1] Cho đến năm 2017, các tác phẩm thơ được quốc tế hóa nhiều bậc nhất.^[2] Thơ ông đã được dịch ra hơn 40 ngôn ngữ, 32 cuốn thơ và sách dịch xuất bản ở nước ngoài.^[2]

Tiểu sử

Mai Văn Phấn sinh năm 1955 tại Kim Sơn, Ninh Bình, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.^[3] Năm 1974, ông nhập ngũ, rồi xuất ngũ năm 1981 và theo học Ngôn ngữ học và Văn hóa Nga tại Trường Đại học Ngoại ngữ Hà Nội.^[4] Năm 1983, ông tiếp tục tu nghiệp tại Trường Đại học Sư phạm Maxim Gorky, Minsk (thủ đô của CHXHCN Xô Viết Byelorussia bấy giờ).^[5]

Ở Việt Nam, Mai Văn Phấn đã xuất bản 16 cuốn thơ và một cuốn sách, phê bình - tiểu luận (cho đến năm 2021).^[6]

Mai Văn Phấn giành giải thưởng văn học Cikada 2017 của Thụy Điển. Giải Cikada được sáng lập năm 2004 và được trao cho các nhà thơ Đông Á, nơi "cảm quan thơ ca của họ chỉ ra tính bất khả xâm phạm của đời sống"^[7].

Hiện nay, ông sống và sáng tác tại thành phố Hải Phòng.^[8]

Tác phẩm

Sách xuất bản tại Việt Nam

• "Giọt nắng" (Thơ. Hội Văn Nghệ Hải Phòng, 1992);
• "Gọi xanh" (Thơ. Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 1995);
• "Cầu nguyện ban mai" (Thơ. Nhà xuất bản Hải Phòng, 1997);
• "Nghi lễ nhận tên" (Thơ. Nhà xuất bản Hải Phòng, 1999);
• "Người cùng thời" (Trường ca, Nhà xuất bản Hải Phòng, 1999); 
• "Vách nước" (Thơ. Nhà xuất bản Hải Phòng, 2003);
• "Hôm sau" (Thơ, Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2009);
• "Và đột nhiên gió thổi" (Thơ. Nhà xuất bản Văn học, 2009);
• "Bầu trời không mái che" (Thơ. Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2010);^[2]
• "Thơ tuyển Mai Văn Phấn" (Thơ cùng tiểu luận và trả lời phỏng vấn, Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2011);
• "Hoa giấu mặt" (Thơ. Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2012);
• "Bầu trời không mái che / Firmament Without Roof Cover" (Thơ song ngữ Việt - Anh. Nhà xuất bản Hội Nhà văn tái bản lần hai bổ sung bản Anh ngữ, 2012). Dịch giả: Nhà thơ Trần Nghi Hoàng. Biên tập: Nhà thơ - Giáo sư Frederick Turner (Hoa Kỳ);^[2][3]
• "Vừa sinh ra ở đó" (Thơ. Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2013);
• "Bầu trời không mái che" (Thơ song ngữ Việt - Pháp. Tái bản lần thứ 4, bổ sung bản Pháp ngữ, có tên "A Ciel Ouvert". Dịch giả: TS. Bùi Thị Hoàng Anh và Giáo sư - Nhà thơ Jean-Michel Maulpoix (Pháp). Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2013);^[2]
• "Zanore në vesë / Những nguyên âm trong sương sớm" (Thơ song ngữ Việt - An-ba-ni. Nhà xuất bản Hội Nhà văn tái bản lần hai bổ sung bản Việt ngữ, 2014);
• "The Selected Poems of Mai Văn Phấn" (Tuyển thơ tiếng Anh. Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2015);
• "thả" (Thơ. Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2015);
• "Không gian khác" (Phê bình - tiểu luận. Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2016);
• "Lặng yên cho nước chảy" (Thơ. Nhà xuất bản Hội Nhà văn và Công ty Sách Nhã Nam, 2018);
• "Thời tái chế" (Trường ca. Nhà xuất bản Hội nhà văn, 2018);
• "Thời tái chế / Era of Junk " (Trường ca. Nhà xuất bản Hội nhà văn & Nhà sách Tao Đàn tái bản lần 2 bổ sung bản Anh ngữ của Lê Đình Nhất-Lang & Susan Blanshard, 2019).

Sách xuất bản ngoài Việt Nam

• "Firmament Without Roof Cover" ("Bầu trời không mái che", bản Anh ngữ. Nhà xuất bản Page Addie Press). Dịch giả: Trần Nghi Hoàng. Biên tập: Frederick Turner (Hoa Kỳ);
• "Những hạt giống của đêm và ngày / Seeds of Night and Day" (Thơ song ngữ Việt - Anh. Nhà xuất bản Page Addie Press, Anh quốc; Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2013). Dịch giả: Lê Đình Nhất-Lang. Biên tập: Susan Blanshard (Anh quốc);
• "Buông tay cho trời rạng / Out of the Dark" (Thơ song ngữ Việt - Anh. Nhà xuất bản Page Addie Press, Anh quốc; Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2013). Dịch giả: Nguyễn Tiến Văn. Biên tập: Susan Blanshard (Anh quốc);
• "Zanore në vesë" ("Những nguyên âm trong sương sớm". Thơ tiếng An-ba-ni. Nhà xuất bản Botimet M&B của An-ba-ni, 4/2014). Dịch giả: Gjekë Marinaj (Hoa Kỳ gốc An-ba-ni);
• "Ra vườn chùa xem cắt cỏ / Grass Cutting in a Temple Garden" (Thơ song ngữ Việt - Anh. Nhà xuất bản Page Addie Press of United Kingdom, Australia, 2014). Dịch giả: Lê Đình Nhất-Lang. Biên tập: Susan Blanshard (Anh quốc);
• "Bầu trời không mái che / A Ciel Ouvert" (Thơ song ngữ Việt - Pháp. Nhà xuất bản Page Addie Press, Anh quốc tái bản lần thứ hai, 2014);
• "บุษบาซ่อนหน้า / hidden face flower / Hoa giấu mặt" (Thơ 3 ngôn ngữ Việt - Thái Lan - Anh, Nhà xuất bản Artist's House, Thailand, 2014). Dịch giả: Pornpen Hantrakool (Thái Lan);
• "Yên Tử Dağının Çiçeği" ("Bông hoa Yên Tử". Thơ tiếng Thổ Nhĩ Kỳ. Nhà xuất bản Şiirden Yayincilik, Thổ Nhĩ Kỳ, 2015). Dịch giả: Müesser Yeniay (Thổ Nhĩ Kỳ);
• "आलाप प्रतिलाप" ("Âm vọng của Aalap". Thơ tiếng Hin-đi, Nhà xuất bản Kritya, Ấn Độ, 2016). Dịch giả: Rati Saxena (Ấn Độ);
• "Два крыла / Đôi cánh". Thơ song ngữ Việt - Nga. Nhà xuất bản "Нонпарелъ" - Мax-cơ-va, 2016. Dịch giả: Elizaveta Kozdoba và Svetlana Glazunova (Nga);
• "Варијације у кишнојноћи" ("Biến tấu đêm mưa". Thơ tiếng Serbia. Nhà xuất bản Алма, Београд, Cộng hòa Serbia, 2017). Dịch giả: Milutin Đuričković, Milica Miljkovic, Jelena Radulovic (Serbia);
• "Echoes from the Spiral Galaxy" ("Âm vọng từ thiên hà hình xoắn". Thơ tiếng Anh. Nhà xuất bản Mundus Artium Press, Hoa Kỳ, 2017). Dịch giả: Hồ Liễu. Biên tập: Susan Blanshard;
• "Höstens hastighet" ("Nhịp mùa thu". Thơ tiếng Thụy Điển. Nhà xuất bản Tranan, Thụy Điển, 2017). Dịch giả: Erik Bergqvist và Maja Thrane;
• "সত্যের সন্ধানে" ("Nơi kiếm tìm chân lý". Thơ tiếng Bengali, Ấn Độ). Nhà xuất bản Underground Literature, Kolkata, 2018. Dịch giả: Mousumi Ghosh;
• "대양의 쌍둥이" ("Sinh đôi trong đại dương". Thơ tiếng Hàn cùng với nhà thơ 고형렬 / Ko Hyung-Ryul). Nhà xuất bản 시와 표현 (Poetry & Expression) của Hàn Quốc, 2018. Dịch giả: Bae Yang Soo;
• حيث تتسع السماء ("Nơi trời rộng"). Thơ tiếng Ả-Rập. Nhà xuất bản Alfarasha, Cô-oét, 2019. Dịch giả: Raed Anis Al-Jishi;
• «Время утиля / Thời tái chế» (Trường ca song ngữ Nga - Việt. Nhà xuất bản Центр духовного возрождения Черноземного края, Vô-rô-nhét, Nga, 2020). Dịch giả: Anna Popova. Biên tập: Galina Umyvakina & Anastasia Streletskaya;
• «Ära des Mülls / Era of Junk" ("Thời tái chế". Trường ca song ngữ Đức - Anh. Nhà xuất bản Shaker Media, Đức, 2020). Dịch giả: Elvira Kujović;
• "Қабоҳат даври" ("Thời đại vô cảm". Thơ tiếng U-zơ-bêk. Nhà xuất bản Янги аср авлоди, 2020). Dịch giả: Maruf Tashpulatov, A'zam Obidov, Go'zal Begim, Zulkhumor Orifjonova, Mirzahid Muzaffar;
• “Kapanahunan ng Basura” (“Thời tái chế”). Thơ tiếng Phi-líp-pin. University of the Philippines Institute of Creative Writing và The Freelipiniana Online Library xuất bản, 2020. Dịch giả: Eden Soriano Trinidad;
• “재처리 시대” (“Thời tái chế”). Thơ tiếng Hàn. Nhà xuất bản 이도훈 (Dohun), 2020. Dịch giả: Ahn, Kyong-hwan;
• “और उड़ चला मन पांखी” (“Và trái tim bay đi”. Thơ tiếng Hin-đi. Nhà xuất bản Notion Press, Ấn Độ, 2020. Dịch giả: Neetta Porwal (Ấn Độ);
• „НОВОГОДИШНО КАПЕЊЕ„ (“Tắm đầu năm”) của Mai Văn Phấn in chung với „ЗАЧУДЕН БАРУТ„  (“Thuốc súng hoang mang”) của Raed Anis Al-Yishi. Thơ tiếng Macedonia. Nhà xuất bản Center of Culture "Aco Karamanov" Radovish. Dịch giả: Daniela Andonovska-Trajkovska;
• “लाल आत्माएं” (“Những linh hồn thẫm đỏ”). Thơ tiếng Hin-đi. Nhà xuất bản  Hind Yugm, Ấn Độ, 2021. Dịch giả: Nhà thơ Neetta Porwal (Ấn Độ).
• “Ойнинг туғилган куни” (“Ngày sinh của mặt trăng”). Thơ tiếng U-zơ-bêk. Nhà xuất bản Arjumand Media, 2021). Dịch giả: Maruf Tashpulatov, Mansur Jumaev, A'zam Obidov, Go'zal Begim, Zulkhumor Orifjonova, Mirzahid Muzaffar;
• "Улетел на рассвете" ("Bay đi lúc bình minh"). Thơ tiếng Nga. Nhà xuất bản "Четыре" (Saint Petersburg, Nga), 2021. Dịch giả: Svetlana Savitskaya, Anna Popova, Dmitry Burago, Elizaveta Kozdoba, Svetlana Glazunova;
• "Skrottid" (“Thời tái chế”. Thơ tiếng Thụy Điển. Nhà xuất bản Tranan, Thụy Điển, 2022). Dịch giả: Tobias Theander. Biên tập: Erik Bergkvist;
• "Gün doğarkən" (“Mặt trời mọc”. Thơ tiếng Azerbaijan. Nhà xuất bản Bakı, Azerbaijan, 2022). Dịch giả: Afaq Şixli. Biên tập: Əkbər Qoşali  và Afaq Şixli;
• "Одлетео у свитање" ("Bay đi lúc bình minh". Thơ tiếng Serbia. Nhà xuất bản "Центар за културу Врачар" Cộng hòa Serbia, 2024). Dịch giả: Nhà thơ, dịch giả Valentina Novković;
• “Esto dijo una cabra” ("Lời con dê". Thơ tiếng Tây Ban Nha. Nhà xuất bản "La Garúa Poesía", Tây Ban Nha, 2024). Dịch giả: Phạm Long Quận (1963 - 2019). Biên tập: Víctor Rodríguez Núñez (Hoa Kỳ - Cuba).

Sách dịch

• «Если в дороге... дождь... / Nếu trên đường… mưa…». Thơ song ngữ Nga - Việt của Svetlana Savitskaya. Mai Văn Phấn dịch từ tiếng Nga sang tiếng Việt. Nhà xuất bản Học viện N.E. Zhukovsky, Мax-cơ-va, 2021;

• «Назови имя Бога / Xưng danh Thiên Chúa». Tiểu thuyết song ngữ Nga - Việt của Svetlana Savitskaya. Mai Văn Phấn dịch từ tiếng Nga sang tiếng Việt. Nhà xuất bản bản Học viện N.E. Zhukovsky, Мax-cơ-va, 2023.

Bài thơ Con chào mào

Bài thơ Con chào mào trong tập thơ “Bầu trời không mái che” (NXB Hội Nhà văn, 2010) được đưa vào ngữ liệu học tập trong sách giáo khoa Ngữ văn 6 (Bộ Kết nối tri thức với cuộc sống).^[9] Việc đưa bài thơ vào chương trình ngữ văn lớp 6 đã gây nên nhiều ý kiến trái chiều,^[10] có ý kiến cho là không phù hợp với lứa tuổi vì nội dung thơ quá trìu tượng, học sinh lớp 6 chưa đủ năng lực để cảm thụ bài thơ.^[11]

Giải thưởng

Ông đoạt một số giải thưởng văn học Việt Nam và quốc tế:

• Giải thưởng "Cuộc thi thơ" tuần báo Người Hà Nội năm 1994;
• Giải thưởng "Cuộc thi thơ" tuần báo Văn Nghệ (Hội Nhà văn VN) năm 1995;
• Giải thưởng Văn học Nguyễn Bỉnh Khiêm (Hải Phòng) các năm 1991, 1993, 1994, 1995;
• Giải thưởng "Hội Nhà văn Việt Nam" năm 2010 (cho tập thơ "Bầu trời không mái che");
• Giải thưởng Văn học Cikada Thụy Điển năm 2017;^[1]
• Giải thưởng của Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Hoàng gia Cộng hòa Serbia năm 2019;
• Giải thưởng của Hiệp hội Dịch giả Văn học Cộng hòa Montenegro năm 2020;
• Năm lần Giải thưởng Văn học Cây bút vàng Liên bang Nga, 2019, 2020, 2021, 2022 và 2023;
• Giải thưởng Aco Karamanov của Cộng hòa Bắc Macedonia năm 2020;
• Giải nhất Lễ hội Sáng tạo quốc tế “Đồng hành vào thế kỷ 21” tại Cộng hòa Bulgaria, 2020;
• Huy chương Ali-Shir Navai’i của năm nước cộng hòa (Kyrgyzstan, Tajikistan, Azerbaijan, Kazakhstan, Uzbekistan) năm 2021;
• Giải thưởng Văn học Quốc tế Sahitto (Banglades) năm 2021;
• Giải thưởng báo Kitob Dunyosi (Uzbekistan) năm 2021;
• Danh hiệu "Hiệp sĩ vàng" của Diễn đàn Văn học quốc tế Slavơ năm 2022;
• Giải thưởng quốc tế "Tập thơ của năm"  tại Bác Ngao (Trung Quốc) năm 2022 (cho tập thơ "Улетел на рассвете");
• Giải thưởng cuộc thi thơ quốc tế "Trái tim tôi ở trên núi" mang tên nhà văn William Saroyan (Armenia), năm 2022;
• Giải thưởng thơ Frederick Turner của NXB Mundus Artium Press (Hoa Kỳ) năm 2023;
• Giải thưởng cuộc thi trực tuyến văn học quốc tế "Nesvizh, tôi dâng tặng Người..." (Belarus) năm 2023.^[12]

Nhận xét

Nhà thơ Susan Blanshard (Anh), đại diện Nhà xuất bản Page Addie Press (Anh) tại châu Á, nhận xét: "Dịch thơ Mai Văn Phấn nhất định cần dịch chuyển được ánh sáng trong thơ, đó là một phần giá trị nhất và cũng là đặc điểm thơ của ông".^[2]

Chú thích

1. ^ “Mai Văn Phấn đạt giải thưởng Cikada 2017 của Thụy Điển”. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 11 năm 2017. Truy cập ngày 30 tháng 11 năm 2017.
2. ^ “Mai Văn Phấn, Susan Blanshard và ánh sáng trong thơ”. TUOI TRE ONLINE. 16 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 21 tháng 10 năm 2023.
3. ^ “Nhà thơ Mai Văn Phấn-người cách tân không mệt mỏi”. Báo Quân đội nhân dân. 7 tháng 12 năm 2017. Truy cập ngày 21 tháng 10 năm 2023.
4. “Thơ Mai Văn Phấn được Giáo sư Đại học Busan dịch ra tiếng Hàn”. Báo Thể thao Văn hóa. 17 tháng 1 năm 2019. Truy cập ngày 21 tháng 10 năm 2023.
5. “Trò chuyện về "Mai Văn Phấn và dòng chảy thơ"”. An ninh Thủ đô. 27 tháng 5 năm 2018. Truy cập ngày 21 tháng 10 năm 2023.
6. “Chùm thơ song ngữ Anh-Việt của Mai Văn Phấn”. Hội Nhà Văn Việt Nam. 26 tháng 1 năm 2021. Truy cập ngày 21 tháng 10 năm 2023.
7. “Thụy Điển trao giải văn học lần thứ hai cho người Việt”. Đài truyền hình Việt Nam.
8. “Thơ Mai Văn Phấn”. Báo Nhân dân. 11 tháng 2 năm 2015.
9. Lương Kim Phương (16 tháng 8 năm 2021). “Bài thơ "Con chào mào", từ góc nhìn ứng xử của con người với thiên nhiên”. Hội Nhà văn Hải Phòng. Truy cập ngày 21 tháng 10 năm 2023.
10. Trà My (21 tháng 10 năm 2023). “Lại thêm 1 bài thơ trong SGK Ngữ văn lớp 6 gây tranh cãi”. Báo Lao Động. Truy cập ngày 21 tháng 10 năm 2023.
11. Hiếu Đan (15 tháng 10 năm 2023). “Thêm một bài thơ trong SGK lớp 6 trở thành tâm điểm tranh cãi: 'Triu… uýt… huýt… tu hìu…' là gì?”. Phụ nữ Việt Nam. Truy cập ngày 21 tháng 10 năm 2023.
12. “«Тебе я, Несвиж, посвящаю…» - Новости - Главное управление культуры Минского облисполкома”. Tổng cục Văn hóa Ủy ban điều hành khu vực Minsk (Главное управление культуры Минского областного исполнительного комитета). Truy cập ngày 21 tháng 10 năm 2023. Победителями в международном литературном онлайн-конкурсе стали: в номинации «Поэзия» на белорусском языке – Алексей Ильич Белый, в номинации «Поэзия» на русском языке – Май Ван Фан и Руслан Пивоваров (перевод на русский язык).